Binnen de IWP Kwaliteit van Leefomgeving wordt de rol van maatschappelijk vastgoed goed zichtbaar als het gaat om het behouden of verhogen van de kwaliteit van leefomgeving en vice versa. De samenhang en verbinding tussen maatschappelijk vastgoed en actoren in en rondom de kwaliteit van leefomgeving wordt o.i. nog onderschat door met name projectontwikkelaars en soms ook door overheden. We ervaren in de dagelijkse praktijk binnen deze IWP dat er ook nog weleens voorbij wordt gegaan aan de mensen voor wie het vastgoed-object bestemd is, zowel wat betreft het wonen als het werken. In de IWP staat onderzoek rondom verschillende vormen van participatie en eigenaarschap centraal. In de co- makership gedachte en het werken met lerende netwerken is de burger/bewoner/gebruiker in toenemende mate onderdeel van de innovatie.
Maatschappelijk vastgoed zal meer en meer een rol spelen bij nieuwe vormen van
eigenaarschap en nieuwe combinaties van publiek en privaat. Niet alleen gericht op bakstenen maar juist op sociale issues: de brede verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van
leefomgeving in dorpen en (stads)wijken.
Beide lectoraten staan voor het streven naar duurzame innovaties. Vanuit de triple P gedachte bestaat vooral aandacht voor de twee P’s van People en Profit. Voor People spelen vragen als: hoe voorziet de organisatie/omgeving in de behoefte van mensen? Hoe gaat men met belangen om? Met speciale aandacht voor actieve participatie van betrokkenen en specifiek de doelgroep ouderen, die langer willen of moeten blijven wonen in de eigen leefomgeving. Voor Profit is het van belang dat bedrijven duurzaam levensvatbaar zijn. Winst is hierbij een meervoudig begrip; het gaat niet alleen om wat onder de streep overblijft, maar ook om trots, vertrouwen, betrokkenheid, innovatie, binding, werkgelegenheid, produktiviteit,
positionering, reputatie en het aanspraken van de steeds groter worden doelgroep oudere klanten.
Lerende netwerken op en tussen drie lokaties
De groeiende groep mensen die (steeds) ouder wordt krijgt een ander profiel. Aan de ene kant is men tot hogere leeftijd vitaler dan vroeger, maar door de toename van mensen op hoge leeftijd is er ook meer zorg nodig. Men blijft langer thuis wonen, heeft meer vrije tijd, is mobieler en er is meer aandacht voor een healthy lifestyle. Daarnaast wordt de zorg minder toegankelijk en de kwaliteit van leefomgeving staat in toenemende mate onder druk omdat bestaande voorzieningen op het gebied van zorg en welzijn verschralen.
Het vinden van nieuwe (goedkoper, efficiënter en/of effectiever) innovatieve diensen en produkten in de combinatie van zorg, wonen en vrije tijd is voor ouderen noodzakelijk om een goede kwaliteit van leven te kunnen waarborgen. Om dit te realiseren zijn nieuwe vormen van kennisdeling en samenwerking nodig tussen professionals, bewoners, bedrijven/instellingen en onderwijs. Het vinden van innovaties en vormen van samenwerking staat ook in deze IWP centraal. Ook wordt de vertaalslag gezocht tussen de benodigde expertise om in deze nieuwe
176
woon-zorgvoorzieningen te kunnen leren & werken en de betekenis voor de huidige opleidingen.
De InnovatieWerkplaats is begin 2013 gestart met drie proeflokaties, praktische initiatieven met een verschillend karakter en kleuring. Eén lokatie bevindt zich in de stad met het accent op Wonen en Cultuur. De tweede lokatie betreft een zorgvilla in een dorp met het accent op zorg en welzijn. Het derde initiatief, gelegen aan de rand van een dorp met het accent op wonen, welzijn en cultureel ondernemerschap.
De drie proeflokaties hebben ieder een eigen tempo en bevinden zich in een verschillend stadium van ontwikkeling. Dit vraagt iets in de betrokkenheid en interesse van de partners naar elkaar toe en de bereidheid om met en van elkaar te willen leren. Maar biedt daardoor juist ook een breed scale aan leermomenten.
Binnen de Zorgvilla is al een leerafdeling voor zorg- en welzijnsafdelingen van het Alfa-college gerealiseerd. De uitdaging in dit project is, naast het combineren van zorg- en
welzijnscompetenties voor studenten en medewerkers, het verbreden van de relevantie in het dorp.
Het Woonconcept in Meppel heeft te dealen met het al dan niet aanwezig zijn van draagvlak in de overheidssfeer: een ervaring die bij veel innovatieve woonconcepten bekend voorkomt. Wat betekent deze fase voor de betrokken partners in de netwerken en hoe leer je van deze fase voor volgende projecten?
