Kleuteronderwijs vaststellingen: Nederlands, wetenschappen en techniek, mens en

Curriculum Onderwijsaanbod Referentiekader Planning Evenwichtig en volledig Samenhang Brede harmonische vorming Actief leren

Voor de leergebieden in de focus handelen de kleuteronderwijzers volgens de leerplannen van het OVSG (Onderwijskoepel van Steden en Gemeenten). Ze werken met een flexibele jaarplanning, waarin vaste seizoensgebonden thema’s en thema’s die de kinderen interesseren, elkaar afwisselen. Formeel en

informeel overleg, zowel afdelingsbreed als tussen parallelcollega’s,

ondersteunt de onderlinge afstemming, continuïteit en gradatie. Een digitaal werkinstrument ondersteunt de doelgerichtheid van het aanbod en helpt de kleuteronderwijzers om het evenwicht en de volledigheid ervan te bewaken.

De vele vormen van samenwerking ondersteunen de professionele dialoog tussen de kleuteronderwijzers. Zij laten hun kritische zin echter beperkt prikkelen door de krachtlijnen/uitgangspunten van de leerplannen of door inspirerend bronnenmateriaal. Ook schooleigen visieteksten ontbreken.

De kleuteronderwijzers ondersteunen het positief zelfbeeld en de motivatie van de kleuters door in te spelen op hun reacties en initiatieven. De zelfstandigheid van de kinderen kan zich ontwikkelen, onder andere via een gradueel

opgebouwd keuze- en takensysteem. Ter ondersteuning van de zelfsturing bieden de kleuteronderwijzers van de oudere kleuters een eerste vorm van contractwerk aan.

De kleuteronderwijzers en de kinderverzorgster realiseren taalstimulerende interacties en bevorderen op die manier het actief leren en de mondelinge taalontwikkeling. Dat geldt vooral wanneer zij met individuele kleuters of kleine groepjes in interactie gaan. Minder sterk zijn de onthaalactiviteiten in sommige klassen: ze vallen wat lang uit en de kleuteronderwijzers benutten ze te weinig om de gespreksvaardigheid te ondersteunen. Verder hebben de

kleuteronderwijzers oog voor de geleidelijke opbouw van concrete

themagerelateerde woordenschat en van rekenbegrippen. Voorleesactiviteiten, ook door kinderen van de lagere afdeling, vullen het taalaanbod van de

kleuteronderwijzers aan.

Het kleuterteam ondersteunt de ontwikkeling van de schriftelijke vaardigheden door een ruim en wisselend boekenaanbod en door schrijftechnische impulsen, waaronder kopiërend schrijven. Motiverende functionele schrijf- en lees-mogelijkheden waarmee kleuters de betekenis en relevantie van geschreven communicatie kunnen ontdekken, zijn minder talrijk. Via de recent

geïntroduceerde ‘klankkastjes’ krijgen de (meer technische) auditieve

vaardigheden (discriminatie, analyse en synthese) veel aandacht. Een bedding van (spontaan) taalspel en taalplezier enerzijds, en van beschouwende

gesprekjes met taal als onderwerp anderzijds, is er in mindere mate. In verband met de ontwikkeling van schriftelijke vaardigheden zijn de kleuteronderwijzers zich bewust van het risico van pedagogische vervroeging. Daarom bakenen ze hun taak en bereik met betrekking tot voorbereidende vaardigheden af, deels ook in overleg met de lagere afdeling. Over de motorische component van het schrijven, die via verschillende methodieken ondersteund wordt, vond recent geen overleg plaats.

Het werkelijkheidsgerichte aanbod, waaraan de kleuters ook zelf een bijdrage mogen leveren, biedt de kinderen vele kansen om de wereld actief en

multizintuiglijk te exploreren. Buitenschoolse uitstappen brengen hen in contact met de natuurrijke omgeving van de school, maar ook met allerlei maatschappelijk relevante bestemmingen. Ook voor de andere domeinen zijn er ruime verkenningsmogelijkheden. Wel missen de kleuters kansen om de ontwikkeling en verzorging van plant en dier dagelijks én van heel dichtbij mee te maken. Verder is er veeleer sporadisch aandacht voor de actualiteit,

waarmee de kleuters betrokken raken op de wijdere wereld. Doelgericht overleg met de lagere afdeling over het concreet wereldoriënterend aanbod vindt in mindere mate plaats.

