2. De leerling kan een onderbouwd oordeel geven over een kunstwerk op basis van de bevindingen in stap 1 (beschrijven) en 2 (analyseren) (X1).
3. De leerling kan uitgedrukte gevoelens in een kunstwerk herkennen (X3). 4. De leerling kan emoties van de kunstenaar begrijpen (X3).
Docentdoelen Tijdens deze les focus ik mij wederom op stilte en orde in de klas. Het schilderij ‘Zwarte vierkant’ van Kazimir Malevich zou wel eens voor ophef in de klas kunnen zorgen. Daarom streef ik naar een rustige en heldere uitleg ervan.
Boek Contrast havo/vwo
Media, hulp, spullen
Beamer, grote vellen wit papier, stiften Tijd Fas
e
Les doel
Wat ik doe en zeg Wat lln doen
(werkvorm)
leeractiviteit 5min O Ik begin de les met een kort fragment van
kinderen in het Stedelijk Museum die proberen het werk van kunstenaar Kazimir Malevich te analyseren. In het fragment komt zijn kunstwerk ’Zwart vierkant’ aan bod. Na het filmpje laat ik de lln het schilderij (weer) zien. Ik vertel hen dat het bij zulk soort abstracte kunst lastig is om een interpretatie te geven, en dat daar dan de stappen beschrijven en analyseren uit de vorige lessen bij helpen. Ik herhaal de definities van beide stappen en projecteer deze op het bord.
De lln kijken naar de PowerPoint en luisteren naar mij. De leerlingen herkennen het Zwarte vierkant uit de eerste interventie les. De leerlingen herinneren stap1 en 2 uit de vorige lessen.
1min I 1 Ik leg uit dat de derde kunstanalyse stap deze les centraal staat, het interpreteren. Ik vertel dat de interpretatie gemaakt wordt op basis van de bevindingen in stap 1 (beschrijven) en stap 2 (analyseren). Een interpretatie is een oordeel gebaseerd op argumenten. Ik
projecteer deze definitie van de interpretatie op de PowerPoint. De lln kijken naar de PowerPoint en luisteren naar mij. -
2min C 2 Ik geef een interpretatie van het schilderij ‘Friedrichstrasse’ uit de vorige les. Ik herinner de lln aan de beschrijving en analyse van het werk. Ik laat hierbij zien dat het oordeel dat ik geef, op argumenten is berust die afkomstig zijn van mijn eerdere bevindingen uit stap 1 en 2. De voorbeeldinterpretatie projecteer ik op het bord. Ik vraag of de stap duidelijk is voor de lln. De leerlingen kijken naar de PowerPoint, luisteren naar mij en stellen vragen als iets niet duidelijk is.
De lln herkennen het kunstwerk en de beschrijving en analyse ervan uit de vorige les.
3min Vi 1, 2 Wederom projecteer ik het zwarte vierkant van Malevich. Ik vertel dat ik het kunstwerk klassikaal zal beschrijven en analyseren, waarna de lln zelf de taak krijgen om te
De leerlingen kijken naar de PowerPoint en luisteren naar De leerlingen herkennen de strategiestappen uit de vorige lessen.
interpreteren. Aan de hand van de PowerPoint herken ik als voorstellingselementen ten eerste een zwart vierkant en een witte omlijsting en als vormgevingselementen geometrische vormen en de kleuren zwart/wit (stap1). Ik breng het werk in verband met de context door te noemen dat kunstenaars in die tijd opzoek waren naar volledige abstractie en zuivere waarheid. Ik vergelijk hoofd- en bijzaken door te stellen dat het zwarte vierkant er nog meer uitspat door de witte omlijsting. De
vormgeving en de voorstelling omschrijf ik tenslotte als gelijk aan elkaar . (stap2) Kunnen de lln nu zelf een interpretatie geven,
gebaseerd op deze stappen? Ik projecteer de ondernomen stappen en vertel dat de lln in duo’s de tijd krijgen om één of meerdere betekenissen te formuleren. Zij krijgen hiervoor vijf minuten de tijd.
mij.
