Figuur 4.5 Percentage vrouwen onder de armoedegrens in New Orleans (2004)
Percentage vrouwen dat onder de armoedegrens leeft
Percentage huishoudens met een vrouw aan het hoofd dat onder de armoedegrens leeft
Bron: Hartman en Squires, 2006
4.3 Informatie over de ramp
4.3.1 Orkaan Katrina
Op 24 augustus 2005 ontwikkelde zich in het Figuur 4.6 Orkaan Katrina
Caribische gebied een tropische storm (figuur 4.6). Een dag later was de tropische storm toegenomen tot orkaankracht (NOAA, 2006). In Zuid-Florida richtte orkaan Katrina veel schade aan en kostte de beginnende orkaan elf mensen het leven. Ook kwamen in de omgeving van Miami 1,3 miljoen Amerikanen zonder stroom te zitten. Op 27 augustus was Katrina in kracht toegenomen tot een
categorie-3-orkaan (zie bijlage B) en veranderde Bron: NOAA, 2008
tevens het pad van de orkaan precies in de richting
van New Orleans (NOAA, 2006). 28 augustus groeide orkaan Katrina uit tot een categorie-4-orkaan en later die dag zelfs tot de meest catastrofale categorie 5, waarbij windsnelheden tot 300 km/uur bereikt werden. Op dat moment gaf de National Weather Service een waarschuwing af voor catastrofale schade. Naar aanleiding van deze waarschuwing gaf burgemeester Ray Nagin op 28 augustus om 09.30 uur de inwoners van New Orleans het bevel de stad te verlaten. De verplichte evacuatie werd echter niet door iedereen opgevolgd, naar schatting bleven 100.000 mensen achter in New Orleans (U.S. Census Bureau, 2008). Het overdekte stadion, de Louisiana Superdome, werd aangewezen als noodopvang voor mensen die niet weg konden (of wilden) komen. Bij het bereiken van de kust namen de windsnelheden van orkaan Katrina af tot 200 km/uur.
41 Op 29 augustus om acht uur ’s morgens bereikte Katrina als categorie-3-orkaan de buitenwijk Plaquemines parish aan de oostkant van New Orleans, met enorme verwoesting tot gevolg. De orkaan vervolgde haar weg verder oostwaarts waarbij ook de kustplaatsen Gulfport en Biloxi zwaar werden getroffen. Boven land nam orkaan Katrina snel af tot minder dan orkaankracht (NOAA, 2006).
4.3.2 Nasleep
Ondanks dat het oog van orkaan Katrina de stad New Orleans net mistte, veroorzaakte de orkaan in totaal meer dan vijftig dijkdoorbraken. De staten Louisiana en Mississippi, die deel uitmaken van de Golfregio, waren het zwaarst getroffen en in het bijzonder de stad New Orleans (NOAA, 2006). Binnen een paar uur na Katrina bezweken de dijken langs het Industrial Canal, het 17th Street Canal en langs het London Avenue Canal (American Society of Civil Engineers, 2007). Hierna volgen er nog tientallen dijkdoorbraken en liep het laag gelegen New Orleans als een badkuip vol water. Op 31 augustus stond ongeveer 80 procent van New Orleans onder water en op sommige plaatsen stond het water zes meter hoog. Voor de mensen die niet waren geëvacueerd, waren er twee stadions aangewezen als noodopvang. Op het hoogtepunt verbleven er 20.000 mensen in het Convention Center en 25.000 in het Superdome stadion (NOAA, 2006). Omdat het Superdome stadion 1 meter boven zeeniveau staat en windsnelheden van 320 km/uur kan weerstaan werd het gezien als een veilige noodopvang (Hartmen en Squires, 2006). De omstandigheden in het gebouw werden echter onhoudbaar door het opkomende water. De elektriciteit en het riool werkten niet meer en de temperatuur liep op tot boven de dertig graden. Het Superdome werd na vijf dagen ontruimd en de mensen die er verbleven werden met bussen naar omringende steden gebracht. In de tussentijd vindt er in New Orleans op grote schaal geweldpleging en plundering plaats. Om de orde te herstellen worden er duizenden extra militairen naar het gebied gestuurd. Op 1 september doet burgemeester Ray Nagin van New Orleans een noodoproep waarin hij vraagt om hulp en schoon drinkwater, medicijnen en voedsel. Nadat president