Kenmerken van de omgeving

Voor effectieve beleidsvorming en –implementatie zijn ook omgevingsinvloeden van groot belang. Zowel Geul (2006) als Hoogerwerf en Herweijer (2008) benoemen deze factor. Omgevingsinvloeden die van invloed zijn op de beleidsvorming en -implementatie hebben dan met name betrekking op de politieke omgevingsfactoren in de vorm van politieke steun en strijd. Zo moet het beleid acceptabel zijn voor politiek en bestuur en voor de gehele sector. Tijdens het beleidsproces moet er sprake zijn van politieke steun en acceptatie voor het beleidsplan en moet er tevens geen strijd plaats vinden wil het beleid op een juiste manier vorm krijgen. Daarnaast kunnen economische omstandigheden de beleidsvorming en -implementatie beïnvloeden. Economische omstandigheden zoals economische crises kunnen effect hebben op de financiële middelen die bijdragen aan de doelbereiking en hebben daardoor ook invloed bij het opstellen van de doelstellingen in het beleidsplan. Ook kan er sprake zijn van economische krimp wat ervoor zorgt dat er bezuinigingen plaats moeten vinden. Gevolg

hiervan kan zijn dat de uiteindelijke beleidsimplementatie gedoemd is te mislukken (Geul, 2006, pp. 114, 119-122; Hoogerwerf & Herweijer, 2008, p. 132-134). Hoogerwerf en Herweijer benoemen daarnaast nog het belang van technologische ontwikkelingen. Deze ontwikkelingen kunnen bijdragen aan nieuwe oplossingen voor een probleem.

Omdat dit onderzoek zich zal beperken tot de vorming en -implementatie van beleid bij de lokale overheden zal er geen aandacht geschonken worden aan factoren die een rol spelen bezien vanuit de doelgroepen waarop het beleid van invloed is.

4.3.5 Terugblik

In de hier voorgaande paragrafen is ingegaan op de verschillende succesfactoren die (positief) van invloed zijn op de effectiviteit van beleidsvorming en -implementatie. Hierbij blijkt dat het proces van beleidsvorming en –implementatie niet van elkaar te scheiden zijn, en dat er een bepaalde overlap te vinden is. Bij de factoren die van invloed zijn op de effectiviteit van beleidsvorming en - implementatie is uitgegaan van het actoren- en factoren-model van Hoogerwerf en Herweijer (2008). Zij onderscheiden een viertal kenmerken die van invloed zijn op de beleidsvorming en – implementatie namelijk, 1) de kenmerken van het beleid en de beleidstheorie, 2) de kenmerken van de uitvoerende organisatie, 3) de kenmerken van uitvoerders en 4) de kenmerken vanuit de omgeving van beleid. Binnen deze kenmerken zijn vanuit de literatuur weer een aantal onderscheidende factoren gevonden op basis waarvan beleid op een juiste manier gevormd en geïmplementeerd kan worden: de zogenaamde succesfactoren voor effectieve beleidsvorming en –implementatie die in dit onderzoek centraal zullen staan. Deze kenmerken met bijbehorende succesfactoren zijn samengevat en staan weergegeven in figuur 7. De uiteindelijke operationalisatie van deze factoren vindt plaats in hoofdstuk vijf methoden en technieken.

Figuur 7 | Succesfactoren voor effectieve beleidsvorming en -implementatie Kenmerken van beleid en de

beleidstheorie Succesfactoren:

Nut en noodzaak van het beleid Probleemanalyse

Maatschappelijke behoefte

Er wordt een helder beeld gegeven van de aan te pakken problematiek. Dit beeld stoelt zowel op wetenschappelijk onderzoek als op praktische ervaringen

Er wordt helder uiteengezet dat er maatschappelijke behoefte is aan (ver)nieuw(d) beleid

Effectiviteit van het beleid Incrementaliteit Doelen / doelstellingen Validiteit

Onderbouwing

Beleidsalternatieven

Beleid wordt stapsgewijs tot stand gebracht

De doelen / doelstellingen zijn duidelijk en precies geformuleerd Het beleidsdoel heeft voldoende legitimiteit

De gestelde doelen zijn te bereiken met voorgestelde middelen (interne validiteit)

