Lounge

Het Loungescenario kenmerkt zich door hoogconjunctuur, de technologie heeft zich snel ontwikkeld en de samenleving hecht veel waarde aan individuele welvaart. Nederland is in 2040, als gevolg van de hoge economische groei van de afgelopen decennia, zeer welvarend. Door de welvaart die Nederland ervaart is men minder financieel afhankelijk van elkaar ten opzichte van 2012. De Nederlandse samenleving is sterk geïndividualiseerd. Het individu is, nog meer dan in 2012, losgeraakt van een groter geheel, zoals een groep, gemeenschap of gezin. Daardoor staat het individu met zijn eigen behoefte centraal in de samenleving. Ieder individu is verantwoordelijk voor

45 zijn eigen leven. De individualisering heeft onder meer geleid tot een aanzienlijke stijging in het aantal alleenwonende ouderen. Het vermogen dat deze ouderen hebben opgebouwd is hoog. De meeste alleenwonende ouderen kunnen alle middelen, die zij nodig hebben om volledig zelfstandig te leven, met hun eigen vermogen inkopen. Van de sociale steun aan ouderen, zoals we die in 2012 nog kenden, is weinig over. De overheid doet beroep op de zelfredzaamheid van de ouderen. Sinds 2012 heeft de technologie zich razendsnel ontwikkeld en is men met tal van innovaties gekomen die bijdragen aan de volledige zelfstandigheid van alleenwonende ouderen.

De welvaart heeft, door verbetering in voeding en leefomstandigheden, geleid tot een afname in sterfte. De overheid investeert samen met het bedrijfsleven volop in kennis en innovatie. Door de investeringen in de technische geneeskunde, is er een heel scala aan nieuwe en verbeterde medische behandeltechnieken ontwikkeld. Hierdoor kunnen aandoeningen die in 2012 tot de grootste doodsoorzaken behoorden, zoals hart- en vaatziekten en kanker, anno 2040 eerder worden gesignaleerd en preventief worden behandeld. Daarnaast hebben deze technologische ontwikkelingen in de geneeskunde ertoe geleid dat de kwaliteit van leven met een chronische ziekte aanzienlijk vooruit is gegaan. Er kan dan ook veel langer geleefd worden met chronische ziekten dan voorheen. De levensverwachting is aanzienlijk gestegen sinds 2012, maar de groei is gestagneerd door een gebrek aan maatschappelijk welzijn. Het gebrek aan sociale voorzieningen heeft geleid tot slechte leefomstandigheden aan de onderkant van de samenleving. Daarnaast heerst er weinig sociale cohesie in wijken en steden, omdat het belang van het individu centraal staat in de samenleving. Door de lage sociale cohesie stijgt de eenzaamheid onder alleenwonende ouderen, waardoor de kans ontstaat dat zij in een sociaal isolement raken. Dit heeft de levensverwachting negatief beïnvloed.

4.2.2 Woonkeuken

Het Woonkeukenscenario kenmerkt zich door hoogconjunctuur, de technologie heeft zich snel ontwikkeld en de samenleving hecht veel waarde aan maatschappelijk welzijn. Ook in het Woonkeukenscenario is Nederland in 2040, als gevolg van de hoge economische groei van de afgelopen decennia, welvarend. Door de welvaart is men minder financieel afhankelijk van elkaar en is er veel ruimte voor zelfstandigheid en zelfontplooiing. Het individu vormt met zijn eigen individuele behoeften een belangrijk onderdeel in de samenleving, maar het welzijn van de samenleving staat centraal. Er wordt veel met elkaar gedeeld en voor elkaar gezorgd. Het aantal alleenwonende ouderen is als gevolg van de economische groei harder gestegen dan de verwachtingen uit 2012.

De economische groei en stijgende welvaart heeft geleid tot technologische innovaties in de geneeskunde. Net als in het Loungescenario is de levensverwachting gestegen door verbeterde medische behandeltechnieken, die ertoe hebben geleid dat aandoeningen preventief behandeld kunnen worden en dat er langer geleefd kan worden met chronische ziekten. Daarnaast heeft de levensverwachting een extra boost gekregen door de instandhouding van de sociale zorgstaat. De minder zorgbehoevenden in de samenleving betalen collectief voor de zorg van diegene die het nodig hebben. Daarnaast is de levensverwachting bevorderd door de sociale cohesie die heerst in de Nederlandse wijken en steden.

