5.1.1 Dodelijke slachtoffers
Orkaan Katrina was met ongeveer 1836 slachtoffers de meest dodelijke orkaan in de Verenigde Staten sinds het jaar 1928 (NOAA, 2006). In het jaar 1928 vielen er tijdens een storm in Zuid-Florida 2500 doden en in 1900 vielen er meer dan 8000 doden tijdens een orkaan in Galveston (Texas).
In tabel 5.1 is het aantal doden per staat weergegeven. Te zien is dat de meeste doden in de staten Louisiana (1577) en Mississippi (238) vielen. Naast het aantal doden zijn er op dit moment nog 135 mensen als vermist opgegeven (DHH, 2006). Het officiële dodental zou hierdoor nog kunnen gaan stijgen.
Tabel 5.1 Aantal doden per staat als gevolg van orkaan Katrina
Florida Louisiana Mississippi Overige
staten Totaal
In aantallen 14 1577 238 7 1836
In procenten 0,8% 85,8% 13,0% 0,4% 100%
Bron: DHH, 2006
Van de 1577 doden in Louisiana, viel meer dan de helft in de stad New Orleans. Vóór Katrina was de verhouding tussen mannen en vrouwen in New Orleans, respectievelijk 46,5 procent en 53,5 procent. Uit de literatuur uit paragraaf 2.2 blijkt dat vrouwen tijdens een natuurramp een grotere kans hebben te overlijden (Deare, 2004). De verwachting zou dus zijn dat het percentage vrouwelijke slachtoffers hoger zou liggen dan het percentage mannelijke slachtoffers. Het tegenovergestelde blijkt echter waar te zijn. In tabel 5.2 is te zien dat van het totale aantal doden in New Orleans 53 procent man was en 47 procent vrouw.
46
Tabel 5.2 Percentage doden in New Orleans per geslacht
Mannen Vrouwen Verhouding vóór Katrina 46,5% 53,5% Percentage slachtoffers 53,0% 47,0%
Bron: DHH (2006) en U.S. Census Bureau (2004)
Aan de hand van e-mailcontact met getroffenen, oral histories en secundaire literatuur is geprobeerd een verklaring te vinden voor het feit dat het aantal mannelijke slachtoffers tegen de verwachting in hoger ligt dan het aantal vrouwelijke slachtoffers. Zoals bleek uit paragraaf 4.2 zijn er verhoudingsgewijs veel alleenstaande vrouwen die armer zijn dan mannen (Hartman en Squires, 2006). De vrouwen die niet waren geëvacueerd hadden weinig eigendommen om te beschermen en zochten onderdak in het Superdome Stadion en het Convention Center welke waren aangewezen als noodopvang. De omstandigheden waren hier erg slecht (zie ook paragraaf 4.3.2), maar de meesten overleefden wel. Mannen, verhoudingsgewijs rijker dan vrouwen, bleven vaker in hun woning achter om hun eigendommen te beschermen.
Uit officiële cijfers van het Louisiana Department of Health and Hospitals (2006) blijkt dat er in verhouding meer blanken dan Afro-Amerikanen zijn omgekomen tijdens Katrina. Van de overleden inwoners van New Orleans was 53 procent van Afro-Amerikaanse afkomst, 39 procent was blank en 8 procent had een andere etniciteit (zie figuur 5.1). Terwijl New Orleans vóór de ramp voor ongeveer tweederde uit Afro-Amerikanen bestond.
Figuur 5.1 Percentage doden in New Orleans naar etniciteit
! " ! # Percentage voor de ramp Percentage slachtoffers Bron: DHH, 2006
47 Ook het aantal doden naar etniciteit is in tegenstelling tot wat zou kunnen worden verwacht uit de literatuur in paragraaf 2.2. Zoals in paragraaf 4.2.3 te lezen is, zijn Afro-Amerikanen gemiddeld armer dan de blanke bevolking van New Orleans. Het gezegde armen (Afro-Amerikanen) betalen met hun leven, rijken (blanken) met hun geld, gaat in het geval van orkaan Katrina niet op. Net als bij het verschil tussen mannen en vrouwen, kan de verklaring gezocht worden in het gedrag van de achterblijvers. Het grootste deel van de Afro-Amerikanen zocht bescherming in het Superdome Stadion en het Convention Center, terwijl veel blanken in hun woningen bleven om hun bezittingen te beschermen tegen mogelijke plunderingen.
