Bij de afleiding van het MEP en GEP van Blokkersdijk zijn verregaande veronderstellingen gemaakt omtrent de hydrologie en de nutriëntenhuishouding van het systeem. Op de eerste plaats is dan ook meer informatie nodig over zowel de samenstelling als de hoeveelheid van het aangeleverde grondwater en het gedrag van P, bijzonder in het waterleverend gebied en in de randzone van de plas. Ook is het nog onduidelijk of de hoge P-belasting niet als een gevolg van verontreiniging beschouwd dient te worden en er desgevallend toch watertypespecifieke doesltellingen behouden moeten blijven, waarbij een sociaal-economische kosten-batenafweging van sanering aan de orde is. Tevens dient de invloed van de avifauna nader onderzocht te worden, zodat ook deze factor in rekening gebracht kan worden. Verder verdient de temporele variabiliteit van de onderzochte kwaliteitselementen meer aandacht en dient ook de samenstelling en densiteit van de visgemeenschap te worden onderzocht, niet zozeer om een beoordeling van dit BKE toe te laten, maar vooral om de keuze van geschikte effectgerichte maatregelen te onderbouwen.
5 Referenties
Acreman M.C., Dunbar M.J., Hannaford J. et al. 2006. Development of environmental standards (water resources). Final report project WFD48. Scotland & Northern Ireland Forum for Environmental Research (SNIFFER), Edinburgh.
Adriaensen F. et al. in voorbereiding. Monitoring van de natuur op Linkeroever voor de aanleg van de Oosterweelverbinding. ECOBE, Universiteit Antwerpen.
Audenaerde L. 1987. Bijdrage tot de kennis van de natuurwetenschappelijke waarde van het Rot te Antwerpen – Linkeroever. Onafhankelijke uitgave, 55 pp.
BAM - Beheersmaatschappij Antwerpen Mobiel 2005. Plan milieueffectenrapport Masterplan Antwerpen. Passende beoordeling. BAM, Antwerpen.
Blindow I., Hargeby A., Wagner B.M.A. et al. 2000. How important is the crustacean zooplankton for maintenance of water clarity in shallow lakes with abundant submerged vegetation? Freshwater Biology 44: 185-197. Bragg O.M., Duck J.S., Rowan J.S. et al. 2003. Review of methods for assessing the hydromorphology of lakes.
Final report project WFD06. Scotland & Northern Ireland Forum for Environmental Research (SNIFFER), Edinburgh.
Brett M.T. & Benjamin M.M. 2007. A review and reassessment of lake phosphorus retention and the nutrient loading concept. Freshwater Biology 53: 194–211.
Brunberg A.K. & Blomqvist P. 2003. Recruitment of Microcystis (Cyanophyceae) from lake sediments: the importance of littoral inocula? Journal of Phycology 39: 58-63.
CEC 2000. Directive 2000/60/EC of the European Parliament and of the Council of 23 October 2000 establishing a framework for community action in the field of water policy. Official Journal J L 327: 1-73.
CIS HMWB & AWB (Common Implementation Strategy Heavily Modified and Artificial Water Bodies, Water Framework Directive) 2003. Office for official publications of the European Communities, Luxembourg. Coesel P.F.M. 1998. Sieralgen en Natuurwaarden. Handleiding ter bepaling van natuurwaarden van stilstaande
zoete wateren, op basis van het desmidiaceeënbestand. Wetenschappelijke Mededeling 224. KNNV Uitgeverij, Utrecht.
De Meester L., Declerck S., Janse, J.H. et al. 2006. Biodiversity in European shallow lakes: a multilevel-multifactorial field study. In: Wetlands: functioning, biodiversity conservation, and restoration (Eds. Bobbink R., Beltman B., Verhoeven J.T.A. et al.). Ecological Studies 191, pp. 149-167.
Denys L. 2007. Water-chemistry transfer functions for epiphytic diatoms in standing freshwaters and a comparison with models based on littoral sediment assemblages (Flanders, Belgium). Journal of Paleolimnology 38: 97-116.
Denys L. in voorbereiding. Een a posteriori typologie van zoete stilstaande wateren in Vlaanderen. Rapport Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek.
Denys L., Moons V. & Veraart B. red. 2000. Ecologische typologie en onderzoek naar een geïntegreerde evaluatiemethode voor stilstaande wateren op regionale schaal: hoekstenen voor ontwikkeling, herstel en opvolging van natuurwaarden. Eindverslag VLINA 97/02. Departement Biologie, Universiteit Antwerpen en Instituut voor Natuurbehoud.
