In de vorige paragrafen zijn de ervaringen van huisvaders en parttime werkende vaders met huishoudelijke taken, zorgtaken en vaderschap besproken. In deze paragraaf zal de keuze van de vaders voor parttime werk of het huisvaderschap besproken worden. Allereerst zullen de ervaringen van de parttime werkende vaders uiteen worden gezet, direct daarop volgend de ervaringen van de huisvaders. Er zal aandacht besteed worden aan de voordelen, de nadelen, de rol van de partner en de reactie van de omgeving op hun beslissing.
De parttime werkende vaders gaven aan dat het voor hen een zeer bewuste keuze was om parttime te gaan werken of ze gaven aan dat ze het altijd al zo gevoeld of geweten hadden dat ze het zo wilden regelen wanneer er kinderen geboren zouden worden. Er waren twee redenen voor de vaders om parttime te gaan werken, namelijk het eerlijk verdelen van de zorg met de partner en er was volgens de parttime werkende vaders een grens aan het maximaal aantal dagen waarin de kinderen naar de opvang zouden moeten gaan, gemiddeld was dit 3 dagen per week.
De voordelen die de vaders ervoeren van het parttime werken waren het hebben van meer tijd met je kind(eren), dat de nadruk in de week niet zo op werk lag en dat hierdoor het werk ook gerelativeerd werd. De balans van de week was erg belangrijk volgens de vaders. Doordat de vaders maar vier dagen werkten in de week hadden zij drie dagen vrij. Hierdoor hadden ze meer tijd voor andere, ook wel leuke, dingen dit werd door de vaders als zeer prettig ervaren. “Als je vijf dagen werkt en twee dagen weekend hebt dan ligt de balans wel
echt bij werken en bij vier dagen werken en drie dagen weekend dan hoef je maar de helft van de tijd te werken als het financieel te redden valt dan ga ik het ook nooit meer anders doen, het is gewoon relaxter en je hebt gewoon meer tijd voor leuke dingen” (#Respondent 12). Doordat de vaders parttime werkten en hierdoor meer tijd konden besteden aan het
zorgen voor de kinderen gingen de vaders hun werk meer relativeren. Sommige vaders gaven aan dat er hierdoor bij hen een bewustzijn was ontstaan over wat echt belangrijk was voor hen. “Ik merk door het spelen met de kinderen, puzzeltjes leggen met de lego, met de
auto’s.. wat ik merk is van wat maken we het allemaal moeilijk en serieus in ons werk, echt gadver, waarom?” (#Respondent 9).
Een van de grootste nadelen van het parttime werken was het 40/32 uur complex. Dit hield volgens veel vaders in dat zij hetzelfde werk deden in minder uren. Wanneer de vaders besloten hadden parttime te gaan werken, gingen ze minder uren werken maar hielden ze dezelfde verantwoordelijkheden. Daarnaast was er toch ook nog vaak onbegrip vanuit de werkgever of vanuit klanten. Klanten konden het irritant vinden dat sommige vaders op bepaalde dagen niet bereikbaar waren en dat vergde van de vaders dat zij elke keer hun spelregels duidelijk moesten uitleggen. Het onbegrip van de werkgever slaat terug op het 40/32 uur complex. Het werd geaccepteerd dat de vaders 32 uur werkten maar daarmee werden hun verantwoordelijkheden niet minder. Dit kon leiden tot telefoontjes op de vrije dag of een soort van ongemak bij andere werknemers, hoe ze moesten omgaan met deze vrije dag. Het kon in de praktijk als onhandig worden ervaren. “Dat ik op mijn werk wel
merk dat het wel geaccepteerd wordt maar dat het in praktijk toch wel als onhandig wordt ervaren..je kan wel parttime werken maar het bedrijf werkt niet parttime dingen gaan gewoon door..er wordt niet concreet moeilijk of negatief over gedaan maar ik merk wel dat er verwacht wordt dat ik er voor zorg dat het geen beperkende factor is” (#Respondent 5).
Duidelijk wordt dus dat parttime werk in de praktijk als onhandig wordt ervaren, oftewel het wordt als vervelend en onhandig ervaren dat de vaders hun prioriteiten ook bij hun gezin hebben. Dit is niet iets waar alleen deze parttime werkende vaders mee worstelen zelfs Minister Asscher van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft hier mee te maken. In een artikel in de Volkskrant van 15 november 2013 gaf Minister Asscher een reactie op de anonieme kritiek geleverd van oppositiepartijen in de Telegraaf de dag ervoor. De kritiek werd gegeven, omdat Minister Asscher een pensioenoverleg met de oppositie had laten schieten om Sint-Maarten met zijn kinderen te kunnen vieren. Het signaal dat wordt afgegeven vanuit werkgevers, of met betrekking tot dit voorbeeld de oppositie partijen, is dat er van deze parttime werkende mannen en ook Minister Asscher wordt verwacht meer werknemer te zijn dan vader. Een van de respondenten formuleerden het zo: “ het wordt
voor vaders net zo makkelijk geaccepteerd als voor moeders, maar met de voorwaarde dat je
werk er geen last van heeft. Ik heb het idee dat dat wel een rand voorwaarde is die bij mannen wel zwaarder weegt dan bij vrouwen” (#Respondent 12).
