ir
Hier begint de prologus van Sinte Kerstinen.
De vader die euwelec es sonder begin, daer alle dinghe euwelec sijn in, de sone die dbegin es van den beginne, de heileghe geest, dien men de minne 5 approprieert, verclere mijn sinne 10 de sone, hi es die wijsheit dies vader;
iv
de heilighe geest, hi es so goet! want men hem werdelec bidt, dat doet hi sonder twivel altemale.
Hem bid ic dat hi geweghe mijn tale, 15 dat ic spreken moghe dies hi
gelooft si, en oec de maghet vri, de moeder ons Heren, sinte Marie; dies oec geloeft moet werden de vrie, die edele maghet sinte Kerstine, 20 dier leven dat ic uten latine
maken wille in dietscher spraken. Sonderlinghe om tweerhand saken: dierste sake es van den tween, dat veel lieden sijn die engeen 25 latijn en connen noch en verstaen;
daer om so docht mi welgedaen, dat ict latijn in dietsche soud keren, der goeder sinte Kerstinen teren, den genen te troeste, die niet wale 30 en verstaen latijnsche tale.
Oec heb ict sonderlinghe gedaen, om dat mi al te ernsteleke bat
ijr
een eersam ionfrou ende een vroede, een geesteleke ende een goede, 35 Van Hope, so heet si, ionfrou Femine;
dat ic om haer bestonde de pine, si dunckes mi so wale weert, dat ict moet doen want sijs begeert. Om haren wille heb ict bestaen. 40 Haer bid ic dat sijt wille ontfaen
lieflec, ende datd haer danclec si, ende dat si bidden wille voer mi
ende voer mi doe bidden levende ende doet; want ics sekerleke heb noet,
45 ende si ind cloester es dach ende nacht, daer ionfrouwen in sijn, die wel de macht hebben te biddene voer enen man, die selve niet wel gebidden en can. Dies getruwe ic onsen Here.
50 God geve hen allen geluc ende ere die in dat cloester begeven sijn;
daer sijn mijn vriende binnen, ende mijn suster, ende ander mine vrient,
ijv
55 dat ic hen met haven nien can vergelden. Daer om so bid ic Gode den melden, die alle dinghe vermach wel, ende ic anders en heb niet el
dan roc, abijt, ende solen ende corde, 60 dat hi gedweghen moet so mijn worde,
dat dit gedichte moet troestelec wesen den ionfrouwen van Mielen, als sijt lesen, ende ic hen doch moegh doen daer mede in enegher manieren troest ende vrede, 65 ic brueder Geraert, een minderbroeder.
In dien dat ic van der goeder heilegher werder Kerstinen dichte, dat dunct mi de beste gichte die ic hen gefinden can. 70 Nu willic ind beginsel dan
segghen ende oppenbaren van enen bescop, een eersamen man, die bescop toet Achonen was, als ic in latine las,
75 ende cardinael te Rome wart na. Hi screef alsus op dat ict versta,
iijr
in sinte Marien van Dingnies leven, dat hi van haere heeft bescreven; daer in gedinct hi Kerstinen voer waer 80 ende spreect van haer sus oppenbaer:
‘Waer moeghdi een ander Kerstine verstaen, daer God so wonderlec gewracht heeft aen, dat si lach doed een langhe stont,
als meneghen minsche wel was cont; 85 ende eer si begraven wart nochtan,
want si levende ende gewan van Gode, dat si op ertrike hier soud levende liden haer veghvier. Ende daer om wart si so wonderlec sere 90 getraihijnt van onsen Here
langhen tijt op ertrike hier;
so dat si haer warp sulcwile int vier; sulcwile te wintere bleef si oec onder dijs langhe merrende, niet sonder wonder. 95 In der doder liede grave plach si
oec te gane, de magnet vri. Namaels doen si had voldaen haer penitentie, al sonder waen,
iijv
so leefde si in so groten vrede, 100 ende vercreegh van Gode oec mede
so grote gracie ende genade,
dat si dicwile, beid vroech ende spade, opghebuert was in den geeste; daer haer gesciede wel dat meeste 105 wonder, dat noyt iemanne gesciede:
so dat si dicwile geleidde der liede zielen toten veghviere, ende oec
doerd veghvier slechs ende doet dien roec, sonder quetsinghe, toet hemelrike. 110 Wie vernam ye dies gelike?’
