Aarnoutse, C.A (2004, juni). Ontwikkeling van beginnende geletterdheid. Nijmegen: Katholieke Universiteit Nijmegen. [Elektronische versie]. Rede in verkorte vorm uitgesproken bij het aftreden als hoogleraar Onderwijskunde en Onderwijs in de Nederlandse taal aan de faculteit der Sociale Wetenschappen van de Katholieke Universiteit Nijmegen op vrijdag 4 juni 2004.
Anthony, J.L., & Lonigan C.J. (2004). The nature of phonological awereness: converging evidence from four studies of preschool and early grade school children. Journal of Educational Psychology, 96, 43-55.
Blomert, L., & Vaessen, A. (2009). Differentiaal diagnostiek van dyslexie: cognitieve analyse van lezen en spellen. Amsterdam: Boom Test Uitgevers.
Bowey, J. A., & Muller, D. (2005). Phonological recoding and rapid orthographic learning in third graders’ silent reading: A critical test of the self-teaching hypothesis. Journal of Experimental Child Psychology, 92, 203–219.
Bronfenbrenner, U., & Ceci, S. J. (1994). Nature-nurture reconceptualized in developmental perspective: A bioecological model. Psychological Review, 101, 568-586.
Burgess, S. R., Hecht, S. A., & Lonigan, C. J. (2002). Relations of the home literacy environment (HLE) to the development of reading-related abilities: A one- year longitudinal study. Reading Research Quarterly, 37, 408–426.
Burt C. D. B., & Kemp, S. (1991). Retrospective duration estimation of public events. Memory & Cognition, 19, 252-262
Bus, A.G., van IJzendoorn, M.H., & Pellegrini, A.D. (1995). Joint book reading makes for succes in learning to read: a meta-analysis on intergenerational transmission of literacy. Review of Educational Research, 65, 1-21
Cunningham, A. E., & Stanovich, K. E. (1990). Assessing print exposure and orthographic processing skill in children: A quick measure of reading experience. Journal of Educational Psychology, 82, 733-740.
Cunningham, A. E. (2006). Accounting for children's orthographic learning while reading text: Do children self-teach? Journal of Experimental Child Psychology, 95, 56-77.
de Jong, P. F., & van der Leij, A. (1999). Specific contributions of phonological abilities to early reading acquisition: Results from a Dutch latent variable longitudinal study. Journal of Educational Psychology, 91, 450-476.
de Jong, P. F., & Van Der Leij, A. (2003). Developmental changes in the manifestation of a phonological deficit in dyslexic children learning to read a regular orthography. Journal of Educational Psychology, 95, 22-40.
Di Fillipo, G., Brizzolara, D, Chilosi, A., De Luca, M., Judica, A., Pecini, C. … Zoccolotti, P. (2006). Naming speed and visual search deficits in readers with disabilities: Evidence from an orthographically regular language (Italian). Developmental Neuropsychology, 30, 885-904.
Duncan, L. G., & Seymour, P. H. K. (2000). Socio-economic differences in foundation-level literacy. British Journal of Psychology, 91, 145–166.
Durgunoğlu, A.Y., & Öney, B. (1999). A cross-linguistic comparison of phonological awareness and word recognition. Reading & Writing, 11, 281- 299
Ehri, L. C., & Saltmarsh, J. (1995). Beginning readers outperform older disabled readers in learning to read words by sight. Reading and Writing, 7, 295-326. Faul, F., Erdfelder, E., Buchner, A., & Lang, A. G. (2009). Statistical power analyses
Goswami, U., Ziegler, J.C., & Richardson, U. (2005). The effects of spelling consistency on phonological awareness: A comparison of English and German. Journal of Experimental Child Psychology, 92, 345-365.
Korat, O., Klein, P., & Segal-Drori, O. (2007). Maternal mediation in book reading, home literacy environment, and children’s emergent literacy: A comparison between two social groups. Reading and Writing: An International Journal, 20, 361-398.
Lepola. J., Poskiparta, E., Laakkonen, E., & Niemi, P. (2005). Development of and relationship between phonological and motivational processes and naming speed in predicting word recognition in grade 1. Scientific Studies of Reading, 94, 367-399.
Leseman, P.P.M., & de Jong, P.F. (1998). Home literacy: Opportunity, instruction, cooperation and socialemotional quality predicting early reading achievement. Reading Research Quarterly, 33, 294–318.
Lervåg, A., & Hulme, C. (2009). Rapid automatized naming (RAN) taps a mechanism that places constraints on the development of early reading fluency. Psychological Science, 20, 1040-1048.