Een onderwerp dat hierop aansluit en door een aantal vaders zelf werd aangesneden was het aantal dagen betaald ouderschapsverlof voor mannen, mannen hebben in
Nederland nu twee dagen ouderschapsverlof. De vaders die hier over spraken vonden het te weinig, maar ze hadden het opgelost door zelf extra vrije dagen op te nemen. De vaders benadrukten dat deze regeling wel het rollenpatroon tussen mannen en vrouwen bevestigt en dat volgens hen door deze regeling de verhoudingen tussen mannen en vrouwen
makkelijker scheef groeien. Een respondent verwoorden het zo: “Leuk en aardig dat je een
kind hebt je krijgt twee dagen om alles te regelen en dan moet je weer aan de slag.. de nadruk ligt nog steeds op de vrouw zorgt voor het kind en de man die doet het werk en ik denk zo lang die regeling er nog is dat je niet heel snel een andere draai gaat krijgen in hoe die rollen gezien worden” (#Respondent 1). Dit sluit geheel aan op het argument wat
Minister Asscher maakte in het NRC Handelsblad van 22 december 2013 toen hij reageerde op de kritiek van de werkgeversorganisaties VNO-NCW en MKB op het verlengen van het vaderschapsverlof naar vijf dagen. Vaders hebben nu recht op twee dagen betaald ouderschapverlof en drie dagen onbetaald. Volgens Asscher is het belangrijk dat
werknemers zorg en werk goed kunnen combineren. Met deze stap wordt het vaderschap van mannelijke werknemers meer erkent.
Het merendeel van de parttime werkende vaders gaf aan dat, naast de reactie van werkgever of klanten, de reactie van de omgeving positief was of er was eigenlijk geen reactie. Veel vaders gaven aan dat vier dagen werken voor vaders in hun omgeving vrij normaal was en dat veel mensen die zij kenden hun leven ook zo vormgaven. Sommige kregen ook echt positieve reacties van mannen en van vrouwen. Vrouwen zeiden vaak dat ze het mooi vonden dat de vaders het zo gelijkwaardig verdeelden met hun partner, wanneer mannen er iets over zeiden was het meer dat zij het goed vonden dat de vaders het zo vormgaven en konden het als een voorbeeld zien. “Als jij als man er voor kiest om dat samen
met je vrouw te doen dan krijg je natuurlijk vooral van vrouwen te horen ooh wat fijn”
(#Respondent 2). “Het boeiende is na mij zijn er heel veel mannen op mijn werk dit gaan doen, dat is goed” (#Respondent 4).
De partners van de vaders hadden verschillende rollen met betrekking tot de
beslissing om parttime te gaan werken. De vrouwen van de vaders konden een sturende rol
hebben of er was meer sprake van overleg. Het merendeel van de vaders gaf aan dat hun beslissing in overleg was gegaan met de partner. Een aantal vaders gaven aan dat hun partner had aangeven dat zij het wilde of hen gunde om ook een dag met het kind te zijn.
Zoals hieraan voorafgaand al besproken was, bleek het vinden van de balans tussen werk en zorgtaken en het vaderschap lastig voor veel vaders. Er waren slechts twee vaders die aan aangaven dat ze graag nog minder zouden werken. Daar tegenover stelden veel vaders dat zij de uitdaging van hun werk zeker nodig hadden en dat hun eigen ontwikkeling en ontplooiing naast het vaderschap belangrijk was. Het vaderschap relativeerde het belang van werk dus tot een bepaalde hoogte. Het hebben van werk bleef belangrijk voor deze vaders, dat dit soms ging knellen met het hebben van zorgtaken was onoverkomelijk, maar bleef lastig.
“ daaraan merk je ook dat je een mens bent en je kan je allemaal inbeelden van hoe dat dan perfect eruit zou zien maar dat ga ik niet eens na streven omdat het niet eens bestaat, je moet ook accepteren dat je soms gewoon een hele drukke dag hebt gehad..het is wel anders dan hoe je je het hebt voorgesteld in een voorstelling voel je je nooit vermoeidheid, de realiteit is wat wispelturiger, maar het is af en toe wel dat ik daar bewust van ben en dat ik dan denk van dat had ik eigenlijk anders moeten doen” (#Respondent 2).