Behalve de verschillen tussen mannen en vrouwen en in etniciteit, had met name de factor leeftijd een sterke invloed op wie er dodelijk slachtoffer werden. In figuur 5.2 is af te lezen dat er vooral veel doden vielen in de leeftijdsgroep 75 jaar en ouder (46,8%). Dat er in verhouding veel oudere mensen zijn overleden tijdens Katrina is in overeenstemming met wat verwacht kon worden uit paragraaf 2.2.
Figuur 5.2 Percentage doden in New Orleans naar leeftijd
$
Bron: DHH, 2006
Zoals in paragraaf 5.2.1 verder zal worden toegelicht, zijn in verhouding veel oudere mensen niet geëvacueerd. De oudere mensen die waren achtergebleven in New Orleans, waren fysiek vaak niet in staat om naar het Convention Center of het Superdome stadion te gaan om te schuilen. Omdat een groot aantal ouderen achterbleef in hun woningen, waren ze kwetsbaar voor de storm en overstromingen en vielen er relatief veel doden van 75 jaar en ouder.
Het onderzoeken en opsplitsen van het aantal doden naar etniciteit en gender is belangrijk om duidelijkheid te verschaffen voor toekomstige rampen. We moeten echter voorzichtig zijn te snel de conclusie te trekken dat ook de impact op de leefsituatie van overlevende blanken en mannen groter is.
48 5.1.2 Emotionele impact
Bijna alle inwoners van New Orleans hebben tijdens en/of na Katrina te maken gekregen met persoonlijke verliezen, zoals het overlijden van een dierbare, psychische problemen of materiële verliezen. Ook de respondenten met wie e-mailcontact is geweest en de getroffenen uit de oral histories spreken over deze emotionele problemen na de ramp. Blaikie et al., (2003) geven aan dat vrouwen vaker emotioneel reageren op een heftige gebeurtenis, zoals een natuurramp, dan mannen. Ook post traumatische symptomen na een natuurramp komen over het algemeen vaker voor bij vrouwen dan bij mannen (Blaikie et al., 2003). Uit tabel 5.3 blijkt dat ook bij orkaan Katrina vrouwen uit het oral history bestand van Harvard (2006) significant vaker (P=0,003) emotioneel reageerden dan mannen. De emotionele impact veroorzaakt door Katrina zorgde vooral voor gevoelens van angst en onveiligheid.
Tabel 5.3 Frequentie van emotionele gevoelens over orkaan Katrina en de nasleep (2006)
Mannen Vrouwen
Bijna elke dag 7,2% 17,2%
Twee tot vier dagen
per week 8,5% 11,3%
Ongeveer één keer per
week 11,6% 17,2%
Minder dan één keer
per week 11,2% 15,3%
Nooit 59,6% 37,9%
Significantie 0,003
N 479 564
% 100% 100%
Bron: aan de hand van: Harvard, 2006
Uit het e-mailcontact en het beluisteren van de oral histories bleek dat een aantal mannen, zoals PJ Christie (e-mail respondent, blank), na de ramp zelf te maken hebben gekregen met alcoholisme en drugsgebruik. Onder de vrouwen zijn deze gevolgen niet genoemd. Een verklaring hiervoor kan zijn dat vrouwen hun emotionele gevoelens uiten door bijvoorbeeld te huilen, terwijl mannen hun gevoelens minder goed uiten waardoor ze sneller naar de drank en de drugs grijpen.
Drie jaar na Katrina is het waterkeringsysteem van New Orleans verbeterd, maar nog niet op het gewenste niveau (paragraaf 4.1.2). De kans op een volgende orkaan en overstromingen heeft een grote impact op angstgevoelens van bewoners die zijn teruggekeerd. Sommigen zijn ervan overtuigd dat het opnieuw zal gebeuren:
49 “I perceive the risk of a future hurricane very high with probable flooding even if we don’t have a direct hit”. (Janet Allen, e-mail respondent, blank)
“100% it will happen again”. (Jack Allen, e-mail respondent, blank) Terwijl anderen het risico op een volgende orkaanramp vrij laag inschatten:
“It is the same risk as it has always been. Remember, the last time the area experienced a storm that caused significant damage was over 30 years ago”. (Damon Williams, e-mail respondent, Afro-Amerikaans)
Er zijn ook respondenten met wie e-mailcontact is geweest die aangaven een diepere betekenis in het leven te hebben gevonden na Katrina. Donna Bonner geeft aan door de ramp minder materialistisch en zelfbewuster te zijn geworden:
“The disaster tested me, made me know my strength. It also made me more able to espouse what I think of as more “Buddhist” values, learning from loss, not valuing “things” as much”. (Donna Bonner, e-mail respondent, blank)
5.1.3 Economische impact
De kosten van orkaan Katrina (in termen van schade aan eigendommen) worden geschat op $81,2 miljard. Hiermee is het de duurste orkaan ooit uit de Amerikaanse geschiedenis (zie tabel 5.4).