Manolitsis, G., Georgiou, G., Stephenson, K., & Parrila, R. (2009). Beginning to read across languages varying in orthographic consistency: comparing the effects of non-cognitive and cognitive predictors. Learning and Instruction, 19, 466- 480.
Martinet, M., Valdois, S., & Fayol, M. (2004). Lexical orthographic knowledge develops from the beginning of literacy acquisition, Cognition, 91, 11-22. Mol, S.E., & Bus, A.G. (2011). To read or not to read: A meta-analysis of print
exposure from infancy to early adulthood. Psychological Bulletin, 137, 267- 296.
Myrberg, E., & Rosén, M. (2008). A path model with mediating factors of parents education on students’ reading achievement in seven countries. Educational Research and Evaluation, 14, 507–520.
Noble, K.G., Farah, M.J., & McCandliss, B.M. (2006). Socioeconomic background modulates cognition–achievement relationships in reading. Cognitive Development, 21, 349–368.
Noble. K.G., & McCandliss, B.D. (2005). Reading development and impairment: behavioral, social, and neurobiological factors. Journal of Developmental & Behavioral Pediatrics, 26, 370-378.
Noble, K.G., Wolmetz, M.E., Ochs, L.G., Farah M.J., & McCandliss B.D. (2006). Brain-behavior relationships in reading acquisition are modulated by socioeconomic factors. Developmental Science, 9, 642– 654.
Raz, I.S., & Bryant, P. (1990). Social background, phonological awareness and children's reading,. British Journal of Developmental Psychology, 8, 209- 225.
Reitsma, P. (1983). Word-specific knowledge in beginning reading. Journal of Research in Reading, 6, 41-56.
Schatschneider, C., Carlson, C.D., Francis, D.J., Foorman, B.R., & Fletcher, J.M. (2002). Relationship of rapid automatized naming and phonological
awareness in early reading development: Implications for the double deficit hypothesis. Journal of Learning Disabilities, 35, 245-256.
Sénéchal, M., LeFevre, J. A., Hudson, E., & Lawson, E. P. (1996). Knowledge of storybooks as a predictor of young children’s vocabulary. Journal of Educational Psychology, 88, 520–536.
Sénéchal, M., LeFevre, J. A., Thomas, E., & Daley, K. (1998). Differential effects of home literacy experiences on the development of oral and written language. Reagind Tesearch Quarterly, 32, 96-116.
Sénéchal, M., & LeFevre, J. A. (2002). Parental involvement in the development of children’s reading skill: a five-year longitudinal study. Child Development, 73, 445-460.
Sénéchal, M. (2006). Testing the home literacy model: Parental involvement in kindergarten is differentially related to grade 4 reading comprehension, fluency, spelling, and reading for pleasure. Scientific Studies of Reading, 10, 59-87.
Share, D. L. (1995). Phonological recoding and self-teaching: Sine qua non of reading acquisition. Cognition, 55, 151-218.
Share, D.L. (1999). Phonological recoding and orthographic learning: a direct test of the self-teaching hypothesis. Journal of Experimental Child Psychology, 72, 95-129.
Share, D. L., & Shalev, C. (2004). Self-teaching in normal and disabled readers. Reading and Writing, 17, 769-800.
Snowling, M., Dawes, P., Nash, H., & Hulme, C. (2012). Validity of a protocol for adult self-report of dyslexia and related difficulties. Dyslexia, 18, 1-15.
Taylor, J., Roehrig, A. D., Hensler, B. S., Connor, C. M., & Schatschneider, C. (2010). Teacher quality moderates the genetic effects on early reading. Science, 328, 512–514.
Vaessen, A., & Blomert, L. (2010). Long-term cognitive dynamics of fluent reading development. Journal of Experimental Psychology, 105, 213-231.
Van der Leij, A. (2003). Leesproblemen en dyslexie: beschrijving, verklaring en aanpak. Rotterdam: Lemniscaat.
Van Steensel, R. (2006). Relations between socio-cultural factors, the home literacy environment and children’s literacy development in the first years of primary education. Journal of Research in Reading, 29, 367-382.
Wigfield, A., & Guthrie, J. T. (1997). Motivation for reading: individual, home, textual, and classroom perspective. Educational Psychologist, 32, 57–135.
