4. Kan het kind zich beroepen op de AVG indien hij verzoek tot verwijdering of vergetelheid
4.2 Een verzoek tot verwijdering en vergetelheid
4.2.2 Klachtenprocedure
Bij een verzoek tot verwijdering dient er allereerst een verzoek gedaan te worden bij de verwerkingsverantwoordelijke. Dit moet bij een kind jonger dan 16 jaar gedaan worden door de wettelijke vertegenwoordiger, in de meeste gevallen de ouders. Een kind boven de 16 jaar heeft zelf het recht om verwijdering te vragen.160
Als een betrokkene vindt dat persoonsgegevens onrechtmatig gebruikt worden of als een betrokkene niet tevreden is over de afhandeling van een klacht bij de verwerkingsverantwoordelijke, dan kan hij naar de rechter gaan. De betrokkene moet dan een beroep doen op de rechtsbescherming die de AVG biedt. Dit moet de betrokkene doen aan de hand van een verzoekschriftprocedure.161 Deze procedure wordt gestart door het sturen van een brief aan de kantonrechter, waarbij het verstandig is om bewijstukken toe te voegen die het verhaal ondersteunen.
Een kind onder de 16 jaar heeft een beperkte toegang tot de rechter. Onder de 12 jaar mag een kind alleen in bepaalde situaties informele verzoeken doen. Dit mag onder andere in een situatie waarbij het kind voor zijn belangen wil opkomen. In dergelijke gevallen moet er door een rechter een bijzondere curator aangesteld worden, die namens het kind de belangen behartigt. Een kind tussen 12 en 16 jaar mag naast informele verzoeken ook in een aantal situaties formele verzoeken doen. Deze formele verzoeken mogen gaan over situaties waarbij het kind onder toezicht van een gezinsvoogd staat, of over uithuisplaatsing.162
Een kind van 16 of 17 jaar mag naast de bovenstaande informele en formele verzoeken ook formele verzoeken doen in een aantal andere situaties, zoals onenigheid over een arbeidsovereenkomst en een zorgverlener.
Sharenting
In het geval van sharenting is het voor een kind onder de 16 jaar niet mogelijk een verzoek tot verwijdering in te dienen bij een verwerkingsverantwoordelijke.163 Het feit dat een klacht
160 Zie website Autoriteit Persoonsgegevens. 161 Zie website Autoriteit Persoonsgegevens. 162 Zie website Rijksoverheid.
gedaan moet worden door een ouder is een struikelblok. In het geval van sharenting zijn het namelijk de ouders die verwerkingsverantwoordelijke zijn en waar het verzoek dus ingediend zou moeten worden.
Wanneer ouders zelf de noodzaak van verwijdering niet inzien, zullen zij als verwerkingsverantwoordelijke de content niet verwijderen. De klachtenprocedure bij de verwerkingsverantwoordelijke zal in zo’n geval hoe dan ook spaak lopen. Een stap naar de rechter is dan noodzakelijk.
De informele rechtsgang staat voor iedere minderjarige open. Via een informele rechtsgang kan er samen met het kind een brief opgesteld worden, zodat deze naar de rechter kan worden verzonden. Kinderen vanaf 12 jaar zullen gehoord worden, bij kinderen onder de 12 jaar mag de rechter zelf bepalen of hij het kind wil horen. Wanneer een ouder niet voor de belangen van het kind kan opkomen, kan er aan een rechter gevraagd worden een curator aan te stellen die voor het kind zijn belangen opkomt.
5. Conclusie
Sharenting kan voor ouders een snelle, eenvoudige manier zijn om een grote groep (geselecteerde) mensen in één keer bereiken. Hierbij kan de AVG van toepassing zijn, maar de positie van het kind en de verhouding tussen het kind en de ouders binnen het recht maken een verzoek tot verwijdering geen gemakkelijke opgave.