Door de klassen heen is een graduele opbouw van de kalenders zichtbaar. De routinematige bespreking ervan tijdens het onthaal schiet zijn doel in sommige klassen echter voorbij. Het aanbod met betrekking tot sociale vaardigheden (domein mens), gebaseerd op een onderwijsleerpakket, vertoont eveneens een mooie samenhang en een heldere opbouw. Minder duidelijk gradueel

opgebouwd zijn enkele weerkerende hoeken, zoals de boekenhoek, de winkel of de poppenhoek. Veeleer leerkrachtafhankelijk zijn ook de

betrokkenheidsverhogende uitdagingen qua probleemoplossend denken.

Materieel beheer Uitrusting Ontwikkelingsmaterialen

De kleuterklassen zijn ruim, ogen fris en geven een aantrekkelijke aanblik. Meer wisselend van kwaliteit is echter de functionele, themagerichte aankleding van de klassen.

De klassen zijn uitgerust met veel educatief materiaal, dat de

kleuteronderwijzers naar gebruiksmogelijkheden of moeilijkheidsgraad ordenen. Door verschillende vormen van pictografische ondersteuning vinden zelfs de jongste kinderen zelfstandig hun weg. Ook beschikken de

kleuteronderwijzers over hedendaags multimediaal materiaal waarmee zij de taalvaardigheidsverwerving en wereldverkenning van hun kinderen activerend ondersteunen. Wel missen zij de mogelijkheid om visueel materiaal in de eigen klas comfortabel te projecteren.

In de klassen van de oudere kleuters valt het grote aantal tafels op, wat een meer schools klimaat (‘werken’ in plaats van ‘spelen’) creëert.

Evaluatie Evaluatiepraktijk Evenwichtig en representatief Kindvolgsysteem

De kleuteronderwijzers observeren de kleuters doelgericht. Zo nodig screenen ze de hele klasgroep systematisch. Het individuele (papieren) kindvolgsysteem is daarbij richtinggevend. Het is gebaseerd op de belangrijkste leerplandoelen per leergebied. De kleuteronderwijzers noteren er de ontwikkeling van het kind in door de kleuterjaren heen. Het vormt ook de basis voor de

overgangsgesprekken met het eerste leerjaar. De belangrijkste informatie van de individuele registraties brengen de kleuteronderwijzers over op een klassenlijst. Zo kan iedereen die met de klasgroep te maken krijgt

(zorgleerkracht, teamteacher, …), zich in één oogopslag een beeld vormen van de groep en van de individuele kleuters.

De beperkte toegevoegde waarde van externe toetsen en de extra druk die sommige kleuters bij de afname ervan ervoeren, aldus de kleuteronderwijzers, maakten dat de kleuterafdeling afgestapt is van een objectiverende double check. Een aantal kleuteronderwijzers geeft aan dat zij een vorm van objectivering missen.

Begeleiding Leerbegeleiding Beeldvorming

Op basis van de evaluatiepraktijk sturen de kleuteronderwijzers hun klaspraktijk en de ondersteuning van individuele kleuters voortdurend bij. Dat vormt het fundament van de brede basiszorg. Kenmerkend daarbij zijn de aandacht voor het welbevinden van de kinderen, de snelle bijsturing van het verloop van een activiteit of van het geplande aanbod en het zorgzame contact met de ouders.

In de combinatieklasjes voorzien de kleuteronderwijzers een afgestemd aanbod voor de twee leeftijdsgroepen, dat ze openstellen voor de andere

leeftijdgroep.

De klasleerkracht zélf is verantwoordelijk voor detectie en aanmelding van kleuters voor het multidisciplinair overleg (MDO) met het oog op verhoogde zorg. Een digitaal kinddossier omvat de registratie en de besluiten van opeenvolgende overlegmomenten. Het geeft ook beperkt inzage in de acties die de klasleerkracht of de zorgleerkracht met het kind ondernam. Notities in een papieren zorgmapje per klas bieden iets meer concrete informatie.

De inhoudelijke en vormelijke kwaliteit van de papieren instrumenten en de digitale dossiers kent evenwel groeimarge. De wijze waarop sommige

kleuteronderwijzers naar (de ontwikkelkracht van) kinderen kijken, en de keuze van de doelen en de doelgerichtheid van de acties zijn in sommige dossiers voor verbetering vatbaar. Hetzelfde geldt voor het beperktere inzicht in (tweede-)taalontwikkeling en de versnippering van de zorginitiatieven. Gezien de geringe overlegtijd en de verspreide informatie zijn de verschillende

ondersteuners soms te weinig grondig geïnformeerd om doelgericht met de zorgkleuters aan de slag te gaan.

3.1.1.5 Lager onderwijs: Nederlands