Bijlagen
Bijlage 1: Wervingsbrief
Bijlage 2: Vragenlijst Home Literacy Environment
Bijlage 3: Vragenlijst ‘Adult self-report of dyslexia and related problems’ Bijlage 4: Title Recognition Test
BIJLAGE 1
Geachte ouders,
In de afgelopen periode is uw zoon/dochter voor de diagnostiek van dyslexie bij het IWAL geweest. Onlangs zijn wij in samenwerking met de afdeling Pedagogiek en Onderwijskunde van de Universiteit van Amsterdam een onderzoek gestart naar de familie-achtergronden van dyslexie. Met dit onderzoek willen we een beter begrip krijgen van de factoren die het risico op dyslexie vergroten dan wel verkleinen. Graag willen we u middels deze e-mail vragen om deel te nemen i aan dit onderzoek. We verzoeken u een vragenlijst in te vullen waarin onder andere gevraagd wordt over het lezen thuis en waarmee we ook willen nagaan of lees- en andere leerproblemen in de familie van uw kind voorkomen. Dit zal ongeveer 15-25 minuten in beslag nemen. Alle gegevens die met deze vragenlijst worden verzameld, zullen vanzelfsprekend volledig anoniem worden verwerkt.
Het is van groot belang voor het onderzoek dat, indien dit mogelijk is, beide ouders de vragenlijst invullen. Het deel van de vragenlijst met vragen voor uw zoon/dochter zit aan het eind. De vragenlijst bevat ook een gedeelte dat ingevuld dient te worden door uw kind (eventueel onder begeleiding). Dit deel hoeft maar één keer ingevuld te worden (dus niet bij beide ouders).
Vragenlijst vader: http://iwal.surveydaddy.com/s/vragenlijst-iwal Vragenlijst moeder: http://iwal.surveydaddy.com/s/vragenlijst-iwal
Wij hopen dat u aan het onderzoek wilt meedoen. Bij voorbaat willen wij u vast hartelijk bedanken voor uw medewerking.
Met vriendelijke groet,
Ingeborg de Groot, masterstudent Orthopedagogiek en onderzoeker IWAL Dr. J. Tijms, projectleider IWAL
Bijlage 2 Home Literacy Environment vragenlijst 1. Hoeveel uur per week kijkt uw kind TV?
tussen 0-15 uur (2 punten)
tussen 15-26 uur (1 punt)
meer dan 26 uur (0 punten)
0 punten = aantal uur dat TV gekeken wordt is meer dan 26 uur 1 punt = aantal uur dat TV gekeken wordt ligt tussen 15-26 uur 2 punten = aantal uur dat TV gekeken wordt ligt tussen 0-15 uur
2. Beschikt u of een van uw gezinsleden over een bibliotheekpas? ja nee Indien ja, hoe vaak wordt de pas gebruikt?
1 keer per jaar 1 keer per half jaar 1 keer per 3 maanden 1 keer per maand
meerdere keren per maand
0 punten = 1 keer per maand of minder 1 punt = meer dan 1 keer per maand
Is iemand in uw huishouden geabonneerd op de krant/tijdschriften ja nee (indien ‘Ja’, geef hieronder aan hoeveel)
3. aantal kranten
geen
1
meer dan 1
0 punten = geen krant 1 punt = 1 krant
2 punten = meer dan 1 krant
4. tijdschriften voor volwassenen
geen
1-2
meer dan 2
0 punten = geen tijdschriften voor volwassenen 1 punt = 1 of 2 tijdschriften voor volwassenen 2 punten = meer dan 2 tijdschriften voor volwassenen
5. tijdschriften voor kinderen
geen
1
meer dan 1
0 punten = geen tijdschriften voor kinderen 1 punt = 1 tijdschriften voor kinderen
7. Hoe vaak wordt uw kind voorgelezen/leest uw kind zelf (in de vrije tijd)? dagelijks
aantal keer per week wekelijks of minder
8. Hoeveel kinderboeken heeft uw kind (naar schatting)? minder dan 10 boeken
tussen de 10 – 30 boeken meer dan 30 boeken
9. Hoe vaak leest u zelf een boek? dagelijks
aantal keer per week wekelijks of minder
Bijlage 3 Adult Self-Report of Dyslexia and Related Difficulties
Wat is uw geboortedatum? . . .
Wat is uw hoogste afgeronde opleiding? Basisonderwijs
VMBO / VBO / LBO / MBO-1 / MAVO / MULO / onderbouw HBS/HAVO/VWO MBO-2 / KMBO / leerlingwezen opleiding van 1 of 2 jaar
MBO-3 / leerlingwezen opleiding langer dan 2 jaar / HAVO MBO-4 / VWO / propedeuse HBO of WO
HBO
WO Bachelor of Kandidaats
WO Master/Doctoraal / korte postdoctorale opleiding (bv 1e
graads leraarsopleiding) Anders, namelijk ……….