Tabel 5.4 Top 5 duurste orkanen in de Verenigde Staten
Rangorde Orkaan Categorie Seizoen Kosten
1 Katrina 3 2005 $81,2 miljard 2 Andrew 5 1992 $26,5 miljard 3 Wilma 3 2005 $20,6 miljard 4 Charley 4 2004 $15,0 miljard 5 Ivan 3 2004 $14,2 miljard Bron: NOAA, 2008
Orkaan Katrina heeft verstrekkende economische gevolgen voor de bevolking, de olie- en gas industrie, de werkgelegenheid en het toerisme. Katrina heeft een grote impact gehad op de olie- en gas industrie; meer dan 30 olieplatforms werden beschadigd en 9 raffinaderijen werden tot weken na de storm stilgelegd (NOAA, 2006). Hoewel de meeste faciliteiten weer in bedrijf zijn, is de olie- en gas productie in de Golfregio in augustus 2008 nog steeds lager dan drie jaar eerder. Ook veroorzaakte de orkaan veel schade aan de havens van South Louisiana en New Orleans. In de New Orleans Metropolitan Area gingen ongeveer 200.000 banen verloren omdat bedrijven en infrastructuur rondom New Orleans zwaar beschadigd raakten (NOAA, 2006). De werkloosheid in New Orleans steeg in de eerste periode na de ramp sterk. In november 2005 was het werkloosheidcijfer gestegen tot 17,5 procent, in vergelijking tot 4,6 procent één jaar eerder (Hartman en
50 Squires, 2006). Op dit moment is het werkloosheidcijfer door de aantrekkende economie in New Orleans weer gedaald tot het niveau van augustus 2005 (NOAA, 2008). Hoewel het werkloosheidcijfer in de eerste paar jaar na de ramp buitengewoon hoog lag, was er in sommige sectoren juist een groot tekort aan werknemers. Aangezien er veel was op te bouwen in New Orleans (figuur 5.3), was vooral aan bouwvakkers, elektriciens, loodgieters en opzichters een tekort (Bergman et al., 2007).
Figuur 5.3 Heropbouw New Orleans
Bron: Institute for Southern Studies, 2006
Door de toegenomen vraag aan werkkrachten steeg het loon in deze sectoren sterk (NOAA, 2006). Sinds augustus 2005 zijn er ongeveer 5000 banen in de constructiesector bijgekomen (Bergman et al, 2007). Traditioneel gezien zijn dit beroepen waar meer mannen dan vrouwen werken. Aan beroepen waar vrouwen zijn oververtegenwoordigd, zoals de service sector, is door de afname van de bevolking van New Orleans juist minder behoefte gekomen (Bergman et al., 2007). Orkaan Katrina heeft dus een grote impact gehad op de werkloosheid van vrouwen. In het e-mailcontact met respondenten kwam verder naar voren dat na Katrina de kinderopvang in New Orleans slecht geregeld is, wat het voor alleenstaande moeders extra moeilijk maakt om een baan te vinden. Jack Allen zegt hierover:
“Insufficient child care makes it hard for those who want to work to find and hold jobs. Thousands of single mothers are virtually condemned to a life in poverty” (Jack Allen, e-mail respondent, blank).
Zoals eerder gezegd in paragraaf 4.1.3 is het toerisme één van de drijvende krachten achter de economie in New Orleans. In de eerste tien maanden na orkaan Katrina had de toerismesector, met een verlies van 22.900 banen, het grootste verlies aan banen van alle sectoren. Geleidelijk, opgaand met de opbouw van New Orleans, komt het toerisme en de werkgelegenheid weer op het oude niveau (Bergman et al., 2007).
51 In plaats van het traditionele toerisme van vóór Katrina, is een nieuwe vorm van toerisme ontstaan. Kort na de ramp worden er door verschillende reisorganisaties busreizen door het rampgebied van New Orleans georganiseerd. Zoals in figuur 5.4 te zien is veroorzaakt dit bij veel bewoners uit de getroffen gebieden gevoelens van irritatie en woede.