Het beleid haakt in op de problematiek zoals geanalyseerd (externe validiteit)

Er is aandacht geschonken aan de causale (oorzaak en gevolg) veronderstellingen en finale (doel en middel) veronderstellingen van de probleemoplossing. De uitvoerder beschikt hierbij over voldoende kennis van de handelingscondities en

handelingsgevolgen

Er wordt uiteengezet welke alternatieve beleidsopties zijn overwogen, en waarom de voorgestelde beleidsoptie is gekozen; bij de keuze uit de alternatieve opties is maatschappelijk draagvlak een (niet: het) criterium geweest

Uitvoerbaarheid van het beleid Type beleidsuitvoering (administratief, politiek, experimenteel of symbolisch) Uitvoerbaarheid

Draagvlak in beleidsveld

Naleefbaarheid

Handhaafbaarheid

Er is geen sprake van onduidelijkheid over de doelen van het beleid en er bestaan geen meningsverschillen over de verdeling van taken en middelen

Aan de voorwaarden voor een goede implementatie, waaronder geld, expertise en tijd, is voldaan (middelen). Er is duidelijk gemaakt dat het beleid uitvoerbaar is en het is duidelijk wie de beleidstaken gaat uitvoeren. Daarnaast zijn de opgestelde doelen van het beleid haalbaar (gematigd ambitieniveau)

Er is voldoende draagvlak onder de professionals die de vernieuwing in de praktijk moeten brengen. Er moet sprake zijn van een geïntegreerde aanpak

Aannemelijk is dat het voorstel voor de doelgroep (burgers en private organisaties) naleefbaar is. Brengt het niet teveel administratieve lasten met zich mee?

Aannemelijk is dat uitvoerders en toezichthouders het beleid kunnen handhaven

Kenmerken van de organisatie Succesfactoren:

Informatievoorziening tijdens

implementatie

Er is sprake van goede onderzoekscapaciteit

Er is sprake van een systematische evaluatie van gevoerd beleid en men heeft hierbij controlemechanismen ontwikkeld

Er is een systematische raadpleging van betrokkenen, belanghebbenden en doelgroepen

Samenwerking tijdens Implementatie

Cultuur waarvan sprake is tijdens implementatie

Kenmerken van de uitvoerende organisatie tijdens implementatie

Er is sprake van coproductie met externe partners Er is sprake van goede coördinatie en communicatie met (overheids)partners en men straalt eenheid uit Er is een passende organisatiecultuur (tussen politiek en technocratie in)

Er is een passende ethische cultuur met een open debat, redelijkheid en respect voor elkaar

Er zijn zo min mogelijk schakels in de verticale hiërarchie De uitvoerende organisatie bepaalt de mate van beleidsvrijheid van de uitvoerders van beleid

Kenmerken van de uitvoerders Succesfactoren:

Weten

Kunnen

Willen

Moeten

De uitvoerders hebben voldoende kennis van het beleid (met name kennis over doeleinden en middelen en de veronderstellingen die aan het beleid ten grondslag liggen

Er is voldoende communicatie tussen de uitvoerders en de informatieprocessen zijn van voldoende kwaliteit

De uitvoerders hebben de juiste competenties en kwalificaties om het beleid uit te kunnen voeren

De uitvoerders hebben de bevoegdheid (juridisch) en voldoende financiële en technische middelen om het beleid uit te kunnen voeren

De uitvoerders hebben voldoende beleidsvrijheid om het beleid op een juiste wijze uit te kunnen voeren.

Er is voldoende motivatie vanuit de uitvoerder het beleid uit te voeren en zij zijn loyaal aan de beleidsvoerders

Motieven van de uitvoerders voor de uitvoering zijn in overeenstemming met de motieven van de beleidsmakers De uitvoerder wordt niet gedwongen om op een bepaalde manier te handelen

Kenmerken van de omgeving Succesfactoren:

Politiek bestuur biedt voldoende steun aan uitvoerders van beleid Er is niet of nauwelijks politieke strijd over het beleid

Economisch omstandigheden hebben positieve invloed op de haalbaarheid van het beleid

Nieuwe technologie maakt het mogelijk dat er nieuwe oplossingen voor het probleem komen