6.1 Urban villages
In steden is het volgens Gans (1962) mogelijk om urban villages te vormen. Er is hierdoor wel ruimte voor sociale bindingen, loyaliteit en sociale cohesie. Volgens Schnabel et all (2008) kan sociale cohesie in een buurt worden versterkt als mensen gebruik maken van gezamenlijke voorzieningen. Dit zou mogelijk kunnen voorkomen bij kiosken, als een kiosk een ontmoetingsplek wordt voor mensen uit de buurt.
Hier lijkt echter bij beide kiosken geen sprake van te zijn. Zowel in de winkelstraat als in de woonbuurt komen er een grote groep winkelende mensen die niet uit de buurt komen waar de kiosk staat. Bloemenkiosken zijn ook geen goede plekken om te dienen als
ontmoetingsplek doordat transacties voornamelijk gaan over het kopen van bloemen en er weinig aantrekkingskracht is om er lang te blijven. Dit is voornamelijk vaker het geval bij kiosken die eten en drinken verkopen. Na het kopen van bloemen hebben klanten weinig redenen om te blijven. Dat de kiosk in de buurt niet bijdraagt aan het versterken van
gemeenschapsgevoel wil echter nog niet zeggen dat er geen sprake is van een urban village.
Kaart 1: Klantenkring in de buurt van beide kiosken (Bron: Google Maps)
Zwart: Bloemenboetiek Mimosa
Blauw: Bloemenkiosk ’t Hoekje
Rood: Klanten Bloemenboetiek Mimosa
34 Alleen de mensen die een postcode gaven die zichtbaar is op het kaartje, zijn hierin
weergegeven. Er was bij beide kiosken geen zichtbaar patroon te herkennen waar de mensen die niet uit de buurt komen, wonen. Deze zijn hierdoor niet weergegeven. Het gaat om de buurt dus het is zonder patroon niet erg relevant voor het onderzoek. In totaal woonden er 7 klanten van Bloemenboetiek Mimosa in de buurt en 12 klanten bij Bloemenkiosk ’t Hoekje in de buurt.
6.2 Publiek karakter
Mevrouw van Kempen gaf tijdens de korte gesprekken aan dat ze een goede relatie denkt te hebben met de buurt. Toch blijkt dat ze erg terughoudend is naar mensen toe. Ze zegt af en toe een praatje met mensen te maken als ze langskomen, maar zich verder weinig op de buurt te richten. Dit was ook zichtbaar tijdens het observeren. Er werd niet altijd op klanten
gereageerd en het duurde soms een tijdje voordat klanten geholpen werden. Toch bleek ze altijd erg vriendelijk. Ze houdt zich voornamelijk bezig met de kiosk en de bloemen. Wel bleek dat de kioskhouder toch onbewust wel let op wat er in de omgeving gebeurt, want ze wist wel dat er veel daklozen bij de Albert Heijn staan. Deze zijn zichtbaar vanuit de kiosk, maar staan wel op enige afstand.
Mevrouw van Kempen treedt echter niet op als een publiek karakter. Er is weinig interactie tussen zowel klanten onderling als tussen klanten en kioskhouder. Ze draagt dus niet bij aan sociaal contact tussen mensen die elkaar niet kennen. Ook zei mevrouw van Kempen nooit de kiosk te verlaten als ze er alleen staat. Ze vraagt dus niemand uit de buurt om toezicht op de kiosk te houden. Soms komt haar baas haar helpen, waardoor ze makkelijker weg kan van de kiosk als dit nodig is. Mevrouw van Kempen is dus erg terughoudend naar de mensen in de buurt toe en de klanten. Ook tijdens de korte gesprekken gaf ze vaak korte antwoorden op de vragen. Doorvragen had een beetje effect, maar de antwoorden hierop bleven vaak ook erg kortaf en terughoudend. Dit kan komen doordat mevrouw van Kempen in loondienst is. Als een persoon in loondienst is, maakt de verkoop en het contact met de omgeving en klanten minder uit, dan wanneer iemand een eigen bedrijf heeft. Het loon is in dit geval niet afhankelijk van prestaties en het werk geeft minder verantwoordelijkheid. Mevrouw van Kempen kan het dus zich permitteren om geen public character te zijn. Dit zou anders zijn, wanneer mevrouw van Kempen een eigen bedrijf had. Dan zou haar loon dus wel sterk afhangen van de verkoop.