Artikel 17 AVG biedt natuurlijke personen de mogelijkheid om in bepaalde gevallen persoonsgegevens te laten verwijderen door de verwerkingsverantwoordelijke. Wanneer ouders deze content plaatsen op een openbare pagina, bij een hoog aantal vrienden, of plaatsen met commerciële doeleinden, zullen zij niet onder de huishoudexceptie vallen en daardoor, ten tijde van dit onderzoek, als verwerkingsverantwoordelijke aan de vereisten van de AVG moeten voldoen.
Alleen kinderen boven de 16 jaar kunnen een zelfstandig verzoek tot verwijdering bij hun ouders indienen. Bij een onbevredigende reactie zal een gang naar de rechter noodzakelijk zijn. Normaliter worden ouders gezien als de aangewezen personen om voor de belangen van het kind op te komen. In het geval van sharenting gaat het echter om een conflict tussen ouders en het kind, waardoor dit niet mogelijk is. Het indienen van een informeel verzoek of het aanstellen van een curator ter behartiging van de belangen van het kind is daarom voor iedere minderjarige noodzakelijk bij een gang naar de rechter.
Bij een verzoek tot verwijdering zal het kind redenen moeten aandragen waarom de gegevens gelet op de doeleinden en de verstreken tijd ontoereikend, niet meer ter zake dienend of bovenmatig zijn. Vooral ‘niet meer ter zake dienend’ zal als argument gebruikt kunnen worden. In het bezwaar kunnen ook redenen aangedragen worden waaruit blijkt dat de verwerking van de persoonsgegevens de grondrechten van het kind schade. Bij een behandeling van het verzoek tot verwijdering dienen de grondrechten van het kind – het recht op het hebben van privacy – en de grondrechten van ouders – de vrijheid van meningsuiting en het recht gezinsleven – tegen elkaar afgewogen te worden. In het geval van sharenting zal bij een dergelijke afweging vooral gekeken worden naar de impact voor het kind en de impact in het kader van de mate van verspreiding. Het internet heeft een groot bereik waardoor deze impact hoog zal zijn. Daarnaast speelt de rol van de ouders als ‘gatekeeper’ voor het kind een belangrijke rol in de afweging die gemaakt wordt.
Er wordt van ouders in eerste instantie verwacht beslissingen te nemen die het beste zijn voor het kind. Ouders mogen vanuit deze taak gezien, afhankelijk van de leeftijd van het kind, de grondrechten van het kind beperken. Dit betekent echter niet dat dit recht absoluut is. Uit rechtspraak blijkt dat bij botsende grondrechten tussen ouders en het kind de belangen van het kind voorrang zullen krijgen op de rechten en belangen van ouders en dat de bescherming van de online privacy van het kind hoog ligt.
Een verwijdering door de ouders zal niet altijd resulteren in een algehele verwijdering van het internet, zoals van de SNS of Google. Een verzoek tot verwijdering bij de SNS als (mede)verwerkingsverantwoordelijke of vergetelheid aan Google behoren ook tot de opties van het kind. Bij de behandeling van deze verzoeken zal (ook) een belangenafweging gemaakt worden tussen grondrechten: het recht op privacy van het kind en het recht op vrijheid van meningsuiting van de onderneming. In dit onderzoek is verder niet ingegaan op deze belangenafweging. De positie van het kind in het recht zal bij deze toets echter eenzelfde rol spelen als bij de toets van verwijdering door de ouders.
De AVG biedt kinderen de mogelijkheid, al dan niet via een gecompliceerde weg, een verzoek tot verwijdering of vergetelheid in te dienen omtrent hun digitale footprint. Ten tijde van dit onderzoek is er nog geen jurisprudentie beschikbaar die eenzelfde zaak heeft behandeld. Als onderzoeker van deze casus ben ik zeer benieuwd naar uitkomst van een eerste behandeling van een dergelijke zaak.
6. Literatuurlijst
Barkhuysen & Bos 2011
T. Barkhuysen & A.W. Bos, ‘De betekenis van het Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie voor het bestuursrecht’, Jurisprudentie Bestuursrecht Plus 2011, via: stibbe.com.