Dit, dat ic u nu geseght heb van Kerstinen, getueght die eersam man, die bescop, ende daer om dunct mi dat ghijs moeght geloeven vele te bat; 115 ende de gene die in latine
bescreef haer leven, niet sonder pine, hi seght dat hi getuyghen niet min en hadde te getuyghene, dan in de stat van Sintruden waren liede, 120 die redene hadden, doent gesciede.
iiij
Ya in den menechten dat si dede, dat leid hi, die dit maecte, daer mede, dat si oec wrachte, dat en geschiede niet in winkele, maer onder de liede; 125 en waes oec so langhe leden niet,
dat mens vergeten wel mocht iet:
want doen hijt beschreef, soen waren maer, na dat si starf, leden acht iaer.
Ander haer werke, die nieman en conste 130 geweten dan si ende dien sijs onste,
die brachten haer heimelec vriende voert, diet van hare hadden gehoert.
Ghi die dit leest selt weten wale, dat dit puer waer es altemale; 135 want het hebben getueght die gaste
die so gewarech sijn ende so vaste, dat si der waerheid nien souden af gaen, al soud men hen haer hoed af slaen. Ic lie dies oec, ende het es waer, 140 dat vele, dies wi lesen daer,
boven der minschen verstennesse geet: want ic dat voer waer wel weet,
iiijv
ende ic dat merke ende ic dat kinne, dat hier vele gescreven steet inne 145 van deser heilegher creaturen,
dat na gemeinen loep der naturen engeensins niet gescien en moche, weer dat men daer toe redene sochte; maer God ons sceppere vermaght al wel 150 dat boven natuer es ende nieman el.
Nu wil ic hier beginnen haer vite: al fier sunden werd hi quite
die dit sal lesen ende hoeren met sinne. Nu hoert hier na dan, ic beginne…
Hier begint Sinte Kerstinen heileghe leven.
155 Die werdelec Kerstine, die maeghdelec ionfrouwe, si was geboren op Hasspegouwe,
van eenre stat die aldaer steet, die tSintruden op Hasspegou heet.
vr
Si was oec, als ic hebbe vernomen, 160 van eersamen vader ende moeder comen;
ende als dalmachteghe God geboed, dat si moesten comen ter doed, bleef si met tween sustren allene: de ioncste dat was dees maghet rene. 165 Doen gincghen haer sustre henen toe,
ende viseerden in wat manieren ende hoe dat si haer leven mochten kieren
ende ordineren na geestelec manieren; ende vueghdent also, dat doudste van desen 170 met haren gebede becommert soud wesen;
de middelste, si soude den huesraet houden; ende van Kerstinen vuechdensi ende wouden dat si dat quec ter weiden soud leiden ende oec soud hueden. Doen sonder beiden, 175 also voller ende also saen
als dit was gedaen,
ende der ioncster suster was gegeven
dat omoedechte ambacht, so steet daer gescreven dat hare haer troestere nien ginc af
vv
haer gracie der inwendegher suetechheit, ende metter hemelscher heimelecheit so visenteerd hise menechwerf sint. Nochtan bleef si al onbekint
185 van allen mannen; maer Gode was si kinleke ende heimeleke. de maghet vri. Daer omme verblides haer met rechte wale, ende sprac met Ysaias dese tale:
‘mijn heimelecheit es mine, es mine.’ 190 Die mint, hi pleeght gerne scamelec te sine.
Hier na volght wie dat si doet was.
Hier na gevielt so met Gods gracien, dat si haer so uffende in contemplacien, dat si daer af wart so cranc,
dat si daer na starf eer iet lanc.
195 Doen leidmen den lichame in midden al doet; de vriende, de sustre, maecten groet
vir
seer, ende weenden te vollen genoech. Men droechse ter kerken des morgens vroech: ende doen men de messe sanc voer hare, 200 stont op de lichame in de bare,
ende vloegh opte balken staen van der kerken, also saen
als enech vogel gevlieghen mocht daer. Ende als de liede dies worden gewaer, 205 die daer waren, so vlouwenghe gemene,
sonder die oudste suster allene bleef daer met anxte te haren onwille; ende Kerstine, si bleef daer al stille toet dat de messe ut was bracht. 210 Doen dwancse de priester metter cracht
dies sacraments, dat si daer neder van den balken moest comen weder.
Sulke liede lieten verstaen dat haer geest had aengedaen
215 sodeneghe suptijlheit, dat hi niet wale en const geliden sonder quale
den roke van den minschleken lichamen.
viv
ende vermaectenghe ende dedense eten. 220 Doen wouden haer geesteleke vriende weten,
ende gincghen toet haer, ende vreeghden hare, wat si gedoeght hadde ende wiedwijs datd ware. ‘Ik zalt u,’ sprac si, ‘laten verstaen
wat ic daer sach: want also saen 225 als ic gevaren was van ertrike,
so namen die ingele van hemelrike mijn ziele, ende voerdenghe haesteleke op een stat, die was so vreseleke ende so donker, dat datd nieman 230 met tonghen niet wel vertellen en can.