Denys L. & Van Wichelen J. 2007. Schatting van waterspecifieke achtergrondconcentraties en mogelijk grenswaarden van totaalfosfor voor Vlaamse stilstaande water t.b.v. de Europese kaderrichtlijn water. Advies Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek INBO.A.2007.87, Brussel.
De Smet W.H., Das A. & Van Rompu E.A. 1992. Hydrobiologisch onderzoek van oppervlakte waters in Antwerpen. De vijver van het natuurreservaat Blokkersdijk. I. Seizoenale evolutie van de fysico-chemische parameters en het algemeen planktonbeeld. Universiteit Antwerpen.
Ecochard J.B., Heyman, W.D., Requena, N., Biasi, F.B. 2003. Case Study: Mapping Half Moon Caye’s Reef using the Adaptive Bathymetric System (ABS).
Ecolas 2005. Milieueffectrapport voor dijkwerken ter hoogte van Blokkersdijk. Ecolas, Antwerpen.
EEA 1998. Guidelines for data collection and processing. European Environment Agency report, Luxembourg. Flössner D. 2000. Die Haplopoda und Cladocera (ohne Bosminidae) Mitteleuropas. Backhuys Publishers, Leiden. Fujita R.M. 1985. The role of nitrogen status in regulating transient ammonium uptake and nitrogen storage by
macroalgae. J. Exp. Mar. Biol. Ecol. 92: 283-301.
Gabriels W., Goethals P., Adriaenssens V. et al. 2004. Toepassing van verschillende biologische beoordelingssystemen op Vlaamse potentiële interkalibratielocaties overeenkomstig de Europese Kaderrichtlijn Water, partim benthische ongewervelden. Universiteit Gent.
Ganf G.G. 1983. An ecological relationship between Aphanizomenon and Daphnia pulex. Australian Journal of Marine and Freshwater Research 34: 755-773.
Ghadouani A., Pinel-Alloul B. & Prepas E.E. 2003. Effects of experimentally induced cyanobacterial blooms on crustacean zooplankton communities. Frehwater Biology 48: 363-381.
Gliwicz Z.M. 2004. Zooplankton. In: O’ Sullivan P.E. & Reynolds C.S. (eds), The lakes handbook. Limnology and limnetic ecology, Blackwell Publishing, Malden, pp. 461-516.
Golterman H.L. & Clymo R.S. 1969. Methods for chemical analysis of fresh waters. IBP.
Grasshoff K. 1976. Determination of nitrate and nitrite. In: K. Grasshoff. Methods of seawater analysis. Verlag Chemie, Weinheim, New York. Handbook 8. Blackwell Science Publishers, Oxford.
Gulati R.D., Dionisio Pires L.M. & Van Donk E. 2008. Lake restoration studies: failures, bottlenecks and prospects of new ecotechnological measures. Limnologia 38: 233-247.
Hahn S., Bauwer S. & Klaassen M. 2008. Quantifictaion of allochthonous nutrient input into freshwater bodies by herbivoruous waterbirds. Freshwater Biology 53: 181-193.
Håkanson L. 2005. Lakes: form and function. Blackburn Press, Cauldwell.
Hansson L.-A., Annadotter H., Bergman E. et al. 1998. Biomanipulation as an application of food-chain theory: constraints, synthesis, and recommedations for temperate lakes. Ecosystems 1: 558-574.
Hendrickx A. & Denys L. 2005. Toepassing van verschillende biologische beoordelingssystemen op Vlaamse potentiële interkalibratielocaties overeenkomstig de Europese Kaderrichtlijn Water – Partim “Fytobenthos”. Rapport Instituut voor Natuurbehoud IN.R.2005.06, Brussel.
Hillerod J.M.A. 1975. Influence of pH on release of phosphorus from lake sediments. Archiv fur Hydrobiologie 76: 411–499.
Hilt S., Gross E.M., Hupfer M. et al. 2006. Restoration of submerged vegetation in shallow eutrophic lakes – A uideline and state of the art in Germany. Limnologica 36: 155-171.
Holm N.P., Ganf G.G. & Shapiro J. 1983. Feeding and assimilation rates of Daphnia pulex fed Aphanizomenon
flos-aquae. Limnology & Oceanography 28: 677-687.
Hrbáček J. 1964. Contribution to the ecology of water-bloom-forming blue-green algae - Aphanizomenon
flos-aquae and Microcystis aeruginosa. Int. Ver. Theor. Angew. Limnol. Verh. 15: 837-846.
Jacobsen B.A. 1994. Bloom formation of Gloeotrichia echinulata and Aphanizomenon flos-aquae in a shallow, eutrophic, Danish lake. Hydrobiologia 289: 193-197.