Benkler 2001
Y. Benkler, ‘Siren Songs and Amish Children: Autonomy, Information, and Law’, 76 New York University Law Review 23, 2001.
De Bruijn- Luckers 1994
M.L.C.C. de Bruijn-Luckers, EVRM, minderjarigheid en ouderlijk gezag; ‘a whole code of juvenile law’, (diss Leiden) 1994.
C.S. Mott Children’s Hospital 2017
C.S. Mott Children’s Hospital, Parents on social media: Likes and dislikes of sharenting, Michigan: University of Michigan 2017.
Ciavarella & De Terwangne 2014
R. Ciavarella & C. De Terwangne, ‘Online Social Networks and Young People’s Privacy Protection: The Role of the Right to be Forgotten, in: S. Van der Hof ea. Minding Minors
Wandering the Web: Regulating Online Child Safety, Den Haag: Asser Press 2014, p. 157 – 172.
Dommering 2010
E. Dommering, ‘Recht op persoonsgegevens als zelfbeschikkingsrecht’, in: J.E.J. Prins (red.), 16 miljoen BN’ers? Bescherming van persoonsgegevens in het digitale tijdperk, Leiden: Stichting NJCM-Boekerij (47) 2010, p. 83-99,
<https://www.ivir.nl/publicaties/download/NJCM_bundel_2010.pdf>.
Duggan ea. 2015
M. Duggan, Parents and social media, Pew Research Center ,16 juli 2015 via <pewinternet.org>.
Graaf, de , Mak, Van Wijk (red.) 2008
J.H. de Graaf, C. Mak, F.K van Wijk(red.), Rechten van het kind en ouderlijke verantwoordelijkheid, Nijmegen: Ars Aequi Libri 2008.
Groothuis 2014
M.M. Groothuis, ‘The Right to Privacy for Children on the Internet: New Developments in the Case Law of the European Court of Human Rights’, in: S. Van der Hof ea. Minding
Minors Wandering the Web: Regulating Online Child Safety, Den Haag: Asser Press 2014, p. 143 – 156.
Harris, O’Boyle & Warbrick 2014
D.J. Harris, M. O’Boyle & C. Warbrick, Law of the European Convention on Human Rights, Oxford: Oxford University Press 2014.
Helberger & Van Hoboken 2010
N. Helberger & J. Van Hoboken, ‘Little Brother is Tagging you’, Computer Law International, 2010 (No 4), p 101 – 109.
Hodgkin & Newell 2007
R. Hodgkin & P. Newell, Implementation handbook for the Convention on the Rights of the Child, Geneva Switzerland: UNICEF, 2007.
Kilkelly 2001
U. Kilkelly, ‘The Best of Both Worlds for Children's Rights? Interpreting the European Convention on Human Rights in the Light of the UN Convention on the Rights of the Child’, Human Rights Quarterly 2001, 23(2), p 308 – 326.
Koning 2015
M. Koning ‘Het recht op bescherming van persoonsgegevens in de Europese en nationale rechtsorde na Lissbaon’, in: J. Gerards, H. De Waele & K. Zwaar (red.), Vijf jaar bindend EU-grondrechtenhandvest, Deventer: Wolters Kluwer 2015, p. 351 – 386, via:
Martijn & Tokmetzis 2016
M. Martijn & D. Tokmetzis, Je hebt wél iets te verbergen, Zutphen: De Corresondent 2016.
McPeak 2013
A. McPeak, ‘The Facebook Digital Footprint: Paving Fair and Consistent Pathways to Civil Discovery of Social Media Data’,in Wake Forest Law Review 2013, 42, p 101 – 156.
Mulder 2016
E. Mulder, ‘Ouderlijk toezicht en het recht op privacy van het kind anno 2016’, in FJR 2016- 28, via: navigator.nl.
Nieuwenhuis 2013
A.J. Nieuwenhuis, ‘Vrijheid van meningsuiting’ in: J. Gerards, Grondrechten: de nationale, Europese en internationale dimensie, Nijmegen: Ars Aequi Libri, p.69-101.