“Ik denk niet dat ik een dag meer zou willen want dan heb ik niet genoeg tijd om aan mijn werk te besteden dat zou daar dan echt gaan klemmen..ik vind het ook wel fijn om een mentale uitdaging te hebben” (#Respondent 2).
“Het is gewoon mijn dag met mijn dochter, voor een keer zou het niet zo erg zijn maar ik zou zelf niet willen missen als oma nu een weekje niet is geweest dan zegt ze al van goh wat is ze veranderd” (#Respondent 2).
“Het heeft mij ongeveer een jaar gekost om tot dit inzicht te komen..ik was helemaal in zak en as van toen dacht ik wat is dat een ramp we hadden een fantastische toekomst kunnen hebben in New York internationaal dit en dat.. ik ben nu tot het inzicht gekomen van no way het zit er gewoon niet, het kan niet.. dus het inzicht is van (naam dochter) is er en zij is het
allerbelangrijkste en de rest moet er maar gewoon om heen verzonnen worden” (# Respondent 14).
“En toen ik keihard aan het werk was dat je af en toe wel voelt dat je te kort schiet, dat het dan echt rennen naar de bso toe..Heb je dan straks ik ga dat anders doen (interviewer)? Ik zou wel moeten de arbeidsmarkt is zo krap op dit moment, dus dat is gewoon een groot probleem dus ik zal wel alles aannemen wat er ook maar komt..dan wordt het balanceren tussen het zorgen en werken” (#Respondent 14).
De motivaties van de huisvaders waren anders dan van de parttime werkende vaders. Zij gaven aan dat het vooral de meest logische keuze was dat zij het merendeel van de zorg en het huishouden op zich namen. Dit kwam meestal doordat de partners van de huisvaders ambitieuzer waren en dat zij een beroep uitoefenden waar een constant inkomen mee verdiend werd of dat zij gewoon weg meer verdienden. Een andere motivatie was, die voor de meeste huisvaders, dat zij hun kinderen niet naar de opvang wilden brengen.
De voordelen aan het huisvaderschap waren volgens de vaders heel simpel. Ze vonden het in essentie prettig en leuk om thuis te zijn met de kinderen. Voor de rest waren er minder voordelen voor de huisvaders aan hun situatie in vergelijking met de parttime werkende vaders. Twee vaders die hiervoor vier dagen in de week werkten, gaven aan dat het veel stress scheelde en rust bracht thuis.
De nadelen aan het huisvaderschap had voor sommige vaders te maken met dat ze weinig contact hadden met de buitenwereld en de reactie van de omgeving. Een aantal huisvaders gaven aan dat hun sociale wereld toch wel kleiner was geworden en dat ze het sociale contact wel misten. “Nou ja, het sociale leven, wat ik vroeger had dan kwamen er
altijd mensen naar mij toe en ik woonde ook met een groep die ik altijd zag..het heeft wel veel invloed op je leven..je moet veel meer moeite doen en dat is best lastig” (#Respondent 6).
Een storende component was dat de vaders aangaven dat ze het gevoel kregen dat andere mensen weleens konden denken dat zij op de zak van hun vrouw leefden. Ook werd er door een aantal vaders aangegeven dat vooral andere mannen niet goed door hadden wat het precies inhoudt om huisvader te zijn.
“Ik verdenk ze ervan dat ze het zien dat pols ik dan uit hun reactie dat dat iets is wat je doet
met een ipad opschoot” (#Respondent 13).
“Om terug te komen op wat mensen ervan denken, ik denk toch wel dat mensen zullen dat niet zo snel zeggen of laten merken maar dat een beetje teren op de zak van je vrouw, dat dat er heel diep toch wel inzit, maar dat zullen ze nooit rechtstreeks in je gezicht zeggen” (#Respondent 7).
De vaders gaven aan dat ze merkten dat de rol die zij, als man, bekleden binnen het gezin niet normaal was. Zij gaven aan zich er gemakkelijk bij te voelen, alleen merkten ze dat de omgeving zich er ongemakkelijk bij voelden. De reacties die ze kregen waren bijna altijd positief, maar er werden toch altijd een bepaald soort vragen gesteld of aannames gedaan waaruit een bepaalt soort onwetendheid en ongemak bleek.“Toen ik zei van ik ga meer
zorgen werd er gezegd van kan jij dat wel, dus jij laat je vrouw voor je werken, doe je dan ook de was en ook van ben je gescheiden, ze koppelen er iets aan het is niet normaal dat jij er voor zou kiezen” (#Respondent 10).