46

4.2.3 Overloop

Het Overloopscenario kenmerkt zich door laagconjunctuur, de technologie heeft zich langzaam ontwikkeld en de samenleving is aangewezen op maatschappelijk welzijn. De overheid kan het sociale zekerheidsstelsel niet meer in stand houden, waardoor er allerlei initiatieven uit de gemeenschap ontstaan om voor elkaar te zorgen. Het aantal alleenwonende ouderen is gestegen ten opzichte van 2012, maar lager dan de prognoses van het CBS uit 2012. De ouderen zijn weinig welvarend, omdat de economie van de afgelopen decennia weinig kansen heeft geboden tot het opbouwen van vermogen. De ouderen zijn nauwelijks in staat om hun eigen zorg in te kopen en zijn in hun huisvesting afhankelijk van goedkope huurwoningen van woningcorporaties.

Door de langzame ontwikkelingen in de technologie zijn de kosten in de zorg nauwelijks gedaald. Vanuit de gemeenschap ontstaan burgerinitiatieven die ervoor zorgen dat iedereen, wanneer nodig, ondersteuning kan krijgen. Het maatschappelijke welzijn is het enige dat de levensverwachting positief beïnvloedt.

4.2.4 Kelder

Het Kelderscenario kenmerkt zich door economische krimp, de technologie heeft zich nauwelijks ontwikkeld en het individu is aangewezen op zijn eigen vermogen. De Nederlandse economie heeft de afgelopen decennia nauwelijks groei laten zien. De Nederlandse overheid beschikt in 2040 nauwelijks over middelen die de economie kunnen stimuleren. De overheid doet daarom een beroep op de zelfredzaamheid van de bevolking. Door de lage welvaart in Nederland is men meer financieel afhankelijk van elkaar ten opzichte van 2012. Men is door gebrek aan financiën meer genoodzaakt om samen te wonen. Het aantal alleenwonende ouderen is minder hard gestegen dan de prognoses uit 2012.

Het is slechter gesteld met de gezondheid in Nederland dan in 2012. Door de economische krimp zijn de leefomstandigheden in Nederland verslechterd. Er is nauwelijks meer geïnvesteerd in de technische geneeskunde. De medische behandeltechnieken zijn weinig veranderd sinds 2012 en daarom achterhaald. De Nederlandse regering is door de economische krimp genoodzaakt geweest om sterk te bezuinigen in de gezondheidszorg. Er is nauwelijks sprake van een sociaal zorgstelsel. Weinig ouderen kunnen, vanwege hun financiële positie, de zorg inkopen die ze nodig hebben. De levensverwachting is daardoor gestagneerd.

4.2.5 Kwantificering

Het onderzoek 'Sociaal Wonen 2030' heeft per scenario een prognose gemaakt van het aantal huishoudens in 2030. Op basis van deze prognose en de gegevens die verkregen zijn uit dit onderzoek, is er een schatting gemaakt hoe het aantal huishoudens zich ná 2030 zal ontwikkelen, zie figuur 26.

47 Figuur 26; ontwikkeling aantal huishoudens

Volgens de huidige prognoses van het CBS zal de groei in het aantal huishoudens in Nederland in 2040 stageneren. In de voorgaande paragraaf is er uitgelegd dat de levensverwachting in het Lounge- en Woonkeukenscenario aanzienlijk zal stijgen ten opzichte van de huidige levensverwachting. Daardoor zal de groei in het aantal huishoudens in deze scenario’s langer aanhouden dan volgens de huidige prognoses van het CBS. Immers, in hoofdstuk 2 is duidelijk geworden dat de stijging in het aantal huishoudens tussen 2012 en 2040 bijna een geheel aan eenpersoonshuishoudens betreft en dat deze stijging grotendeels het gevolg is van de vergrijzing. Tevens is uitgelegd dat de vergrijzing, vertaald in grijze druk, langer aan zal houden en later zijn hoogtepunt zal bereiken als de levensverwachting zal stijgen. Bij een langere levensverwachting zal er langer beroep worden gedaan op een woning, waardoor de groei in het aantal huishoudens langer aan zal houden dan volgens de huidige CBS prognoses. De levensverwachting in het Overloop- en Kelderscenario zal aanzienlijk dalen ten opzichte van 2012, waardoor de groei in het aantal huishoudens eerder zal stagneren. Volgens de huidige prognoses van het CBS zal in 2030 16,6 procent van het totaal aantal huishoudens bestaan uit alleenwonende ouderen. Deze verhoudingen zijn gebruikt voor het prognosticeren van het aantal alleenwonende ouderen per scenario, zie figuur 27.