Figuur 5.4 Ramptoerisme in getroffen gebieden in New Orleans
Bron: MSNBC, 2006
5.1.4 Sexueel geweld en mishandeling
Er is veel onderzoek gedaan naar sexueel geweld en mishandeling in opvangkampen (Hartman en Squires, 2006; Enarson, 2000). Uit paragraaf 2.2.4 bleek dat na een natuurramp het geweld tegen met name vrouwen vaak toeneemt (Enarson, 2000). Ook na orkaan Katrina was er sprake van een toename van sexueel geweld en mishandeling tegen vrouwen.
De Louisiana Coalition Against Domestic Violence hebben na de ramp veel meldingen gekregen van vrouwen die door hun partners werden mishandeld in noodopvang. Precieze aantallen zijn echter moeilijk aan te geven omdat veel incidenten in de chaos na de ramp nooit zijn gemeld. Ook verkrachtingen konden niet worden geregistreerd aangezien het verkrachting crisis centrum door de storm gesloten was (Hartman en Squires, 2006).
Mensen die tijdens en vlak na Katrina onderdak zochten in het Superdome stadion en het Convention Center verbleven dagenlang in een overbevolkte ruimte met duizenden andere gezinnen. Spanningen, frustratie en stress over bijvoorbeeld het lot van naasten, werk en huisvesting leidde ertoe dat sommige mannen hun frustraties op vrouwen afreageerden. Laura (oral history, Alive in Truth, Afro-Amerikaans) verbleef de eerste dagen na de ramp in het Convention Center en zegt hierover:
“I was at the Convention Center. Now this Convention Center wasn't nothing nice, I kid you not. Babies crying. Newborn babies. We had no drinking water. We had
52 no food. After awhile, some of the young men that was on drugs, and drunk, and they went to terrorizing people. We were already in terror as it was”.
Ook door andere getroffenen die niet waren geëvacueerd en de eerste dagen na Katrina in opvangcentra verbleven werd spraken over de slechte omstandigheden in de centra:
“This was in Texas, at the Reliance Center. At the Center, I didn't like it. They had too many people and then they said that they had people getting raped in there, you know. My brother was like don't go nowhere without me”. (Kelly, oral history, Alive in truth, Afro-Amerikaans)
“Raping little--gangs raping little females. Little babies dying. (Crying) This is -- I seen it all”. (John, oral history, Alive in Truth, Afro-Amerikaans)
In de maanden na Katrina bleef het aantal gevallen van sexueel geweld en mishandelingen tegen vrouwen, die in tijdelijke onderkomens (zoals trailers) verbleven, hoog (Hartman en Squires, 2006). Voor mishandelde vrouwen was het moeilijker weg te gaan bij hun man omdat de meeste opvanghuizen voor huislijk geweld door de ramp verwoest waren.
“I worked for a Katrina Relief agency for about a year and most of our clients were single women who were hurting emotionally, physically, and financially. Violence against women and children have risen since Katrina”. (Marc Gstohl, e-mail respondent, blank)
5.1.5 Impact op bevolkingsaantal
Na een sterke daling van het aantal inwoners vlak na de ramp is het aantal inwoners sindsdien elke maand gestegen. Figuur 5.5 laat de officiële bevolkingsgroei van New Orleans tussen juli 2005 en juli 2007 zien. Tussen 1 juli 2006 en 1 juli 2007 was de bevolkingsgroei van New Orleans 13,8 procent. Hiermee was het in deze periode de snelst groeiende stad van de Verenigde Staten (U.S. Census Bureau, 2008). Aangezien de vaststelling van het aantal inwoners van New Orleans door het U.S. Census Bureau één jaar achter lopen, bestaan er nog geen officiële cijfers voor het jaar 2008. Schattingen van bijvoorbeeld het Greater New Orleans Community Data Center (2008b) en GCR Associates (2008) lopen enigszins uiteen, maar ze verwachten allebei dat New Orleans in 2008 de grens van 300.000 inwoners zal passeren. Dit houdt in dat het inwonertal tussen de 66 en 72 procent van het niveau vóór de ramp zou komen te liggen. Wel geven ze aan dat het tempo waarin de bevolking van New Orleans terugkeert aan het afnemen is. De bevolking stijgt op dit moment met ongeveer 2000 inwoners per maand, in vergelijking met een toename van 4000 inwoners per maand in het jaar 2007 (GCR, 2008).
53
Figuur 5.5 Bevolkingsgroei New Orleans tussen juli 2005 en juli 2007