1. Bent u een goede lezer? ja
nee weet ik niet
2. Kunt u snel en gemakkelijk lezen? ja
nee weet ik niet
3. Hoe goed is uw spelling? goed
gemiddeld slecht heel slecht
4. Heeft u moeite met het lezen van woorden die u nog nooit heeft gezien? (zoals plaatsnamen) nooit
zelden soms vaak altijd
5. Heeft u moeite met hardop lezen? nooit
zelden soms vaak altijd
6. Heeft u moeite met het volgen van ondertiteling op tv? nooit
zelden soms
vaak altijd
7. Bent u naar uw eigen idee een snelle, gemiddelde of langzame lezer? snel
gemiddeld langzaam
8. Heeft u naar uw eigen idee meer, gemiddeld of minder moeite met spellen dan andere mensen?
meer gemiddeld minder
9. Vindt u het moeilijk om op woorden te komen? nooit
zelden soms vaak altijd
10. Haalt u wel eens de namen van dingen door elkaar? nooit
zelden soms vaak altijd
11. Haalt u links en rechts door elkaar? nooit
zelden soms vaak altijd
12. Heeft u problemen met organisatie of tijdsplanning? nooit
zelden soms vaak altijd
13. Hoe vaak schrijft u in het dagelijks leven? nooit
zelden soms vaak altijd
14. Hoe vaak heeft u problemen met het afronden van kleine details van een project, als de uitdagende onderdelen al afgerond zijn?
nooit zelden soms vaak
altijd
15. Hoe vaak heeft u moeite om zaken op orde te stelen als hier planning bij nodig is? nooit
zelden soms vaak altijd
16. Hoe vaak vergeet u een afspraak of verplichting? nooit
zelden soms vaak altijd
17. Als u werk moet verrichten waarbij veel denkwerk nodig is, hoe vaak stelt u dit dan uit? nooit
zelden soms vaak altijd
18. Hoe vaak beweegt u onrustig met uw handen of voeten als u voor een langere tijd stil moet zitten? nooit zelden soms vaak altijd
19. Hoe vaak voelt u zich overactief of voelt u een drang om dingen te doen, alsof u wordt aangedreven door een motor?
nooit zelden soms vaak altijd
20. Heeft u moeite met snel en foutloos uit het hoofd optellen en aftrekken? nooit
zelden soms vaak altijd
21. Heeft u moeite om de prijs uit te rekenen van een artikel als daar bijvoorbeeld 30% korting op wordt gegeven?
nooit zelden soms vaak
22. Merkt u het meteen als u bij het afrekenen te veel of te weinig geld terug krijgt? nooit zelden soms vaak altijd
23. Bent u iemand die goed kan rekenen? ja
nee weet niet
24. Bent u naar uw eigen idee een snelle, gemiddelde of langzame hoofdrekenaar? snel
gemiddeld langzaam
25. Heeft u de diagnose dyslexie? ja
nee
26. Heeft u de diagnose dyscalculie (rekenproblemen)? ja
Bijlage 4: Title Recognition Test
Populair
1. Het leven van een loser 2. Fantasia
3. Nerdalert
4. Hoe overleef ik mijn vader (en hij mij?) 5. De wraak van Nellie en Ellie
6. Dat heb ik weer!
7. Toen mijn vader een struik werd 8. Dagboek van een muts
9. Dummie de mummie 10.Superdolfje
11. Flits - de nieuwsjagers
12. De ontsnapping van de brullende muis 13. Mees Kees op kamp
14. Meester Kikker
15. Fleur en Luuk en de beestenboel 16. De verdwijning van Bo Monti 17. Super Jan
18. De tuinen van Dorr 19. Spaghetti van Menetti
20. Mr Finney en de wereld op zijn kop Niet populair
21. Tonje en de geheime brief 22. Ik en de rovers
23. De brief voor de Koning 24. De kanjerklas
25. Bikkels en Ballenmeisjes 26. Met de tram naar Afrika 27. Redding op zee
28. Het sleutelkind
29. Snuf en de luchtpostbrief
30. De juf die buitenspelen als huiswerk opgaf 31. De wilde kippen club voor altijd
32. Fluisterkelders
33. De ontvoering van de zwarte prinsis 34. Walviseiland
35. Juf rommelkont
Foils (vertaalde boekentitels voor kinderen vanuit het Engels) 36. De aankomst
37. De geheime zeven
38. Buitenaardse wezens aan mijn huiswerk 39. De stijgende tijger
40. De leraar zonder hoofd 41. De ergste heks te hulp 42. Er zit een viking in mijn bed 43. De dag van gisteren
44. De zomerbende 45. Halve magie