Jenkerson C.G. & Hickman M. 1983. The spatial and temporal distribution of an epiphytic algal community in a shallow prairie parkland lake, Alberta, Canada. Holarctic Ecology 6: 41-58.
Jeppesen E., Jensen J.P., Søndergaard M. et al. 1997. Top-down control in freshwater lakes: the role of nutrient state, submerged macrophytes and water depth. Hydrobiologia 342/343: 151-164.
Jeppesen E., Søndergaard M., Kanstrup E., et al. 1994. Does the impact of nutrients on the biological structure and function of freshwater and brackish lakes differ? Hydrobiologia 275/276: 15-30.
Jochems H., Schneiders A., Denys L. et al. 2002. Typologie van oppervlaktewateren in Vlaanderen. Verslag Instituut voor Natuurbehoud IN.O.2002.7, Brussel.
Johnston B.R. & Jacoby J.M. 2003. Cyanobacterial toxicity and migration in a mesotrophic lake in western Washington, USA. Hydrobiologia 495: 79-91.
Kampa E. & Kranz N. 2005. European Workshop WFD and Hydromorphology. Summary report, 17-19 October 2005, Prague. Ecologic Gmbh, Berlin.
Koroleff F. 1976. Determination of ammonia, phosphorus and silicon. In: K. Grashoff. Methods of seawater analysis. Verlag Chemie, Weinheim, New York, 317 pp.
Lammens E., van Luijn F., Wessels Y. et al. 2008. Towards ecological goals for the heavily modified lakes in the IJselmeer area, The Netherlands. Hydrobiologia 599: 239-247.
Lampert W. 1987. Predictability in lake ecosystems: the role of biotic interactions. Ecological Studies 61: 333-345. Leyssen A., Adriaens P., Denys L. et al. 2005. Toepassing van verschillende biologische beoordelingssystemen
op Vlaamse potentiële interkalibratielocaties overeenkomstig de Europese Kaderrichtlijn Water – Partim “Macrofyten”. Rapport Instituut voor Natuurbehoud IN.R.2005.05, Brussel.
Lock K., Van Wichelen J., Packet J. et al. 2007. Bepalen van het maximaal en het goed ecologisch potentieel, alsook de huidige toestand voor een aantal Vlaamse (gewestelijke) waterlichamen die vergelijkbaar zijn met de categorie meren – eerste deel. Rapport INBO.R.207.51, Brussel.
Louette G., De Bie T., Vandekerkhove J. et al. 2007. Analysis of the inland cladocerans of Flanders (Belgium) – Inferring changes over the past 70 years. Belgian Journal of Zoology 137: 117-123.
Louette G., Van Wichelen J., Packet J. et al. 2008a. Bepalen van het maximaal en het goed ecologisch potentieel, alsook de huidige toestand voor een aantal Vlaamse (gewestelijke) waterlichamen die vergelijkbaar zijn met de categorie meren – partim Grote Vijver. Eindverslag VMM.AMO.KRW.ECOPOTMeren. Rapport Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek INBO.R.2008.47, Brussel.
Louette G., Van Wichelen J., Packet J. et al. 2008b. Bepalen van het maximaal en het goed ecologisch potentieel, alsook de huidige toestand voor een aantal Vlaamse (gewestelijke) waterlichamen die vergelijkbaar zijn met de categorie meren – partim Schulensmeer. Eindverslag VMM.AMO.KRW.ECOPOTMeren. Rapport Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek INBO.R.2008.49, Brussel.
Louette G., Van Wichelen J., Packet J. et al. 2008c. Bepalen van het maximaal en het goed ecologisch potentieel, alsook de huidige toestand voor een aantal Vlaamse (gewestelijke) waterlichamen die vergelijkbaar zijn met de categorie meren – partim Vinne. Eindverslag VMM.AMO.KRW.ECOPOTMeren. Rapport Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek INBO.R.2008.50, Brussel.
Lund J.W.G., Kipling C. & Le Cren E.D. 1958. The inverted microscope method of estimating algal numbers and the statistical basis of estimations by counting. Hydrobiologia 11: 143-170.
Lynch M. 1980. Aphanizomenon blooms: alternate control and cultivation by Daphnia pulex. Am. Soc. Limnol. Oceanogr. Spec. Symp. 3: 299-304.
McCauley E. 1984. The estimation of the abundance and biomass of zooplankton in samples. In: Downing J.A., Rigler F.H. (eds), A manual on methods for the assessment of secondary productivity in fresh waters, Blackwell Scientific, pp. 228 - 265.