Reneman 2010
A.M. Reneman, ‘Het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie: mogelijke betekenis voor het vreemdelingenrecht’, Asiel & Migrantenrecht 2010, p. 233-244.
Sanchez Abril, Levin & Del Riego 2012
P. Sanchez Abril, A. Levin & A. Del Riego, ‘Blurred Boundaries: Social Media Privacy and the Twenty-Firs-Century Employee’, American Business Law Journal, (v49 I1) 2012, p 63 – 124.
Steinberg 2017
S.B. Steinberg, ‘Sharenting: Children’s privacy in the Age of social media’, UF Law Faculty Publications 2017, p. 839 – 884.
Verdoodt & Lievens 2017
V. Verdoodt & E. Lievens, ‘De AVG bekeken vanuit een kinderrechtenperspectief: pluspunten, knelpunten & vraagstukken’, Computerrecht 2017/155, p. 230 – 236.
Beleidsteksten en rapporten
Article 29 Workin Party 04/2007
Article 29 Working Party, ‘Opinion 04/2007 on the concept of personal data’, (WP 136) Brussel: 20 juni 2007.
Article 29 Working Party 02/2009
Article 29 Working Party, ‘Opinion 02/2009 on the protection of children's personal data. (General guidelines and the special case of schools)’, (WP 160), Brussel: 11 februari 2009.
Article 29 Working Party 5/2009
Article 29 Working Party, ‘Opinion 5/2009 on online social networking’, (WP 163), Brussel: 12 juni 2009.
Article 29 Working party 06/2014
Article 29 Working party, ‘Opinion 06/2014 on the notion of legitimate interests of the data controller under article 7 of Directive 95/46/EC, (WP 217), Brussel: 9 april 2014.
Centrum Kinderhandel Mensenhandel 2014,
Het Centrum Kinderhandel Mensenhandel – Werkdocument, ‘Artikel 8 EVRM’, 14 Juli 2014, via: mensenhandelweb.nl.
Europese Commissie 2011 60 definitief
Europese commissie, ‘Een EU-agenda voor de rechten van het kind’ Brussel: 15 februari 2011 via: eur-lex.europa.eu/.
Europese Commissie 2015
European Commission - Fact Sheet, ‘Questions and Answers - Data protection reform’, Brussel: 21 december 2015 via: europa.eu.
Kinderrechtencommissariaat Advies 2015 – 2016/9
Kinderrechtencommissariaat Advies 2015-2016/9, ‘Toepassing EU-verordening privacy in België: participatie aan sociale media vanaf 13 jaar’, 22 april 2016.
Rapport Staatscommissie herijking ouderschap 2016
Rapport Staatscommissie herijking ouderschap kind en ouders in de 21ste eeuw, Den Haag: Xerox/OBT 2016.
Elektronische (dag)bladen en blogs
Algemeen Dagblad 2107
R. Zon, ‘Moeder ten einde raad: ‘Onze Emma wil dood’”, Algemeen Dagblad, 13 juni 2017 via: ad.nl (voor het laatst bezocht op 10 oktober 2017).
Business Wire 2010
‘Digital Birth: Welcome tot the Online World’, Business Wire, 6 oktober 2010, beschikbaar via: businesswire.com (voor het laatst bezocht op 10 oktober 2017).
HUMAN 2017
HUMAN, ‘Privacy’, What’s the right thing tot do? (video), 13 augustus 2017 via: npo.nl.
The Guardian 2013
N. Meakin ‘The pros and cons of ‘sharenting’’ The Guardian, 8 mei 2013, beschikbaar via: theguardian.com (voor het laatst bezocht op 10 oktober 2017).
People 2015
Kelli Bender, Mother of 2-Year-Old with Rare Disorder Speaks Out After Internet Memes Make Fun of Her Daughter, People 2015, beschikbaar via: people.com (voor het laatst bezocht op 10 oktober 2017).