Die tormente die ic sach daer, si waren so gruwelec vreselec swaer, datd te vertellene were te groet. Ic sach daer vele liede doed, 235 die ic wel kinde hier in ertrike;
ende als ic de zielen so iammerlike sach quellen, ontfarmes der herten mijn, ende vreeghde wat stede dat mocht sijn: ic peinsde dat datd de helle ware.
240 Doen andwerdden mijn leidere mi oppenbare
vijr
dat datd seker ware tfeghvier,
daer si haer sunden in arnden, die hier haer penitentie nien voldeden, ende daer vore daer de pine leden. 245 Van daer so vuerdenghe mi ter hellen,
daer ic de gene sach iammerlec quellen, die ic oec levende kinde wijlneer. Dat seer ginc boven alle seer.
Daer na was ic in hemelrijc geleid, 250 ten trone der godleker maiesteid;
ende als ic sach dat hem mijn Here verblijdde schagen mi so sere, so ward ic boven al verblijd, ende peinsde, dat ic sonder tijd 255 Met hem soud bliven euwelek’.
Doen seide mijn Here: ‘sekerleke utenemende suete vriendinne mijn, ghi selt hier namaels met mi fijn; maer nu so geve ic u den core, 260 ende legh u tehant hier twe dinc vore:
acht nu te blivene hier met mi,
vijv
in uwen gewareghen sterfteken lichame, selt liven, sonder sijn selfs mesquame, 265 pine der zielen, die onsterfteke
es; ende daer met sekerleke so seldi verlossen de zielen al, die ghi saghe ind jammerlec dal
dies veghviers, die u soe sere ontfarmden 270 ende so ontfarmeleke carneden.
Ende met exemple us levens, seldi vele liede die leven bekeren tot mi, die haerre sunden felen af staen; ende als ghi al dit hebt ghedaen, 275 so seldi keren, mijn dochter scone,
toet mi ten euweleken lone.’
‘Doen antwerdic al onberaden weder, dat ic op dese voerwerde hier neder gerne woude weder keren op derde. 280 Doen, sonder merre, als mijn antwerde
gehoerd hadde mijn vriendelec Here, so warst hem daneleke alte sere, ende geboed dat men soud weder mijn ziele vueren ten lichame hier neder.
viijr
285 Nu siet ende merct wie snel dat waren tons Heren gebode die ingelsche scaren: op die ure dat men voer mi
sprac in de messe dierste Agnus Dei, so was mijn ziele voer den trone 290 der godleker maiesteit claer ende scone;
ende als si dat derde Agnis Dei seiden, so ward mijn ziele al sonder beiden gevuert te minen lichame sciere. Dit was temale de maniere 295 dat ic van ertrike henen sciet
ende dat ic weder quam, anders niet; ende op dat de liede betren haer leven, so ben ic hen weder te troeste gegeven.
Nu en ontsiet u niet, wat ghi 300 siet ocht hoert hier na van mi;
want dat God met mi werken sal, dat sal sijn boven verstennes al, ende dies gelijcs en wart gesien noyt onder sterflec minschen gescien.’
305 Dit hoerden haer vriende ende wonderde hen sere, ende wachten met wondre na dees mere.
viijv
Hoe dat si van haren vrienden was gevaen, ende hoe dat si was gevued van haren maeghdeleken borsten.
Hier na so vlau de heileghe Kerstine der liede geselscap in de wuestine; want het docht haer sorchlec ende pine 310 onder de liede van ertrike te sine.
Daer omme so clam si op die boem, het es de waerheit, en es geen droem, op doverste der torene ende der kerken so sachmenghe vlien als ment woud merken; 315 op alrehande dinghe die hoghe waren
mocht menghe menechwerf sien varen, so dat men waende seker van hare, dat si al vol van vianden ware.
Te lest met pinen als sise vanden,
320 so vincgen sise ende vondenghe met iseren banden. Daer doghese groet ermoede ende leet;
maer die den sinen niet af en geet
ixr
noch en begeeft, die hemelsche vader, hi brac beide bande ende vetren algader, 325 ende verloste sijn werde vriendinne.
Doen vlause verre henen, inne den welden bosche, over waer, ende in den bomen so leefde si daer na vogel maniere, na vogel wise. 330 Ende als haer lichame behoefde spise,
al was hi suptijl, behindech ende snel, sien conste nochtan geleden niet wel sonder spise, sien moeste groten honger liden, als ander liede moten; 335 swaren honger so doeghde si.