Terugkomend op het gemak dat de vaders ervaren in hun positie als huisvader. Ze gaven aan zich prima te voelen bij hun positie binnen het gezin, maar spraken zichzelf gedurende het interview vaak tegen. Twee vaders gaven aan dat ze geen fulltime huisvader wilden zijn en drie vaders gaven aan dat het werk wat ze deden ook belangrijk voor ze was, niet op de minste plaats om financieel bij te dragen. De vaders leken af en toe te worstelen met de verantwoordelijkheden die ze op zich namen binnen het gezin en de ideeën over welke verantwoordelijkheden zij als man zouden moeten hebben. Bij de vaders die nog werkten werd duidelijk dat ze een deel van hun zelfvertrouwen en zelfwaardering daaraan ontleenden. De andere huisvaders gaven hun zelfwaardering te ontlenen aan andere
bezigheden. Het is een hele subtiele, gevoelsmatige worsteling tussen het gene wat ze doen en het idee van wat ze zouden moeten doen.
“Ik vind het prima dat zij werkt en dat zij verantwoordelijk is voor het geld, ik voel me daar helemaal niet schuldig over. Het is niet dat zij ’s ochtends met zware schoenen naar haar werk gaat” (#Respondent 13).
“De laatste tijd verdien ik niet echt geld en daar voel ik me dan wel eens bezwaard onder, dan zie ik mijn vrouw ‘s ochtends vroeg naar haar werk gaan en ‘s avonds laat weer thuis komen en dan heeft ze de hele dag hard gewerkt” (#Respondent 13).
“Oh dat vergeet ik er helemaal bij te zeggen maar dat ik klus, dat vind ik wel een belangrijk ding want ik ontleen daar wel een deel van mijn zelfgevoel aan..voor mijn gevoel breng ik dan niet zo veel in maar dan denk ik ook wel weer ik bespaar ons een heleboel geld omdat ik veel zelf doe” (#Respondent 13).
De rol van de partners van de huisvaders was, net als bij veel van de parttime werkende vaders, dat er werd overlegd over hoe de vaders en de partners het huishouden regelden. Vaak waren de vrouwen ambitieuzer dan de vaders waardoor de keuze, dat de vrouwen gingen werken, vrij logisch werd gemaakt.
Duidelijk is geworden dat de keuze voor parttime werk of huisvaderschap
verschillende voordelen en nadelen met zich mee brengt voor de vaders. Parttime werkende vaders vonden de extra tijd die ze met hun kinderen konden doorbrengen erg prettig en dat de balans tussen werk en zorg anders lag. Daartegenover stond wel dat ze dezelfde
verantwoordelijkheden hielden maar wel minder uren werkten. Het 40/32 uur complex zou kunnen komen doordat mannen meer als werknemer gezien worden dan als vader, dit komt ook terug in het aantal dagen dat vaders ouderschapverlof krijgen. Toch leek het voor de vaders zelf ook lastig om de juiste balans te vinden tussen werk en vaderschap, de perceptie dat werknemerschap belangrijker zou zijn dan vaderschap lijkt hier invloed op te hebben. De huisvaders gaven aan het prettig te vinden thuis te zijn met de kinderen. Het kleiner worden van de sociale wereld was echter wel een nadeel. Toch was er sprake voor beide groepen van een subtiele, gevoelsmatige worsteling. Voor de parttime werkende vaders ging dit over een balans tussen werk en vaderschap, waarin werd aan gegeven dat het soms lastig was niet afgeleid te worden van de zorgtaken door het werk. Voor de huisvaders ging dit meer over hun positie binnen het gezin en de ideeën over welke verantwoordelijkheden zij als man binnen het gezin zouden moeten hebben.
5.4 Mannelijkheid
In de vorige paragrafen zijn de ervaringen van de vaders met zorgtaken, vaderschap en hun keuze voor parttime werk of het huisvaderschap besproken. In deze paragraaf zullen de antwoorden behandeld worden die door de vaders zijn gegeven, wanneer naar hun gevoel over hun mannelijkheid werd gevraagd. In deze paragraaf zullen de ervaringen van de vaders met werk, zorgtaken en vaderschap samenkomen en zal blijken welke invloed deze hebben op de mannelijke identiteit van de vaders.
De vaders is gevraagd naar hun beeld van mannelijkheid binnen de Nederlandse samenleving, wat zij dachten wat het idee van mannelijkheid was. Vaak werd er in eerste instantie gezegd dat zij daar niet veel mee bezig waren of het lastig vonden om daar iets over te zeggen. Uiteindelijk gaven bijna alle vaders een beeld van mannelijkheid als de man met de broek aan in huis, de kostwinner en de rauwdouwer. Er werd wel benadrukt dat dit het ouderwetse, traditionele beeld of het oude gedachtegoed was.
Veel vaders gaven aan hun mannelijkheid anders te ervaren dan wat dit ouderwetse, traditionele beeld voor zou schrijven. Ze gaven aan niet zo in elkaar te zitten, andere eisen aan mannelijkheid te stellen, geen typische man te zijn of zoals door veel vaders werd