Bush eerder buitenlandse hulp had geweigerd, verklaart hij nu hulp uit het buitenland te accepteren. Er worden massaal (internationale) donaties gedaan. Op 7 september verklaard burgemeester Nagin dat New Orleans te gevaarlijk was geworden en dat alle overgebleven bewoners (nog ongeveer 10.000) onmiddellijk de stad moeten verlaten. Met minstens 1836 doden (Graumann et al., 2005) is orkaan Katrina de dodelijkste orkaan in de Verenigde Staten sinds 1928. De totale economische schade wordt geschat op 100 miljard US dollar (NOAA, 2006). Ongeveer 300.000 huizen en meer dan 1000 historische en culturele gebouwen langs de kust van Louisiana en Mississippi werden verwoest. Schade aan woningen veroorzaakte voor 9 miljard US dollar aan verliezen, waarvan 3 tot 6 miljard US dollar onverzekerd was. Van de overstroomde huizen hadden namelijk 35.000 bewoners geen overstromingsverzekering (NOAA, 2006). In de totale regio werd er voor
42 34,4 miljard US dollar geclaimd aan eigendomsverzekeringen (Insurance Services Office). Het duurde nog maanden voordat al het water weer uit de stad was gepompt en de dijken waren gerepareerd. Na de ramp is het aantal inwoners van New Orleans tot ongeveer de helft van het voormalige inwonertal teruggelopen. Dit heeft onder andere te maken met de trage wederopbouw. Veel plaatsen liggen er een paar jaar later nog net zo bij als kort na de ramp. Orkaan Katrina leidde tot het falen van het waterkeringsysteem, waardoor uiteindelijk 80 procent van New Orleans overstroomde. Onderzoek van de American Society of Civil Engineers toonde aan dat indien de pompen en dijken wel goed hadden gefunctioneerd dit bijna tweederde van de doden had gespaard. Na orkaan Katrina heeft het Army Corps of Engineers maatregelen genomen om de dijken te herstellen en te verbeteren om de stad in de toekomst tegen orkanen te beschermen. Orkaan Rita
Op 19 september 2005 heropende burgemeester Ray Nagin de bespaard gebleven wijken van New Orleans en keerden de eerste bewoners terug. Maar toen zich een nieuwe orkaan ontwikkelde in de Golf van Mexico werden deze inwoners uit voorzorg opnieuw geëvacueerd. Orkaan Rita kwam op 24 september als een categorie-3-orkaan (net als orkaan Katrina) aan land waar hij eerst Florida aandeed en daarna verder trok naar de staten Texas en Louisiana. In de Golf regio sloegen ongeveer drie miljoen mensen op de vlucht. Onder hen ook inwoners uit New Orleans die een paar weken eerder naar Houston waren geëvacueerd. Uiteindelijk richtte orkaan Rita vooral materiële schade aan. In New Orleans begaven door regenval en storm enkele provisorisch herstelde dijken het, waardoor de zwaar getroffen wijk Lower Ninth Ward opnieuw overstroomde. Op 27 september keerden de eerste bewoners weer terug naar New Orleans.
4.3.3 Particuliere en internationale hulpverlening
Meteen na orkaan Katrina en de daarop volgende overstromingen stuurden duizenden Amerikaanse particulieren geld naar het Rode Kruis en andere hulporganisaties. In totaal hadden hulporganisaties ongeveer $4,25 miljard aan donaties binnen gehaald waarvan het Rode Kruis meer dan de helft ontving. Ook veel bedrijven deden donaties aan de hulpverlening voor de gevolgen van orkaan Katrina. Daarnaast is er ook veel internationale hulpverlening geboden. Meer dan vijftig landen deden geldelijke donaties of boden een ander soort hulpverlening. Opvallend was dat Cuba en Venezuela (niet bepaald ‘vrienden’ van de Verenigde Staten) de eerste landen waren die de Verenigde Staten hulp wilden bieden. Deze hulp werd echter afgeslagen door de regering van de Verenigde Staten. De grootste donatie werden gedaan door Koeweit met $500 miljoen en Qatar met $100 miljoen (Hartman en Squires, 2006). Ook landen die zelf nog aan het herstellen waren van een natuurramp zoals Sri Lanka en Bangladesh boden hun hulp aan.