Menden-Deuer S. & Lessard E.J. 2000. Carbon to volume relationships for dinoflagellates, diatoms, and other protist plankton. Limnolology and Oceanography 45: 569-579.
Middelboe A. L. & Markager S. 1997. Depth limits and minimum light requirements of freshwater macrophytes. Freshwater Biology 37: 553-568.
Ontwerp stroomgebiedbeheerplan Maas 2008. CIW WG KRLW 25/09/2008, 187 pp.
Palmer M. 2003. Workshop on assessing the hydromorphological features of standing waters for the EC Water Framework Directive. Scotland & Northern Ireland Forum for Environmental Research (SNIFFER), JNCC & Scottish Natural Heritage, Edinburgh.
Pals A. & Vercoutere B. 2008. Bepalen van het maximaal en goed ecologisch potentieel voor het waterlichaam Antwerpse Havendokken. Haskoning, Mechelen.
Phillips G. 2006. Derivation of chlorophyll boundaries based on changes to maximum depth distribution of submerged macrophytes (version 2). Discussion paper CBGIG Lakes.
Phillips G., Pietiläinen, Carvalho L., Solimini A., Lyche Solheim A. & Cardoso A.C. 2008. Chlorophyll-nutrient relationships of different lake types using a large European dataset. Aquatic Ecology 42: 213-226.
Projectgroep Implementatie Handreiking 2005. Handreiking MEP/GEP. Handreiking voor vasstellen van status, ecologische doelstellingen en bijpassende maatregelenpakketten voor niet-natuurlijke wateren. RIZA-rapport 2006.002, STOWA-RIZA-rapport 2006-02.
Reynolds C.S. 1984. The ecology of freshwater phytoplankton. Cambridge University Press, Cambridge.
Roozen F.C.J.M., van Geest G.J., Ibelings B.W. et al. 2003. Lake age and water level affect turbidity of floodplain lakes along the lower Rhine. Freshwater Biology 48: 519-531.
Rowan J. & Soutar I. 2005. Development of decision making frameworks for managing alterations to the morphology of lakes. Final report project WFD49a. Scotland & Northern Ireland Forum for Environmental Research (SNIFFER), Edinburgh.
Scheffer M. 1998. Ecology of shallow lakes. Chapman & Hall, London.
Schindler D.W., Hecky R.E., Findlay D.L. et al. 2008. Eutrophication of lakes cannot be controlled by reducing nitrogen input: results of a 37-year whole-ecosystem experiment. PNAS 105:11254-11258.
Schneiders A., Denys L., Jochems H. et al. 2004. Ontwikkelen van een monitoringsysteem en een beoordelingsmethode voor macrofyten in oppervlaktewateren in Vlaanderen overeenkomstig de Europese Kaderrichtlijn Water. Rapport Instituut voor Natuurbehoud IN.R.2004.1, Brussel.
Shapiro J. 1990. Current beliefs regarding dominance by blue-greens: the case for the importance of CO2 and pH. Verhandlungen Internationale Vereinigung fuer Theoretische und Angewandte Limnologie 24: 38-54. Shapiro J. 1997. The role of carbon dioxide in the initiation and maintenance of blue-green dominance in lakes.
Freshwater Biology 37: 307-323.
Sherr E.B. & Sherr B.F. 1993. Preservation and storage of samples for enumeration of heterotrophic protists. In: Handbook of methods in aquatic microbial ecology, Kemp P.F., Sherr B.F. Sherr E.B. et al. (Eds.). CRC Press, Boca Raton: 207-212.
Skov C. & Nilsson P.A. 2007. Evaluating stocking of YOY pike Esox lucius as a tool in the restoration of shallow lakes. Freshwater Biology 52: 1834-1845.
Søndergaard M., Jeppesen E., Lauridsen T.L. et al. 2007. Lake restoration: successes, failures and long-term effects. Journal of Applied Ecology 44: 1095-1105.
Triest L., Breine J., Crohain N. et al. 2008. Evaluatie van de ecologische staat van sterk veranderde en kunstmatige waterlichamen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest zoals bepaald in de Kaderrichtlijn Water 2000/60/EG. INBO.R.2008.5.
TVSAM - Tijdelijke Vereniging Studiegroep Antwerpen Mobiel 2004. Studierapport Masterplan Antwerpen Habitatrichtlijnen. Inventarisatiestudie van het ecologisch potentieel: Haven van Antwerpen, Linkeroever, Zwijndrecht en het Noordkasteel op Rechteroever.