5min Vb 1, 2 Ik zorg dat iedereen aan het werk gaat en stil is. Ik loop tijdens de opdracht door de klas om te kijken hoe ver de lln zijn en of het lukt. Ik geef een aantal lln de beurt om hun interpretaties aan de klas te vertellen. Zijn er ook lln die andere betekenissen hebben bedacht? De lln werken zelfstandig en geven antwoord als ik ze de beurt geef. Ze luisteren naar elkaar. De leerling ziet verband tussen de bevindingen in stap 1 en 2. De leerling integreert de bevindingen in zijn/haar oordelen. 1min I Hierna maak ik de koppeling naar het belang
van de emotionele inleving bij het kijken naar kunst. Ik vertel de leerlingen dat als zij kunstwerken willen begrijpen, zij opzoek dienen te gaan naar uitgedrukte emoties in het werk. Op die manier zouden zij achter de gemoedstoestand en de beweegreden van de kunstenaar kunnen komen.
De leerlingen luisteren naar mij.
-
3min Vi 3, 4 Ik vertel hen dat zij in groepjes van vier een
mindmap gaan maken, met als onderwerp een
uitgedrukte emotie in een kunstwerk. Ik laat ter inspiratie een voorbeeld van een mindmap op de PowerPoint zien, met als onderwerp de emotie ‘verwarring’. Aan het figuur is te zien dat er door het invullen van de mindmap, een
De lln luisteren naar mij en kijken naar de PowerPoint. -
zekere verklaring ontstaat rondom de gekozen emotie. Ik deel de klas op in groepjes van vier, leg bij elk groepje een groot papiervel neer en een aantal stiften. Ik projecteer het kunstwerk ‘Naakt zelfportret met grimas’ van Egon
Schiele. Ik vertel dat de lln al eerder een zelfportret van Schiele hebben geanalyseerd. De opdracht zal tien minuten duren en de lln zullen hun mindmap afsluitend kort
presenteren aan de klas. 10
min
Vb 3, 4 Ik loop door het lokaal en ik zorg dat iedereen aan het werk is. Soms blijf ik staan om te luisteren hoe de samenwerking verloopt. Als ik merk dat groepjes vastlopen help ik hen door vragen te stellen als: hoe zie je dat; wat zie je dan; waar denk je aan bij..?
De lln kijken naar de PowerPoint. De lln maken in groepjes een mindmap . De leerling herkent emoties in het kunstwerk. De lln werken constructief samen met elkaar. De leerling leeft zich in de kunstenaar in. De leerling probeert emoties te verklaren. 5min A 4 Ik vraag weer om de aandacht. Elk groepje
roep ik om beurten naar voren. Ik vraag of de groepjes de klas kort uit kunnen leggen waarom ze gekozen hebben voor die bepaalde emotie en hoe zij deze aan de hand van de
mindmap kunnen verklaren. Ik wil dat de rest
van de klas in stilte luistert. Na de presentaties van alle groepjes vraag ik of de lln het papiervel dubbel willen vouwen en in één van de CKV-mappen willen voegen. Wie kan kort herhalen waarom we deze laatste opdracht deden? De lln luisteren naar elkaar. De lln presenteren hun mindmap. De lln verklaren hun gekozen emotie. De leerling wisselt van perspectief met de kunstenaar. Door de presentaties vergelijken de lln het eigen werk met dat van anderen.