35 Meneer Toussaint kan meer als een publiek karakter worden gezien. Tijdens de observaties leek het of de kioskhouder niet erg op de omgeving lette en voornamelijk bezig was met de kiosk en de bloemen. Uit de gesprekken bleek echter iets heel anders. Meneer Toussaint leek juist veel te letten op de omgeving en was goed op de hoogte van wat er zich in de buurt afspeelde. Hij wist zelfs te vertellen wat er gaande was in de buurt van de Bloemenkiosk ’t Hoekje, terwijl hij daar helemaal geen zicht op heeft. Meneer Toussaint werkt al erg lang in de kiosk en komt oorspronkelijk uit Nijmegen. Hierdoor weet hij veel van de buurt af en is het niet noodzakelijk om dagelijks op alles in zijn omgeving te letten om te weten wat er zich afspeelt. Hierdoor is het mogelijk dat het niet opviel tijdens het observeren dat meneer Toussaint veel van de buurt weet en erop let. Ook hoort hij van klanten en mensen die hij in de omgeving kent over wat er gaande is in de buurt.
Meneer Toussaint heeft een goede relatie met de buurt. Hij heeft namelijk een goede relatie met de eigenaars van de Blue Moon Fashion die met de voorkant recht tegenover de kiosk zit. Als de kioskhouder even weg moet, vraagt hij eigenaars of medewerkers die daar werken om even toezicht te houden op de kiosk. Hij vertrouwt dus zijn kiosk aan deze mensen toe, omdat ze elkaar al erg lang kennen doordat ze zo dicht op elkaar zitten. Deze winkel zit al sinds 2001 tegenover de kiosk. De winkel opent dagelijks rond 11 of 12 uur. Als meneer Toussaint op tijd zijn kiosk opent zie hij dan ook de eigenaars en medewerkers van de winkel vaak voor zijn kiosk langskomen. Hierdoor is er een relatie tussen hen ontstaan
gedurende de 15 jaar dat beide ondernemingen recht tegenover elkaar zitten.
Recent werd er bekend dat Blue Moon Fashion naar Doetinchem gaat verhuizen. Hierdoor zal meneer Toussaint een andere persoon moeten vinden om op de kiosk te letten als hij even weg moet. Het is nog niet bekend welke winkel in het pand komt in oktober. Het is dus afwachten welke ondernemer dit zal zijn. Meneer Toussaint kent verschillende
ondernemers uit de buurt zoals de eigenaars en medewerkers van een cafe achter de kiosk. Ook zegt hij andere bloemenkioskhouders te kennen, zoals van de kiosk verderop in de winkelstraat. Mogelijk kan hij een van deze mensen vragen om toezicht te houden als Blue Moon Fashion verhuisd is of kan hij een nieuwe relatie opbouwen met de nieuwe ondernemer in het winkelpand.
Meneer Toussaint merkte op dat er veel veranderd is in de afgelopen 15 jaar. Zo zijn de kleine lokale winkels vervangen door winkels van grote ketens. Ook zijn er veel
bloemenkiosken uit het centrum verdwenen. Ongeveer 15 jaar geleden waren er nog 12 bloemenkiosken in totaal en daarvan zijn er nu nog maar 4 over. De reden hiervoor is volgens meneer Toussaint dat ze er massaal mee stoppen, omdat het enorm hard werken is als je een
36 eigen bloemenkiosk hebt. Er komt dus veel meer bij kijken dan alleen wat je ziet in de kiosk.
“Die is pas om 1 uur open, het interesseert hem helemaal niks” (Meneer Toussaint,
Bloemenboetiek Mimosa.)
Meneer Toussaint vertelde over een kiosk verderop in het midden van de winkelstraat. Deze is volgens hem pas laat op de dag geopend, omdat de bloemenhandel de kioskhouder niet veel interesseert volgens hem.
