Kleuteronderwijs: Nederlands en Kleuteronderwijs: wereldoriëntatie

De kleuterleraren brengen het onderwijsaanbod onder in zowel

kalendergebonden, gezamenlijke als kindgerichte thema’s. De systematiek waarmee de kleuterleraren al dan niet het evenwicht nastreven tussen de verschillende leergebieden is erg wisselend.

Het kleuterteam verwijst naar de netgebonden leerplannen om het aanbod te situeren. De wijze waarop het referentiekader als planningsmiddel wordt aangewend, is zeer variabel: van erg grondig tot zeer oppervlakkig. Op initiatief van een kleuterleraar is het kleuterteam recent begonnen met de digitale bewaking van het onderwijsaanbod op basis van het netgebonden referentiekader.

Het kleuterteam gebruikt verscheidene bronnen om het onderwijsaanbod voor Nederlands te bepalen. De kleuterleraren voorzien geïntegreerde activiteiten, waarbij ze ook belang hechten aan een degelijke communicatie als middel tot het leren van taal.

Er is nog geen uitgewerkte visie hoe de anderstalige leerlingen, die het belangrijkste deel van de schoolpopulatie uitmaken, het best een taalaanbod krijgen om hun taalvaardigheid te verhogen en dit ondanks het jarenlange ondersteuningsaanbod van een Brusseleigen ondersteuningsdienst.

Voor de ontwikkeling van de woordenschat beschikken de kleuterleraren over een gradueel opgebouwde lijst met vooral school- en instructietaal. Het gebruik van dit instrument laat te wensen over. Door de veeleer oppervlakkige planning in verschillende klassen is niet duidelijk bij welke activiteiten, in welke hoeken en met welke ‘talig gemaakte’ materialen de school- en instructietaal aangebracht en geoefend zal worden.

Het is eveneens onduidelijk of de kleuterleraren na een periode waarin de school- en instructietaal is aangeboden, verwachten dat de kleuters deze woorden ofwel passief ofwel actief beheersen.

De onderwijstijd waar de kleuters recht op hebben, wordt niet altijd gerespecteerd zodat waardevolle tijd verloren gaat.

De tekorten met betrekking tot de doelgerichte planning, het aanbod en de bewaking ervan voor Nederlands situeren zich voornamelijk bij de oudste kleuters.

Het kleuterteam gebruikt een verscheidenheid aan bronnen om het aanbod voor het leergebied wereldoriëntatie vast te leggen. Voor gemeenschappelijke

thema’s maken de kleuterleraren vooral informeel vooraf afspraken over inhouden en aanbod. In sommige klassen zijn de materialen in de hoeken grotendeels aangepast aan het actuele thema.

Bijna alle kleuterleraren bepalen het aanbod van een thema vanuit een algemene brainstorming. Het thema-aanbod voor wereldoriëntatie is voldoende breed, samenhangend en levensecht. De kleuterleraren spannen zich veeleer vanuit de eigen ervaring in om het aanbod af te stemmen op de ontwikkeling van de kleuters. Er is vooral bij de oudste kleuters nauwelijks sprake van gerichte en geplande differentiatie.

De speelleermaterialen zijn in het algemeen aangepast aan de motorische vaardigheden en de cognitieve ontwikkeling van de kleuters. De visuele

voorstelling van tijd is vrij goed opgebouwd. De school gebruikt geen groeilijnen met doelen voor bijvoorbeeld weerkerende activiteiten en vaste hoeken. De kleuters krijgen voldoende kansen om actief te leren. Het ‘leren kiezen’ is bij de oudere kleuters goed opgebouwd, maar nog niet volledig gradueel afgestemd. Bij de jongere kleuters is nagedacht over hoe het leren kiezen zonder te vlinderen meer ondersteund kan worden.

Leraren voorzien beperkt in stappenplannen en opdrachtkaarten om het zelfsturend leren te bevorderen. Het recent gebruik van voorstellingsmateriaal voor de hoeken om de ruimtelijke oriëntatie te oefenen is meestal functioneel.

Materieel beheer Uitrusting Ontwikkelingsmaterialen Leermiddelen

De meeste klassen beschikken over voldoende leermiddelen om de

ontwikkelingsdoelen voor wereldoriëntatie na te streven. In een aantal klassen wordt het materiaal in beperkte mate gericht en planmatig gebruikt, dit door een weinig doelgerichte werking.

Om de ontwikkelingsdoelen voor Nederlands na te streven, is er voldoende materiaal aanwezig, maar het wordt nog niet optimaal aangewend in functie van het leren van taal. De verrijking van de hoeken en een aantal andere acties blijken erg recent uitgevoerd te zijn en missen in een aantal gevallen aan diepgang. De ICT- software is vaak ontoereikend voor een degelijk ondersteuningsaanbod.

Om zich een beeld te vormen van de ontwikkeling van iedere kleuter registreert het kleuterteam tweemaal per jaar zowel het welbevinden, de betrokkenheid als de competenties in een kleutervolgsysteem. Omdat sommige onderwerpen vrij vaag geformuleerd zijn en er geen criteria zijn vastgelegd, is er niet steeds duidelijkheid wat beoogd wordt. De competenties in het kleutervolgsysteem corresponderen niet met het netgebonden referentiekader of een ander referentiekader.

Daarnaast worden in de tweede en de derde kleuterklas genormeerde testen afgenomen. Het inspectieteam stelt zich vragen bij de betrouwbaarheid van de voorgelegde resultaten.

Bij de jongste kleuters ontwikkelen de kleuterleraren momenteel een eigen observatieinstrument om de vorderingen van de kleuters in kaart te brengen. Bij de oudste kleuters kunnen geen observatiegegevens voorgelegd worden.

Begeleiding Leerbegeleiding Beeldvorming Zorg

Op basis van het overgangsgesprek, de klasmap, de kinddossiers, de genormeerde testen en informeel overleg krijgt de leerkracht zicht op het ontwikkelingstraject van elke kleuter. Het ontbreken van een permanent observatiesysteem en de betrouwbaarheid van de resultaten bij de oudste kleuters leggen een hypotheek op een degelijke zorgwerking.

Uit de gesprekken, de planningsdocumenten en de observatie in de klas blijkt dat de kleuters niet op een doelgerichte en systematische ondersteuning kunnen rekenen om hun mondelinge taalvaardigheid te versterken en de beginnende en gevorderde geletterdheid te stimuleren.

De zorginitiatieven gebeuren vaak op intuïtieve basis en missen aandacht voor systematiek. De waardevolle ondersteuning van de SES- leerkracht en de zorgvisie van het nieuwe zorgbeleid staan in een aantal gevallen in contrast met de zorginitiatieven op de klasvloer. Het team dient na te gaan wanneer we over pedagogisch comfort spreken en wanneer over zinvolle zorgverbredende activiteiten.

Professionalisering Deskundigheidsbevordering Nascholingen

De meeste kleuterleraren volgen in heel beperkte mate nascholing over de algemene kleuterwerking.

Voor het leergebied Nederlands volgen de leraren vooral opgelegde nascholingen met de bedoeling hun klaspraktijk te verrijken in functie van

taalvaardigheidsonderwijs.

3.1.1.4 Lager onderwijs: Nederlands