1d. Ontwerp les 4 Docent: Sophie Munsterman Datum: Ma 27 mei Tijd: ±30 min Klas: 4vwo Aantal lln.: 16
Lesonderwerp Emotionele betekenisgeving + kunstanalyse opdracht
Beginsituatie De leerlingen hebben afgelopen lessen geoefend in de drie stappen van het kunst analyseren: beschrijven, analyseren en interpreteren. In deze les dienen zij de stappen zelf te zetten in een kunstanalyse opdracht. Wegens gebrek aan meer tijd geldt deze opdracht tevens als nameting. Hiernaast hebben de leerlingen de afgelopen lessen geoefend in de affectieve vaardigheden: emotioneel beredeneren, emotionele inleving en emoties herkennen en verklaren. Na deze onderdelen eerst nog eens herhaald te hebben projecteer ik een kunstwerk waarna er een onderwijsleergesprek volgt ter emotionele betekenisgeving. Dit gesprek neem ik auditief op en geldt als nameting van de affectieve bekwaamheid. Na beide metingen ben ik benieuwd hoe de leerlingen de interventielessen ervaren hebben. Ik zal hiernaar vragen en daarbij een learner report uitdelen.
Lesdoelen 1. De leerling kan onderscheid maken tussen de eerste stap beschrijven, de tweede stap analyseren en de derde stap interpreteren (X1).
2. De leerling kan de in de les behandelde analysestrategie individueel toepassen op een onbekend kunstwerk (X1)(X2).
3. De leerling kan deelnemen aan een onderwijsleergesprek waarin er aandacht wordt besteed aan emotioneel beredeneren, emotionele
inleving en herkenning van emoties (X3).
4. De leerling kan terugblikken op de lessenreeks en benoemen wat en hoe hij/zij heeft geleerd (correlatie X1 en X3).
5. De leerling kan een bepaalde samenhang zien of juist het uitsluiten, tussen het aanleren van strategiekennis en de oefening in emotionele vaardigheden (correlatie X1 en X3).
Docentdoelen Ik focus mij wederom op stilte en orde in de klas. Tijdens het onderwijsleergesprek benadruk ik het belang van vingers opsteken en niet door elkaar heen praten.
Boek Contrast havo/vwo
Media, hulp, spullen
Beamer, kunstanalyse opdracht nameting, stencils learner reports, zak paaseitjes. Tijd Fase Les
doel
Wat ik doe en zeg Wat lln doen (werkvorm)
leeractiviteiten 5min O 1, 4 Ik heet de lln welkom en ik begin de les
met drie vragen geprojecteerd op het bord:
1. Wat hebben we de afgelopen lessen precies gedaan? 2. Welke stappen horen bij het
kunst analyseren?
3. Waarom is emotioneel betekenis geven belangrijk bij
kunstanalyse?
Ik laat de lln dit binnen een minuut voor zichzelf opschrijven en ik geef er daarna enkele de beurt. De leerlingen noteren de antwoorden in hun schrift en geven antwoord als zij de beurt krijgen van mij.
De lln herinneren wat we de vorige weken hebben gedaan, maken onderscheid tussen de verschillende strategiestappen en benoemen het belang van emotionele inleving.
2min I 1 Aan de hand van de drie strategiestappen analyseer ik het kunstwerk: ‘Droom
veroorzaakt door de vlucht van een bij, een seconde voor het ontwaken’ van
Dali, klassikaal. De lln kijken mee op de PowerPoint en luisteren naar mij. De leerlingen herinneren de uitwerking van de strategiestappen. 1min C 1 Ik vraag of er iemand een ander oordeel
(dan die ik heb gegeven) kan geven over het kunstwerk, berust op mijn
bevindingen in stap 1 en 2. Als er niemand een vinger opsteekt, geef ik zelf iemand de beurt.
De lln geven antwoord als zij de beurt krijgen van mij.
De lln maken onderscheid tussen de verschillende stappen, zoeken naar verbanden tussen stap 1 en 2 en leiden hieruit een oordeel af. 1min Vi 1, 2 Ik leg de lln uit dat zij een kunstanalyse
opdracht gaan maken, waarin de drie stappen samenkomen. De opdracht lijkt op een opdracht die zij voor de
meivakantie hebben gemaakt. Ik vertel
De lln luisteren naar mij.
hen dat ik aan de hand van deze opdracht zal meten in hoeverre zij zijn gegroeid op het gebied van stapsgewijs kunst analyseren. Ik vraag of de lln de opdracht in stilte en serieus willen maken. In de opdracht dienen de lln hetschilderij ‘De
Schreeuw’ van Edvard Munch te analyseren. Ik projecteer het kunstwerk. Ze krijgen hiervoor tien minuten de tijd. 10mi
n
Vb 1, 2 Ik focus hier extra op stilte en ik ben streng bij ordeverstoringen. Vanaf vooraan de klas bekijk ik of iedereen aan het werk is.