Een andere verandering die meneer Toussaint opmerkte voordat nog de vraag was gesteld of hij te maken had met overlast, was de vormen hem enorme toename van daklozen en bedelaars in de buurt. Hij had er zelf ook veel last van, zei hij. Ze liggen of staan vaak een paar meter verderop bij de de Coop supermarkt, maar soms liggen ze ook tegen de Blue Moon Fashion aan de overkant aan, dus recht voor de kiosk. Meneer Toussaint zegt daar zelf weinig tegen te doen. Ze gaan namelijk niet zomaar weg. Hij bemoeit zicht er helemaal niet mee. Dit ziet hij meer als een taak van de gemeente, deze moet dit volgens hem aanpakken. Hij wist ook te vertellen over de daklozen die tegenover ’t Hoekje staan wat dus goed laat zien dat meneer Toussaint erg veel weet over de gehele buurt en zeker wel let op de omgeving. Hij ervaart veel veranderingen in de buurt in de afgelopen jaren en is hier er kritisch op. Uit de gesprekken kwam naar voren dat het volgens hem vroeger een stuk beter was dan nu.
37
H7 Conclusie
De vraag die centraal stond in dit onderzoek is hoe twee bloemenkiosken in het centrum van Nijmegen fungeren als eyes on the street? Uit het onderzoek blijkt dat vooral bij
bloemenkiosken het erg makkelijk is om toezicht te houden op de straat. Vaak staan ze gericht naar de drukste delen van de straat. Doordat er een kiosk staat hebben mensen meer redenen om gebruik te maken van de stoep. Door de aanwezigheid van veel mensen in een straat wordt er bijgedragen aan orde en veiligheid volgens Jacobs (1961). Erg typerend voor bloemenkiosken is het gebruik van de stoep en het claimen van publieke ruimte. Dit gebeurt ook bij andere soort kiosken, maar bij bloemenkiosken nog meer en dat heeft ruimte nodig. Alles moet goed zichtbaar zijn, omdat op basis daarvan de bloemen ook verkocht worden. Bloemen die er mooi uitzien, worden sneller verkocht. Bloemen bederven ook snel waardoor alles zo snel mogelijk verkocht moet worden, om zo de winst te maximaliseren.
Als publieke karakters kunnen kioskhouders bijdragen aan publieke familiariteit. Mevrouw van Kempen treedt niet echt op als een publiek karakter, maar draagt toch bij aan publieke familiariteit. Dit is dan voornamelijk tussen haarzelf en enkele vaste klanten. Ze let weinig op wat zich in de buurt afspeelt en heeft ook weinig contact met ondernemers en buurtbewoners. Meneer Toussaint van Bloemenboetiek Mimosa treedt meer op als een
publiek karakter, hij draagt sterk bij aan publieke familiariteit. Mensen herkennen hem van de kiosk. Toch gaat het soms wat verder dan dat, een groep klanten voelt zich vertrouwd bij meneer Toussaint, waardoor ze meer vriendschappelijk met hem omgaan. Dit gaat dus niet meer alleen om het herkennen van elkaar en groeten. Van amicaliteit is er dus tot op zeker hoogte ook sprake.
Het lijkt er dus op dat om te fungeren als eyes on the street door een kioskhouder
voornamelijk het geval is als een kioskhouder optreedt als publiek karakter en betrokken is bij de buurt. Het blikveld of het gebrek aan blikveld vanuit de kiosk lijkt een stuk minder uit te maken. Meneer Toussaint heeft door de plaatsing van de kiosk weinig direct zicht op wat er rondom de kiosk in de buurt gebeurt. Toch is de kioskhouder goed op de hoogte van wat er zich afspeelt rondom de kiosk en verder in de buurt. Dit is niet het geval voor mevrouw van Kempen van Bloemenkiosk ’t Hoekje. Vanuit de kiosk is er door de plaatsing met de voorkant richting een kruispunt, er een erg groot blikveld op wat er in de buurt gebeurt. Hier moet echter wel gebruik van worden gemaakt wil de kioskhouder fungeren als eyes on the street. Mevrouw van Kempen gaf echter aan heel weinig op de buurt te letten en ze vertrouwt het
38 niet om de kiosk te verlaten als haar baas er niet is. Ze heeft geen goede band met iemand uit de direct omgeving die soms toezicht zou kunnen houden. Het lijkt dus niet uit te maken waar de kiosk staat. De houding van de kioskhouder naar de buurt toe en de klanten is wat
voornamelijk invloed heeft op het fungeren van eyes on the street. Als een kioskhouder optreedt als publiek karakter kan deze bijdragen aan het vergroten van publieke familiariteit en amicaliteit. Dit was bij Bloemenboetiek Mimosa meer het geval, dat deze op de hoek van een drukke winkelstraat staat, terwijl de locatie zich daar minder voor leent.