Tablet magazine 2012
M. Chel, ‘Maak je Android tablet geschikt voor kinderen met apps en instellingen’, Tablets magazine, 5 oktober 2012, beschikbaar via: tabletsmagazine.nl (voor het laatst bezocht op 10 oktober 2017).
Jurisprudentie
Europees Hof voor de Rechten van de Mens
EHRM 7 december 1976, nr. 5493/72 (Handyside/Verenigd Koninkrijk). EHRM 25 april 1978, nr. 5856/72 (Tyrer/Vereningd Koninkrijk).
EHRM 26 april 1979, nr. 6538/74 (Sunday Times/Verenigd Koninkrijk). EHRM 13 juni 1979, nr. 6833/74 (Marckx/ België).
EHRM 22 oktober 1981, nr. 7525/76 (Dudgeon/Verenigd Koninkrijk). EHRM 26 Maart 1985, nr. 8978/80 (X & Y/Nederland).
EHRM 8 juli 1986, nr. 9815/82 (Lingens).
EHRM 7 juli 1989, nr. 10454/83 (Gaskin/Verenigd Koninkrijk). EHRM 16 december 1992, nr. 13710/88 (Niemietz/Duitsland). EHRM 23 september 1994, nr. 15890/89 (Jersild/Denemarken). EHRM 21 januari 1999, app. 25716/94 (Janowski/Polen).
EHRM 16 december 1999, nrs. 24724/94 & 24888/94 (T en V/Verenigd Koninkrijk). EHRM 16 maart 2000, nr. 23144/93 (Özgür Gündem/Turkije).
EHRM 29 april 2002, nr. 2346/02 (Pretty/Verenigd Koninkrijk). EHRM 24 Juni 2004, nr. 59320/00 (Von Hannover I).
EHRM 16 november 2004, nr. 53678/00 (Karuvaara en Iltalehti/ Finland). EHRM 15 november 2007, nr. 12556/03 (Pfeifer/Oostenrijk).
EHRM 23 juni 2008, nr. 1638/03 (Maslov/Oostenrijk).
EHRM 4 december 2008, nr. 30563/04 en nr. 30566/04 (S. en Marper/Verenigd Koninkrijk). EHRM 20 april 2009, nr. 70337/01 (Güvec/Turkije).
EHRM 28 april 2009, nr. 39311/05 (Karako/Hongarije). EHRM 5 oktober 2010 (ontv.) nr. 420/07 (Köpke/Duitsland).
EHRM 7 februari 2012, nr. 40660/08 & 60641/08 (Von Hannover 2).
Hof van Justitie van de Europese Unie
HvJ EU 6 november 2003, C-101/01, ECLI:EU:C:2003:596 (Lindqvist).
HvJ EU 9 november 2010, C-92/09, ECLI:EU:C:2010:662 (Volker und Markus Schecke & Eifert/ Land Hessen).
HvJ EU 13 mei 2014, C-131/12, ECLI:EU:C:2014:317 (Google Spain).
HvJ EU 19 oktober 2016, C-582/14, ECLI:EU:C:2016:779 (Breyer/Duitsland).
Nederlandse Rechtspraak
HR 14 juni 2013, ELCI:NL:PHR:2013:CA2788 (Cruijff/Tirion).
Rechtbank Overijsel, 18 september 2017 C/08/171421 / FA RK 15-1077.
(Europese) instrumenten
Algemene Verordening Gegevensbescherming Burgerlijk Wetboek
Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind
Europees Verdrag ter Bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden.
7. Bijlagen
Bijlagen hoofdstuk 1
Bijlage 1.2
Bijlagen hoofdstuk 2
De Franciscusschool wijst ouders op verschillende manieren op het geven of intrekken van de toestemming voor het plaatsen van content op social media.
1. Via een toestemmingsformulier
2. Via het inschrijfformulier