Inzicht in invloed op verbonden partij

In de vorige paragraaf zijn voorwaarden opgesteld die ingaan op de inhoud van informatie en het proces van informatievoorziening. In deze paragraaf volgen voorwaarden over het inzicht van Provinciale Staten in haar invloed op een verbonden partij. De invloed van Provinciale Staten is ten eerste afhankelijk van de rolverdeling tussen Provinciale Staten en Gedeputeerde Staten in de sturing op een verbonden partij. Ten tweede is de invloed van Provinciale Staten afhankelijk van de formele invloed die de provincie als aandeelhouder formeel heeft.

Ten eerste is de rolverdeling tussen Gedeputeerde Staten en Provinciale Staten van belang. De verantwoordelijkheden en bevoegdheden van Gedeputeerde Staten en Provinciale Staten in de sturing en controle op verbonden partijen kunnen diffuus zijn (Deloitte, 2006, p.4). Onduidelijkheden over taken leiden mogelijk tot vermenging van rollen (Deloitte, 2006, p.4). Het is belangrijk dat Provinciale Staten zich houdt aan de rol als toezichthouder en niet probeert de rol als eigenaar of opdrachtgever van Gedeputeerde Staten over te nemen (De Greef & Hageman, 2017, p.18; De Greef & Huntjens, 2014, p.24). Provinciale Staten staat als

14

toezichthouder idealiter op afstand van de uitvoering en bemoeit zich niet met de dagelijkse werkzaamheden (De Greef & Huntjens, 2014, p.25).

Ten tweede is de formele invloed van de provincie belangrijk voor de invloed van Provinciale Staten. De formele invloed heeft gevolgen voor de mogelijkheden van de provincie om een verbonden partij bij te sturen. Om te beginnen spelen het aantal eigenaren van een verbonden partij een rol. Een agent kan meerdere principalen hebben. Een voorbeeld van een agent die meerdere principalen heeft is een uitvoeringsorganisatie die taken uitvoert in opdracht van meerdere ministers of in opdracht van principalen die werkzaam zijn op verschillende niveaus binnen een organisatie (In ’t Veld, 2004, p.17). Wanneer een agent meerdere principalen heeft, kan dat problemen opleveren voor de controle door de principaal op de handelingen van de agent (Moe, 1984, p.768; Neelen, 1997, p.75). Volgens Moe (1984, p.768) concurreren principalen met elkaar om controle uit te oefenen op de agent. Door de concurrentie tussen principalen krijgt de agent te maken met tegenstrijdige verlangens en eisen (Moe, 1984, p.768). Neelen (1997, p.75) geeft aan dat het hebben van meerdere principalen kan leiden tot vage afspraken en onduidelijke doelen. Het hebben van meerdere principalen heeft als gevolg dat een agent niet altijd de wensen van een principaal kan realiseren. De agent heeft immers te maken met meerdere principalen die proberen de uitvoering van beleid bij te sturen.

Daarnaast zijn de mogelijkheden om invloed uit te oefenen afhankelijk van de afspraken die vooraf met een verbonden partij zijn gemaakt (De Greef et al., 2012, p.42). Dergelijke afspraken kunnen vastgelegd worden in de statuten of in de gemeenschappelijke regeling van een verbonden partij (De Greef et al., 2012, p.42). Het is bijvoorbeeld mogelijk om vast te leggen dat de provincie moet instemmen met bepaalde besluiten, zoals een statutenwijziging (De Greef et al., 2012, p.42). Ook is het mogelijk om afspraken over de informatievoorziening vast te leggen (De Greef et al., 2012, p.42). De mogelijkheden tot sturing kunnen dus zowel afhankelijk zijn van de andere eigenaren als van de afspraken die vooraf met een verbonden partij zijn gemaakt.

Inzicht hebben in de formele invloed van de provincie is niet noodzakelijk voor het controleren van verbonden partijen. Statenleden zijn mogelijk wel meer gemotiveerd om te controleren wanneer blijkt dat de provincie formeel veel invloed heeft op een verbonden partij. De kans is dan groter dat sturing van Provinciale Staten op Gedeputeerde Staten, ook daadwerkelijk leidt tot bijsturing van de verbonden partij.

Een manier om inzicht te krijgen in de daadwerkelijke invloed van de provincie, is door het ontvangen van terugkoppeling van Gedeputeerde Staten. Via terugkoppeling kan

Gedeputeerde Staten Provinciale Staten informeren of het is gelukt een verbonden partij bij te sturen.

Voorgaande leidt tot de volgende twee voorwaarden:

8) Provinciale Staten weet waar ze invloed op kan uitoefenen door middel van controle. 9) Voor Provinciale Staten is het inzichtelijk wanneer controle heeft geleid tot bijsturing van het beleid.

3.4 Samenvatting

Dit hoofdstuk heeft verschillende benaderingen uiteengezet waarin de afstand in de relatie tussen opdrachtgever en opdrachtnemer naar voren komt. Deze benaderingen zijn de principaal-agent theorie, de stewardshiptheorie en Corporate Governance. Uiteindelijk is gekozen om de principaal-agent theorie te hanteren als centrale theorie in deze scriptie.

Daarna is dit hoofdstuk ingegaan op de ex post controlemogelijkheden die voortkomen uit de principaal-agent theorie. Deze ex post controlemogelijkheden zijn het vergaren van informatie en het belonen en straffen van gedrag door prikkels. Deze scriptie richt zich op één vorm van ex post controle: het vergaren van informatie om de prestaties van de agent te controleren.

Vervolgens is het theoretisch kader ingegaan op de voorwaarden voor het controleren van het functioneren van verbonden partijen. Overeenkomstig met de keuze om te focussen op één vorm van ex post controle (het vergaren van informatie), gaan de voorwaarden over het faciliteren van de controle door middel van de informatievoorziening. De voorwaarden zijn vereenvoudigd weergegeven in het conceptueel model (figuur 1).

Uiteindelijk kan het faciliteren van de controlerende rol van Provinciale Staten bijdragen aan de controle door Provinciale Staten op verbonden partijen. De informatievoorziening over verbonden partijen is noodzakelijk om verbonden partijen te kunnen controleren. Andere voorwaarden voor het controleren van verbonden partijen (zoals tijd en vaardigheden) blijven in dit onderzoek buiten beschouwing.

Figuur 1: Conceptueel model Hoofdlijnen Helder doel Bijdrage aan doelstelling van provincie Prestatie-indicatoren

opgesteld Controle door

Provinciale Staten op verbonden Ondersteuning van ex post controle op verbonden partijen Rapportage over prestatie-indicatoren Actueel dossier Overzicht verbonden partijen Inzicht in mogelijkheden tot invloed

Gevolg van controle zichtbaar