39
Bibliografie
Blokland, T. (2009). Oog voor elkaar. Veiligheidsbeleving en sociale controle in de grote stad. Amsterdam: Amsterdam University Press.
Bryman, A. (2012). Social Research Methods (4th edition). Oxford: Oxford University Press.
Duyvendak, J. W. & Wekker, F. (2015). ‘Thuis in de stad? Over het verschil tussen vriendschap en amicaliteit’. In V. Mamadouh & A. van Wageningen (Red.), EU@Amsterdam. Een stedelijke raad. (pp. 23-30). Amsterdam: Amsterdam University Press.
Gans, H. (1962) “The West End: An Urban Village,” in Urban Villagers: Group and Class in the Life of Italian-Americans. New York: Free Press.
Jacobs, J. (1961) The Death and Life of Great American Cities. New York: Vintage books
Schnabel, P., Bijl, R. & Hart, J. de (2008). Betrekkelijke betrokkenheid. Studies in sociale cohesie. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau.
Simmel, G. (1969) ‘The Metropolis and Mental Life’, in R. Sennett (Ed.), Classic Essays on the Culture of Cities. New York: Appleton.
Spradley, J. P. (1980). Participant observation. Boston: Cengage Learning, Inc.
Strating, A. (2015). Collectief individualisme. De beroepscultuur van de Rijnsburgse
bloemenhandelaren. Sociologische gids, 46(2), 99-128.
Tönnies, F. (2005) Gesellschaft und Gemeinschaft (1887), Excerpt reprinted as Community and society’, in J. Lin & C. Mele (Eds.) The Urban Sociology Reader. New York: Routledge, pp. 16-22.
Wirth, L. 1995 (1938). Urbanism as a way of life. The American Journal of Sociology. Vol. 44 (1): 1-24.
40
Bronnen
Gemeente Nijmegen (2011) Burgerjaarverslag. Geraadpleegd op 11-06-2016, via
http://www2.nijmegen.nl/mmbase/attachments/1302891/R20120509IS_d08_Burgemeester_B urgerjaarverslag_2011.pdf
Gemeente Nijmegen (2014) Nijmegen, gastvrije stad! Geraadpleegd op 10-06-2016, via http://www2.nijmegen.nl/mmbase/attachments/1578239/Nijmegen_Gastvrije_stad!
Gemeente Nijmegen (2016) Ambulante handel. Geraadpleegd op 10-06-2016, via http://www2.nijmegen.nl/ondernemen/andere_bedrijfsactiviteiten/ambulante_handel
Google.nl/maps
De Gelderlander (2011) Nijmeegse winkeliers gastvrij dankzij sneeuwschep. 4 november. Geraadpleegd op 06-03-2016, via http://www.gelderlander.nl/regio/nijmegen-e-
o/nijmegen/nijmeegse-winkeliers-gastvrij-dankzij-sneeuwschep-1.2238286
Royal FloraHolland. Geraadpleegd op 20-05-2016, via https://www.royalfloraholland.com/nl/
Royal FloraHolland. Graadpleegd op 20-05-2016, via
41
Bijlagen
1. Observatiepunten Wie zijn de klanten? Uiterlijk klanten
Leeftijd en geslacht van klanten Wachttijd van klanten
Duur van het kioskbezoek zonder wachten
Interactie tussen kioskhouder en klanten, is deze persoonlijk of onpersoonlijk? Interactie tussen klanten onderling
Groeten voorbijgangers
Wat is de locatie van de kiosk ten opzichte van de omgeving? Naar welke kant is de kiosk gericht?
Wat is het blikveld vanuit de kiosk?
In hoeverre privatiseren de kioskhouders het publieke domein? Hoe veel en welke ruimte wordt er geclaimd door de kioskhouders? Hoe reageert de kioskhouder op wat er gebeurd in de directe omgeving? Wat doet de kioskhouder op het moment dat er geen klanten zijn?
2. Klanten enquete Geslacht: M/V Leeftijd: Postcode:
Wat is uw hoogst genoten opleiding?