De lln werken zelfstandig. Als ze klaar zijn met de opdracht leggen ze deze op de hoek van hun tafel. De lln maken onderscheid tussen de verschillende strategiestappen. De lln gebruiken de analysestrategie om een onbekend kunstwerk te analyseren. 5min I 4 Ik neem de kunstanalyse opdrachten in
en ik vraag weer om aandacht. Aan de hand van de PowerPoint herhaal ik de affectieve vaardigheden waar we de laatste lessen in geoefend hebben:
- emotioneel beredeneren; - emotionele inleving; - emoties herkennen.
De lln luisteren naar mijn uitleg en kijken mee op de PowerPoint. De lln herkennen de vaardigheden die ik noem en de manier waarop ze hierin geoefend hebben.
2min Vi 3 Ik leg de lln uit dat ik weer een kunstwerk zal tonen en dat zij hier emotioneel betekenis aan dienen te geven. Ik vraag de lln om in een gesprek met elkaar en met mij, mee te nemen wat zij de afgelopen lessen hebben geleerd op het gebied van emotioneel
betekenisgeven. Net als vóór de meivakantie zal ik dit gesprek auditief opnemen. Ik benadruk hier het belang van vingers opsteken en niet door elkaar heen kletsen. Ik projecteer het schilderij
‘Hoofd van een harlekijn’ van Pablo Picasso. De lln luisteren naar mij en kijken naar de PowerPoint. De lln herinneren zich het gesprek van voor de meivakantie, waarin hen ook gevraagd werd om emotioneel betekenis te geven aan een kunstwerk.
5min Vb 3 Ik leid het onderwijsleergesprek door de lln beurten te geven. Als het stil valt stel
De leerlingen nemen deel aan
De lln gebruiken in het gesprek de
ik een vraag die niet al te richtinggevend is. Ik vraag vooral door bij de lln: waarom denk je dat; wat bedoel je daarmee; ik snap je niet helemaal; vertel? Na afloop bedank ik de lln voor hun inbreng. een onderwijsleerge sprek, ze kijken naar de PowerPoint. aangeleerde vaardigheden: emotioneel beredeneren, emotioneel inleven en emoties herkennen en verklaren. 1min Vi 4, 5 Ik leg de lln uit dat ik tenslotte van hen
wil weten hoe zij de lessenreeks ervaren hebben en wat zij hebben geleerd. Ik stel de vraag eerst klassikaal en ik geef enkele de beurt. Daarna deel ik learner reports uit met enkele vragen. Ik vertel de lln goed na te denken over de afgelopen lessen en wat zij hiervan hebben gevonden en geleerd. Ik vraag hen om de vragen individueel en in stilte te beantwoorden. Ondertussen zal ik een zak paaseitjes rond laten gaan in de klas als dank voor participatie aan de interventie. De lln luisteren naar mij. 5min Vb + A
4, 5 Ik laat de zak paaseitjes rondgaan en zorg voor stilte en rust. Ik kijk vanaf vooraan de klas of iedereen met het learner report bezig is. Na afloop haal ik de stencils weer op. We gaan verder met het werken aan de expositie!
De lln vullen het learner report in. Als ze klaar zijn leggen ze het learner report op de hoek van hun tafel.
De lln evalueren hun leerproces door te beoordelen of (en op welke manier) de lessenreeks hen heeft beïnvloed in het kijken naar kunst. De lln verbinden hier het aanleren van strategiekennis met oefening in emotionele vaardigheden. 1e: Tijdsplanning
Bijlage 2: Lesmaterialen