Nochtan soen woude, die maghet vri, weder keren doer gene pine;
maer bleef daer allene in de wuestine met Gode, dien si innechleke bat 340 ende vriendelec ende onnodechleke, dat
hi aensaghe haer iammerechheit metten oghen fiere ontfarmhertechheit. Ende sonder merren daer na saen, als si haer oghen op soud slaen,
ixv
345 so sach si haer maeghdelec borste aen, die droghe waren sonder waen, dat si melc schegen nature gaven, daer si haer selve met mocht laven.
Dat was een wonderleke dinc, 350 dat melc ut maeghdelec borste ginc;
want na Gods moeder, soen quam noyt dies gelijcs, dat ic vernam.
Nu hoert wat si doen voerwert dede: si nam dat melc ende vuedde haer daer mede, 355 so dat si spise engeen en at
in negen weken, anders dan dat.
Hier binnen was si gesocht ende vonden ende met iseren banden gebonden, also als si oec was te voren;
360 maer het was te vergeefs, het was verloren.
xr
Wiedwijs dat si ind water ginc en ter ander ziden overquam.
Als God haer dies gemaect hadde quite ende verledecht, steet in haer vite, dat si te Ludeke quam ind stat, ende had gerne Gode ontfaen, ende bat 365 den priester van sinte Kerstoffels sere,
dat hi haer gave onsen Here. De priester hi geloefde haer wel; maer hi seide dat hi el
hadde te doene op dien tijt.
370 Maer hi geloefde haer seker dat hijt namaels soud doen, de goede man,
Doen ward si onverduldech ende ran ter ander kerken priester daer bi, ende dat hem innechleke, dat hi 375 Gode haer gave. Dat dede hi saen;
xv
so liep si haestlec met groter vaert uter stat ter Masen waert.
Dies verwonderde den priester sere 380 die haer gegeven had onsen Here,
ende liep haer na saen op de stede, ende dander van sinte Kerstoffels mede, toter Masen, en woudenghe vaen; want si saghen schegen haer staen 385 de Mase, daer si niet over en mochte,
als hen sekerlike dochte, so dat sijt nien const weder staen sien soudenghe daer ommer vaen. Maer op dat water en achtese niet; 390 si ginc daer in dien diepen vliet
ende in de wiele, die harde diep waren. So ginc de maeght ende liep daer dore, toet in dander side. Ende als de priestere saghen dat si de 395 Mase so wonderlec over woed,
so wonderet hen sere in hoeren moed, dat eenre morwer vrouwen name, in enen sekeren gewareghen lichame,
xir
over so diepen water mocht comen. 400 Men heves selden meer vernomen.
Wiedwijs dat si was gepijnd in den viere.
Doen begonst si te doene die dinghe daer om dat si was sunderlinghe gesint hier weder in ertrike, ende croep in dovene wonderlike, 405 die daer waren alte heet,
om te backene broet gereed. Daer leet se heite menechvoude, als ieman van ons liden soude; so dat sijt hadde daer so heet 410 dat si van groter pinen creet.
Nochtan van buten so en sceen aen hoeren lichame quetsinghe engeen.
Ende als si geen ovene en const gewinnen, so warp si haer selve te male binnen
415 der liede hues al in den brant,
xiv
ende lietse so langhe daer inne staen dat si sijn mochten taschen vergaen, en had God met miraclen gedaen. 420 Si ginc oec sulcwile in ketele staen
die vol van wallende watere waren toter borst, al sonder sparen, ocht toten lindenen oec, daer weder dat si waren hoghe ocht neder; 425 ende de lede der goeder Kerstinen
die buten bleven los van pinen, daer op so goet si so gruwelec heet water, dat si van pinen creet, als die van kinde in arbeid geet. 430 Nochtan als si quam ute, God weet,
soen sceen van buten engene quetsinghe aen haren lichame sunderlinghe….
xijr
Wiedwijs dat si langhe lach ind water.
Te wintere so merde de ionfrou wijs dicke ende langhe onder dijs 435 in de Mase, daerd alder diepst sceen,
ses daghe ende oec meer, tinden een; toet dat de priester quam toet hare, die haers lichamen nam cure ende ware, ende beswoerse met Gods lichame, 440 dat si toet heme op uver quame.
Doen quam si weder; want si was van den priester bedwongen, dien goeden man.
In den winter ginc si oec staen daer de moelen om soud gaen, 445 onder der moelen rat al recht,
daerd water over haer lede al slecht liep, ende te mits oec over haer hoed; dat was miracle en wonder groet.
Si quam oec somwile, over waer, 450 metten watere swimmen, daer
xijv
si viel op omkeren van den rade; nochtan, overmits Gods genade, soen oppenbaerden hen tekene engene in de lede der maghet rene.
Hoe dat si gepijnt was opten radren ende opten galghen.