Kenniskringloop: feedback en feedforward

Inhoudelijke kennis over de opgave en referentieprojecten zijn altijd al een essentieel deel van het ontwerpproces geweest. En dat is in het geval van een circulaire ontwerpopgave niet anders. Wat wel anders is in de transitie naar een volledig circulaire bouweconomie, is dat de beschikbare kennis op dit moment over een groot aantal bronnen is verdeeld en voor een goed deel in de loop van projecten wordt ontwikkeld.

Verantwoordelijkheid bij iedereen

Feitelijk is elke deelnemer aan een circulair ontwerpproces een kennisbron. Elke vorm van kennisoverdracht draagt bij aan een

bespoediging van de transitie. Dat is een verantwoordelijkheid die elke ontwerp- en bouwprofessional zou moeten voelen en ook kan nemen.

Door bijvoorbeeld de kennis die in een ontwerpproces op elk

schaalniveau en in elke fase van het proces is opgedaan over te dragen, krijgt de transitie een nieuwe impuls.

Voor hoe de kennisoverdracht over circulair ontwerpen en bouwen moet verlopen bestaan op dit moment geen richtlijnen. Het aantal kennisinstituten, platformen en bedrijven dat kennis op het gebied van circulair ontwerpen aanbiedt groeit gestaag. En dat is een goede ontwikkeling. Want hoe meer kennis beschikbaar wordt gesteld, hoe breder deze kan worden ingezet.

Kennisoverdracht: vormen en plaatsen

Het overdragen van kennis begint al tijdens het ontwerpproces in het ontwerpteam. De kennis die daar wordt opgedaan, kan van grote waarde zijn voor directe collega’s, die niet bij het ontwerpoverleg aanwezig zijn geweest.

Figuur 21 – Kenniskringloop

Het ontwerpteam kan met regelmaat de gemaakte ontwerpbeslissingen delen met een grotere kring van betrokkenen – via de eigen websites en social media – om aan te geven welke overwegingen zijn gemaakt om een volgende stap te zetten. Hier kunnen andere ontwerpteams lering uit trekken.

Wanneer een ontwerp naar een volgende fase gaat, is het goed om te evalueren. Niet alleen op procesmatige aspecten, maar ook zeker op kennisinhoudelijke factoren. Welke kennis is essentieel en welke kennis dient ter inspiratie? Referentieprojecten kunnen hier een rol spelen. Op welke factoren hebben zij een bijdrage kunnen leveren aan de benodigde informatie voor dit ontwerpteam? Wat waren belemmeringen en hoe zijn deze overwonnen?

Is een ontwerp eenmaal voltooid, dan kan het ook een plek krijgen op de platformen die data en projecten verzamelen om een overzicht te bieden van circulaire ontwerpen. Te denken valt aan de websites van RVO, de Dutch Green Building Council (DGBC), Circulaire Stad en CB-NL. Deze websites hebben elk hun eigen randvoorwaarden, criteria en richtlijnen om projecten te documenteren.

Kennis over projecten documenteren

Het verdient aanbeveling om een circulair ontwerp- en bouwproject te documenteren op de volgende aspecten:

• Ontwerpen: Beschikbaarheid materialen en producten, projectvoorbeelden en referenties, bouwtechniek

• Toetsen, wetgeving: Compliance voor directe inzet van hergebruikte en nieuwe materialen en producten, (juridische) flexibiliteit in functionaliteit en aanpasbaarheid, beschikbare toetsingsmodellen en benodigde input daarvoor:

• Financieren: Nieuwe financieringsmodellen en afschrijvingsmethoden, belastingstelsel, leasecontracten

• Meten, certificeren, vastleggen (paspoort) > Richtlijnen, aanbieders en adviseurs, kosten

• Bemiddelen: Risico- en winstverdeling in keten en tussen opdrachtgever en opdrachtnemer

• Verzekeren: Garantiebepalingen en –voorwaarden, looptermijnen, verantwoordelijkheidsbepalingen

• Onderhouden: Monitoren en technologie, onderhouds- en

aanpasbaarheidsscenario’s, gebouwbeheersmodellen, marktpartijen voor planmatig onderhoud

Bij documentatie en publicatie van (gerealiseerde) projecten op de eigen website (en social media) is het belangrijk om concrete informatie over de cruciale beslissingen in het circulair ontwerpproces t verstrekken.

Links naar kennisbronnen en adviserende instanties zijn daarbij van grote waarde. Een inventarisatie van de projectpartners, de gebruikte

materialen en producten verdient aanbeveling. Een dergelijke

documentatie kan ook voor (potentiële) opdrachtgevers interessant zijn, omdat het aangeeft dat er al een gerede hoeveelheid kennis over

circulair ontwerpen binnen de organisatie aanwezig is.

Zoals in paragraaf 6.2.1 al is aangegeven, heeft het onderwijs (op mbo, hbo en wo-niveau) behoefte aan informatie uit de praktijk van het circulair ontwerpen. Het onderwijs kan vervolgens de opgedane kennis overbrengen aan een nieuwe generatie bouwprofessionals.

Vindbaarheid van kennis

Op dit moment zijn de kennisbronnen op het gebied van circulair ontwerpen heel divers. Vele partijen bieden informatie, al dan niet vanuit een commercieel oogpunt. Ook wordt door verschillende partijen binnen de overheid en bouw kennis over circulair ontwerpen (en bouwen) aangeboden. Deelnemers aan ontwerpteams doen er

verstandig aan om zoveel mogelijk bronnen te kennen en te raadplegen om voor een circulaire opgave goed beslagen ten ijs te kunnen komen.

Aandachtspunten

• Leer en doceer: kennisoverdracht op het gebied van circulair ontwerpen is een taak voor elke bouwprofessional. Met elk stukje overgedragen kennis krijgt de circulaire transitie een impuls. De verantwoordelijkheid om kennis over te dragen ligt niet alleen bij overheid, onderwijsinstellingen en

brancheverenigingen, maar ook bij de praktijk.

• Maak binnen het ontwerpteam afspraken over het publiceren van (circulaire) projecten, processen en de geleerde lessen. Stel de binnen het ontwerpteam opgedane kennis over circulaire ontwerpen beschikbaar aan collega’s, onderwijsinstellingen en andere partijen binnen de bouwbranche.

• Een uniforme toetsing van de (mate van) circulariteit van verschillende praktijkvoorbeelden/ ontwerpen/ producten en materialen/ informatiebronnen voorkomt gekleurde informatie.

De richtlijnen en strategieën in deze leidraad kunnen voor een dergelijke toetsing een handvat vormen.

• Samenwerking met internationale (Europese) partijen brengt meer kennis in de Nederlandse bouwpraktijk: op de

processtappen ontwerpen, financieren en onderhouden van kennis en praktijkervaring is er nog veel kennis uit te wisselen.

Dit kan via online platforms en evenementen.

• Creëer een zichtbaar en toegankelijk netwerk van koplopers en (wandelende) kennisbronnen op het gebied van circulair

ontwerpen en gerelateerde onderwerpen. Niet alleen binnen de eigen organisatie, maar ook op het niveau van

brancheverenigingen, collectieven en in de industrie.

• Pas afgestudeerden met een parate kennis op het gebied van circulair ontwerpen en bouwen kunnen worden ingezet om de transitie in (grotere) organisaties te stimuleren.