Figuur 27; ontwikkeling aantal alleenwonende ouderen per scenario in de periode 2011 - 2040

7.000.000 7.500.000 8.000.000 8.500.000 9.000.000 9.500.000 10.000.000 A an tal h u ish o u d e n s Jaartallen Lounge Woonkeuken Overloop Kelder 800.000 1.000.000 1.200.000 1.400.000 1.600.000 1.800.000 2.000.000 A an tal al le e n wo n e n d e o u d e re n Jaartallen Prognose Lounge Woonkeuken Overloop

48

4.3 Conclusie

Alle componenten uit voorgaande hoofdstukken, die als onzeker zijn beschouwd, krijgen invulling door middel van de scenario’s uit het onderzoek 'Sociaal Wonen 2030'. De invulling van deze componenten worden vereenvoudigd aangegeven met plustekens en mintekens, zie tabel 1. Een plusteken geeft per scenario een verhoging of versterking weer van het component, een minteken geeft een verlaging of verzwakking weer van het component.

Lounge Woonkeuken Kelder Overloop

Omvang woningcorporatie -- ++ - + Economie + + - - Techniek + + - - Sociaal-politiek - + - + Individualisering ++ + -- - Aantal alleenwonende ouderen ++ + -- - Levensverwachting + ++ -- - Vergrijzing + ++ -- -

Tabel 1; verzwakking of versterking van componenten in relatie tot het scenario Lounge

In het Loungescenario zal de woningcorporatie niet meer bestaan. De samenleving is sterk geïndividualiseerd. Het aantal alleenwonende ouderen is aanzienlijk harder gestegen dan de prognoses uit 2012. De impact van de vergrijzing is vergroot door de stijgende levensverwachting, maar door gebrek aan maatschappelijk welzijn is de stijging in de levensverwachting gestagneerd. Woonkeuken

In het Woonkeukenscenario zal de woningcorporatie een grote maatschappelijke rol spelen. De samenleving hecht veel waarde aan maatschappelijk welzijn. Het aantal alleenwonende ouderen is harder gestegen dan de prognoses uit 2012. De impact van de vergrijzing is vergroot door de stijgende levensverwachting. De stijging in de levensverwachting zwakt nauwelijks af.

Kelder

In het Kelderscenario zal de woningcorporatie enkel een beperkte rol hebben met nauwelijks financiële middelen. Het aantal alleenwonende ouderen is aanzienlijk minder hard gestegen dan de prognoses uit 2012. De levensverwachting is gedaald waardoor de vergrijzing veel minder impact heeft dan in 2012 werd voorzien.

49 Overloop

In het Overloopscenario zal de woningcorporatie een grote maatschappelijke rol spelen met beperkte financiële middelen. De samenleving hecht veel waarde aan maatschappelijk welzijn. Het aantal alleenwonende ouderen is minder hard gestegen dan de prognose uit 2012. De levensverwachting is bij gebrek aan economische groei en technologische ontwikkelingen gedaald, waardoor de vergrijzing minder impact heeft dan in 2012 werd voorzien.

50

5. Het vastgoedbeleid

In hoofdstuk 1 is de positionering van de woningcorporatie uitgelegd. In hoofdstuk 2 is statistisch onderzoek verricht naar de groei van het aantal alleenwonende ouderen en is uitgelegd hoe de vergrijzing en individualisering ten grondslag ligt van deze gegevens. In hoofdstuk 3 zijn door middel van scenarioplanning vier toekomstbeelden geschetst aan de hand van het onderzoek ‘Sociaal Wonen 2030’. In hoofdstuk 4 is op basis van de conclusies uit hoofdstuk 1 en 2 uitgelegd hoe de woningcorporatie zich zal positioneren en het aantal alleenwonende ouderen zich zullen ontwikkelen in de scenario’s uit hoofdstuk 3.

In dit hoofdstuk wordt toegelicht hoe de positionering van de woningcorporatie zal verhouden tot het huisvesten van alleenwonende ouderen. De vraag is hoe woningcorporaties hierop kunnen inspelen met hun vastgoedbeleid.