Geen / Basisonderwijs
Lager beroepsonderwijs (LEAO, LTS)
Middelbaar onderwijs (VMBO, MAVO, MULO) Middelbaar beroepsonderwijs (MBO, MEAO, MTS) Voortgezet algemeen onderwijs (HAVO, HBS, VWO) Hoger beroepsonderwijs (HBO, HEAO, HTS)
42 Hoe vaak koopt u iets bij deze kiosk?
Meerdere keren per week Wekelijks
Meerdere keren per maand Maandelijks
Minder dan één keer per maand
Kent u de verkoper?
Ja, in privé leven Ja, van de kiosk Nee
Maakt u wel eens een praatje met de verkoper?
Ja, over oppervlakkige onderwerpen Ja, over persoonlijke onderwerpen Nee
Maakt u wel eens een praatje met andere klanten?
Ja, over oppervlakkige onderwerpen Ja, over persoonlijke onderwerpen Nee
Hoe vaak treft u bekenden bij de kiosk?
Vaak Af en toe Zelden
43 3. Tabellen uitkomsten
PraatjeVerkoper
Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid Ja, oppervlakkig onderwerpen 15 50,0 50,0 50,0 Ja, persoonlijke onderwerpen 2 6,7 6,7 56,7 Nee 13 43,3 43,3 100,0 Total 30 100,0 100,0
Tabel 1: Praatje met de verkoper Mimosa
PraatjeKlanten
Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid Ja, oppervlakkige onderwerpen 7 23,3 23,3 23,3 Nee 23 76,7 76,7 100,0 Total 30 100,0 100,0
Tabel 2: Praatje met andere klanten Mimosa
VerkoperKennen
Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent
Valid
Ja, in het privé
leven 1 3,3 3,3 3,3
Ja, van de kiosk 12 40,0 40,0 43,3
Nee 17 56,7 56,7 100,0
Total 30 100,0 100,0
44 TreffenBekenden
Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent
Valid
Af en toe 2 6,7 6,7 6,7
Zelden 28 93,3 93,3 100,0
Total 30 100,0 100,0
Tabel 4: Treffen van bekenden Mimosa
PraatjeVerkoper
Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid Ja, oppervlakkig onderwerpen 7 23,3 23,3 23,3 Nee 23 76,7 76,7 100,0 Total 30 100,0 100,0
Tabel 5:Praatje met de verkoper ’t Hoekje
PraatjeKlanten
Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid Ja, oppervlakkige onderwerpen 5 16,7 16,7 16,7 Nee 25 83,3 83,3 100,0 Total 30 100,0 100,0
Tabel 6: Praatje met andere klanten ’t Hoekje
VerkoperKennen
Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent
Valid
Ja, van de kiosk 13 43,3 43,3 43,3
Nee 17 56,7 56,7 100,0
Total 30 100,0 100,0
45 TreffenBekenden
Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent
Valid
Af en toe 5 16,7 16,7 16,7
Zelden 25 83,3 83,3 100,0
Total 30 100,0 100,0
Tabel 8: Treffen bekenden ‘t Hoekje
4. Topiclist Kioskhouders Achtergrondgegevens Woonplaats kioskhouder Openingstijden
Hoe lang doet u dit werk al in deze kiosk? Hoe bent u begonnen als bloemenverkoper? Zijn er nog andere mensen werkzaam in de kiosk? Wat wil u met uw kiosk uitstralen?
Kan u rondkomen van de onderneming in de kiosk?
Waarom heeft u gekozen voor een kiosk in plaats van een normaal winkelpand? Waar bestaat uw klantenkring uit? Heeft u veel vaste klanten?
Hoe is uw relatie met de ondernemers in de buurt?
Let u op wat er in de omgeving gebeurt? Waar let u dan vooral op?
Heeft u wel eens te maken met criminaliteit of overlast? Hoe gaat u daarmee om? Wie houdt er toezicht op uw kiosk als u even weg moet?
46 5. Zelfgemaakte foto’s
Blue Moon Fashion tegenover Bloemenboetiek Mimosa
47
Achterkant Mimosa richting Blue Moon Zicht op Mimosa van links de winkelstraat in
48
Omgeving Bloemenkiosk ’t Hoekje Zij aanzicht van rechts ’t Hoekje
Blikveld voorkant ‘t Hoekje