43 4.3.4 Kritiek
Tijdens en vooral in de nasleep van orkaan Katrina is er veel kritiek geuit op de verschillende overheden die onvoldoende voorbereid bleken te zijn op de ontstane situatie (Hartman en Squires, 2006). Al snel werd duidelijk dat de rampenplannen niet voldeden aangezien de plannen berekend waren op evacuatie met eigen vervoer, terwijl een groot deel van de bevolking van New Orleans hier niet over beschikte (NOAA, 2006). Daarnaast waren er niet genoeg buschauffeurs om de gestrande inwoners te evacueren. Een ander punt waar veel kritiek op was, is het feit dat er onvoldoende hulpgoederen en water waren en de hulp laat op gang kwam. Omdat vele Amerikaanse militairen in het Midden-Oosten zitten hadden de Verenigde Staten niet genoeg militairen om in te zetten bij orkaan Katrina (NOAA, 2006. Er zal in dit onderzoek niet dieper worden ingegaan op de kritiek op de hulpverlening.
4.3.5 Katrina in Nederland?
De overstromingen in New Orleans als gevolg van orkaan Katrina zijn vergelijkbaar met de watersnoodramp in Nederland in 1953. Bij beide overstromingen vielen er ongeveer 1800 slachtoffers. Ook het aantal getroffen inwoners lag bij beide rampen hoog; circa 400.000 in New Orleans en 250.000 in Nederland. In veel opzichten is de huidige situatie in New Orleans nog steeds vergelijkbaar met de situatie in West-Nederland. Zowel voor New Orleans als voor West-Nederland geldt dat het dichtbevolkte gebieden zijn die grotendeels beneden zeeniveau liggen. Bij beide gebieden gaat het om een deltagebied. Wel zijn er ook belangrijke verschillen tussen de situatie in New Orleans en Nederland. Ten eerste komen er in Nederland geen orkanen voor die het water zo op kunnen stuwen als orkaan Katrina deed. En ten tweede ligt de veiligheidsnorm van de dijken in West-Nederland veel hoger dan in New Orleans. In New Orleans moest het waterkeringsysteem vóór Katrina bestand zijn tegen de zwaarste storm die zich eens in 40 jaar voordoet (1:40) terwijl de Nederlandse norm op 1 op de 10.000 jaar ligt. Wel geeft deze veiligheidsnorm een vertekend beeld, omdat New Orleans rekening moet houden met veel extremere natuurkrachten. Maar dat het niveau van het waterkeringsysteem vóór Katrina 1 op de 40 jaar lag is zelfs door het Army Corps of Engineers niet goed te praten. Ook in Nederland moeten we alert zijn op een ramp als in New Orleans, zegt Sybe Schaap, voorzitter van de unie van Waterschappen (Schaap, 2006). In Nederland zijn ook veel zwakke plekken langs de Noordzeekust die lang niet aan de veiligheidsnorm van 1:10.000 voldoen. Een (zeldzame) combinatie van extreme neerslag, hoog water en een Noordwesterstorm zou kunnen leiden tot grootschalige overstromingen. Uit het klimaatrapport 'De toestand van het klimaat in Nederland in 2008' van het KNMI (2008) is gebleken dat Nederland de afgelopen 50 jaar 2,2 keer zo snel opwarmde dan het wereldwijde gemiddelde en dat deze trend zich zal voortzetten. Extreme omstandigheden,
44 zoals hevige regenval en hoge waterstanden, zullen zich hierdoor steeds vaker voordoen. Daarom is het van belang alert te blijven om een vergelijkbare ramp zoals in New Orleans in Nederland te voorkomen.
45
5 Gender en de impact van orkaan Katrina
In dit hoofdstuk worden de resultaten van het onderzoek beschreven en geanalyseerd. De data zijn geanalyseerd aan de hand van de concepten uit hoofdstuk 2. De impact is verdeeld in de klassieke impact en de geografische impact. Ten eerste wordt in paragraaf 5.1 de klassieke impact behandeld. Onder de klassieke impact vallen; de dodelijke slachtoffers, de emotionele impact, de economische impact, sexueel geweld en mishandeling en de impact op het bevolkingsaantal. Vervolgens komt in paragraaf 5.2 de geografische impact aan bod. In deze paragraaf worden de diaspora, het verlies van ‘home’ en de impact op wijken behandeld.