Het Grevelingenhuis Annerveenschekanaal, waarin cultureel ondernemerschap en (voornamelijk) kunstenaarsdie samen wonen&zorgen de drijfveer van het initiatief is, staat aan de vooravond van daadwerkelijk (ver)bouwen en vormgeven. Dit proces vindt plaats samen met de bewoners/ geinteresseerden en het is een uitdaging om slim gebruik te maken van de economische kansen die de Vaarverbinding daar biedt voor het combineren van Wonen & Werken aldaar. Ook reist de vraag mee wat de uitwerking in de bredere leefomgeving kan of gaat zijn.
De drie locaties vormen een lerend netwerk, waar de praktijk- en onderzoekservaringen met elkaar gedeeld, verder ontwikkeld en getoetst worden.
Naast deze drie startlokaties laat de realiteit van het lectoraat zien dat veel aanpalende projecten en vraagstukken rondom het thema Kwaliteit van Leefomgeving zich aandienen. Bij de IWP is een initiatief rondom een Buurtsuper op het Groninger platteland inmiddels ook aangesloten. Daarnaast worden thema’s als dorpszorg, dorpscoöperaties, buurt- en wijkgericht werken (vanuit actuele projecten in het lectoraat) nauwlettend gevolgd om te zien waar samenwerking en samenhang relevant is. Ook de invloed en mogelijkheden vanuit de techniek en de domotica zijn ontwikkelingen die op verschillende manieren in de IWP naar voren komen.
177
Grevijlinkhuisin Annerveensche kanaal Samenwerking met lectoraat maatschappelijk vastgoed Hanze hogeschool
Gildeborg hotel te Meppel Combinatie wonen/ hotel/ zorg faciliteiten:
levensloopgeschikte woningen Zorgvilla Veenoord Welzijn/ Zorg
leerafdeling in oprichting Samenwerking met de Zorgzaak
Figuur 1: Concrete uitvoerings locaties Leefomgeving bij Wonen en Zorg Comakership voor alle partners
In de werkplaats werken de praktijklocaties, bedrijven, overheden, bewoners, docenten, kenniskringleden en mbo- en hbo-studenten nauw samen. Het multidisciplinaire karakter van de vraagstukken levert ook voor veel studenten mogelijkheden om samen met de andere partners en studenten uit andere studrichtingen te werken aan multidisciplinaire innovatieve vraagstukken. Studenten/leerlingen bouwkunde en techniek met zorg- en welzijnsleerlingen, economie en leisurestudenten met techniek. De betrokkenheid van twee lectoren
(maatschappelijk vastgoed en duurzame innovatie) in samenhang met de partners in het werkveld biedt docenten ook een brede kennis- en ontwikkelingsbedding.
Voor wat betreft de onderzoeksaspecten in deze IWP, worden de volgende onderzoekslijnen gehanteerd:
1. De manier van samenwerken: publiek private en duurzame samenwerking
beroepsonderwijs-bedrijfsleven middels comakership in regionale multidisciplinaire en multilevel clusters. Kernwoorden daarbij zijn: duurzame kennisinnovatie (-
processen), al doende van elkaar leren, regionaal comakership en voorlopers & volgers (in samenwerking met dr. I.Delies)
2. De manier waarop men van elkaar leert: informeel en in lerende netwerken: op locatie in innovatieve leerwerkplaatsen (in samenwerking met Prof dr. M. de Laat en Prof dr. L.Nieuwenhuis).
3. Nieuwe verbindingen met maatschappelijk vastgoed (in samenwerking met dr. J.Veuger)
Nieuwe samenhangen
De Innovatiewerkplaats Kwaliteit van Leefomgeving is op moment van schrijven ruim een jaar onderweg. Dit tijdstip is dan ook te vroeg om daadwerkelijke onderzoeksresultaten te kunnen delen. Wel is er de ervaring dat het thema Kwaliteit van Leefomgeving actueel en relevant is in de huidige ontwikkelingen rondom Healthy Ageing en de noodzaak wordt gevoeld om met
178
elkaar na te denken over een goede en gezonde leefomgeving voor de (oudere) mens nu en in de toekomst.
Dat hierbij een belangrijke samenhang bestaat (in Drenthe) tussen wonen, zorg en vrije tijd wordt iedere dag duidelijk als wordt gekeken naar het beroep dat wordt gedaan op het lectoraat om mee te denken en te werken aan duurzame ideeën en oplossingen.
Maatschappelijk vastgoed is hierbij een relevant thema met als uitdaging om hierbij de triple K: Kwaliteit van leefomgeving, Klantprofiel en Kennisnetwerken, te verbinden. Huidige brede maatschappelijke vraagstukken zijn te complex om mono-disciplinair op te kunnen lossen; duurzame innovatie vraagt om nieuwe combinaties van leren en werken. De proeflokaties in de IWP gaan de komende periode zeker nieuw inzicht verschaffen rondom deze samenhang. Met als doel een goede omgeving te bieden voor mensen om te wonen, te werken en te recreëren.