TVSAM - Tijdelijke Vereniging Studiegroep Antwerpen Mobiel 2005. Masterplan Antwerpen – Oosterweelverbinding. Studierapport Habitatrichtlijn en Natuurstudie. Deel 2. Geohydrologische studie. BAM nv, Antwerpen.
Van Ballaer, B., De Deckere E., Muylaert K. et al. 2008. Bepalen van het maximaal en het goed ecologisch potentieel, alsook de huidige toestand voor de zeventien Vlaamse (gewestelijke) waterlichamen die vergelijkbaar zijn met de categorie meren – partim Galgenweel. Universiteit Antwerpen.
Van den Branden B. 2006. Invloed van de pollutiestress door PFOS op de ontwikkeling en overleving bij waterjuffers. Stageverslag Hogeschool West-Vlaanderen, Kortrijk en Universiteit Antwerpen.
van der Molen D.T., Portielje R. & Klapwijk S.P. 1998. Vierde eutrofiëringsenquete van de Nederlandse meren en plassen. H2O 31:16-22.
Van Hove D., Nijssen D. & Meire P. 2004. Opstellen van instandhoudingsdoelstellingen voor speciale beschermingszones in het kader van de vogelrichtlijn 79/409/EEG, de Habitatrichtlijn 92/43/EEG en eventuele watergebieden van internationale betekenis (Conventie van Ramsar) in de Zeehaven van Antwerpen, poort van Vlaanderen in het Ruimtelijk Structuurplan. Gebiedsspecifieke uitwerking vogelrichtlijngebied ‘Blokkersdijk’. ECOBE 03-R53.
Van Impe J. 1983. De toename van de tafeleend (Aythya ferina), de kuifeend (Aythya fuligula) en de krakeend (Anas strepera) als een indikator van een gewijzigde waterkwaliteit in België. De Giervalk 73: 433-448. van Raam 1998. Handboek kranswieren. Chara boek, Hilversum.
Van Wichelen J., Denys L., Lionard M. et al. 2005. Ontwikkelen van scores of indices voor het biologisch kwaliteitselement fytoplankton voor de Vlaamse rivieren, meren en overgangswateren overeenkomstig de Europese Kaderrichtlijn Water. Vakgroep biologie, Universiteit Gent.
Van Wichelen J., De Bock D. & Vyverman W. 2008. Bepalen van het maximaal en het goed ecologisch potentieel, alsook de huidige toestand voor een aantal Vlaamse (gewestelijke) waterlichamen die vergelijkbaar zijn met de categorie meren – partim Spuikom en partim Boudewijnkanaal en Achterhaven Zeebrugge. VMM.AMO.KRW.ECOPOT-Meren. Universiteit Gent.
van Wirdum G. 1991. Vegetation and hydrology of floating rich-fens. Proefschrift Universiteit van Amsterdam, Datawyse, Maastricht.
Verspagen J.M.H., Snelder E.O.F.M., Visser P.M. et al. 2004. Recruitment of benthic Microcystis (Cyanophyceae) to the water column: internal buoyancy changes or resuspension? Journal of Phycology 40: 260–270. VMM 2008. Grondwater in Vlaanderen: het Kust- en Poldersysteem. Vlaamse Milieumaatschappij, Aalst. Wetzel R.G. 2001. Limnology. Lake and River ecosystems. Academic Press, San Diego.
WNL – Werkgroep Natuurbehoud Linkeroever 1979. Linkeroever. Natuurwetenschappelijke studie en waardebepaling van de natuurgebieden op Antwerpen-L.O. Blokkersdijk, St.-Annabos, Vlietbos, Het Rot. Werkgroep Natuurbehoud Linkeroever vzw, Zwijndrecht.
Wright S.W. & Jeffrey S.W. 1997. High-resolution HPLC system for chlorophylls and carotenoids of marine phytoplankton. In: Jeffrey S.W., Mantoura R.F.C. & S.W. Wright (eds.), Phytoplankton pigments in oceanography, pp. 327-341.
Wysujack K. & Mehner T. 2002. Comparison of losses of planktivorous fish by predation and seine-fishing in a lake undergoing long-term biomanipulation. Freshwater Biology 47: 2425-2434.
Xie L.Q., Xie P. & Tang H.J. 2003. Enhancement of dissolved phosphorus release from sediment to lake water by
Microcystis blooms - an enclosure experiment in a hypereutrophic, subtropical Chinese lake. Environmental Pollution 122: 391-399.
Zoetemeyer R.B. & Lucas B.J. 2001. De OVB-viswatertypering deel 1: Ondiepe wateren. Vis & Water Magazine 1, 16 pp.