Inventarissen Onroerend Erfgoed

4.2.1 I

NVENTARIS BOUWKUNDIG ERFGOED

Het bouwkundig erfgoed in de nabije omgeving is te dateren in de tweede helft van de 19^de eeuw, wanneer een nieuwe wijk zal worden opgericht tussen de Veemarkt en de Pluimstraat (Figuur 32 en Figuur 33). De evolutie van deze wijk is ook te zien op de cartografische bronnen (zie hfst. 4.3.8). Het is de eerste fase van de bebouwing extra muros na het slopen van de stadsversterkingen en poorten.

In de onderstaande tabel (figuur 31) wordt het bouwkundig erfgoed opgelijst.

Figuur 32: Weergave van de locaties met gekend bouwkundig erfgoed in de omgeving (Inventaris Onroerend Erfgoed 2018)

ID Omschrijving Datering

60316 Winkel-woonhuis van 1904 1904

60317 Drie herbergen Tweede helft 19^de

eeuw

60318 Herenhuis Tweede helft 19^de

eeuw

60320 Burgerwoning Tweede helft 19^de

eeuw

60321 Burgerwoning Tweede helft 19^de

eeuw

60400 Likeurstokerij oud huis Mouliez-Busschaert 1870

2018D58 (AOE)/ 23879.R.01 (intern) 39

60401 19de-eeuwse burgerhuizen 19^de eeuw

60402 Stadswoning Tweede helft 19^de

eeuw

60403 Winkel-woonhuis Tweede helft 19^de

eeuw

60404 Vier 19de-eeuwse stadswoningen 19^de eeuw

60434 Remise In den Olifant Eerste helft 19^de

eeuw

60436 Burgerwoning van 1930 1930

Figuur 33: Tabel met de locatie van het bouwkundig erfgoed in de regio (Inventaris Bouwkundig Erfgoed 2018)

2018D58 (AOE)/ 23879.R.01 (intern) 40

4.2.2 B

ESCHERMDE MONUMENTEN

De beschermde monumenten buiten de historische stadskern (ID 12957; 13137; 13138) dateren uit de 20^ste eeuw (Figuur 34 en Figuur 35). Dit sluit aan bij het beeld dat verkregen werd bij het bouwkundig erfgoed, evenals bij de resultaten van de cartografische bronnen (hfst. 4.2.8). De bebouwing situeert zich hierbij langsheen de uitvalswegen of de zgn. Ommegang. Verder naar het noordwesten toe, in de richting van de historische stadskern, krijgen de beschermde monumenten een oudere datering (tot 15^de/17^de eeuw in de nabije omgeving).

Figuur 34: Weergave van de locaties van beschermde monumenten in de omgeving (Inventaris Onroerend Erfgoed 2018)

ID Omschrijving Datering

12938 Villa in cottagstijl ontworpen dor Georges Hobé

12995 Baggaertshof Eerste helft 17^de eeuw

13137 Brandweerkazerne WO II

13138 Passionistenklooster 19^de-20^ste eeuw

2018D58 (AOE)/ 23879.R.01 (intern) 41

13255 17^de-eeuwse stadswoning 17^de eeuw

13383 Sint-Niklaasklooster: kapel 15^de / 17^de eeuw Figuur 35: Overzicht van de beschermde monumenten in de omgeving (Inventaris Onroerend Erfgoed

2018)

4.2.3 B

ESCHERMDE STADSGEZICHTEN

Er zijn geen beschermde stadszichten in de nabije omgeving. Het centrum van de stad Kortrijk werd wel vastgesteld als archeologische zone grenzend aan het studiegebied (ID 140006) (cf. hfst. 1.3, figuur 1).

4.2.4 C

ENTRALE

A

RCHEOLOGISCHE

I

NVENTARIS

(CAI)

De CAI-meldingen bevinden zich uitsluitend binnen de archeologische zone van de historische stadskern van Kortrijk. De oudste archeologische resten dateren uit de Romeinse tijd. Het gaat voornamelijk om brandrestengraven die buiten de Romeinse stadskern waren gelegen (CAI ID 76902).

De middeleeuwse sporen zijn voornamelijk ten noordwesten van het studiegebied te situeren, nabij de historische stadskern. Aan de rand van de historische stadskern werden enkele molens opgericht in de late middeleeuwen en nieuwe tijd (CAI ID 156732; 156730; 156727). Deze molens zijn eveneens zichtbaar op de cartografische bronnen (zie hfst. 4.3).

Figuur 36: Alle CAI-meldingen binnen een straal van 500m (Centraal Archeologische Inventaris 2018) met aanduiding van het studiegebied, weergegeven op een orthofoto (2017) (Geopunt 2018)

2018D58 (AOE)/ 23879.R.01 (intern) 42

ID Omschrijving Datering

70281 Kapel Late middeleeuwen

70977 / 76901 Opgraving Sint-Janspoort (Zone II)

Late middeleeuwen

75092 Sint-Maartenskerk Volle en late middeleeuwen

76435 Losse vondsten Laat-Romeinse tijd

76900 Sionklooster Late middeleeuwen

76902 Brandrestengraven Midden-Romeinse tijd

76941 Opgraving Groeningeabdij III Nieuwe tijd

156094 Kazerne de Thienen Nieuwste tijd

156485 Losse vondsten Nieuwe tijd (17^de eeuw)

156727 Meuleputmolen Nieuwe tijd (16^de eeuw)

156730 Sint-Jansmolen Late middeleeuwen

156732 Heilige Geestmolen Nieuwe tijd (16^de eeuw)

158513 Losse vondst Nieuwe tijd (18^de eeuw)

Figuur 37: Overzichtstabel van de CAI meldingen in de omgeving (Centraal Archeologische Inventaris 2018)

o ID 70281

Op de hoek van de Voorstraat en de Sint-Niklaasstraat is een laatmiddeleeuwse kapel gelegen.

De kapel werd opgericht in de 15^de eeuw, maar de oudste delen zouden uit de 14^de eeuw stammen (Debrabandere 1980).

o ID 70977 / 76901

In 2006-2007 werd een archeologische werfbegeleiding uitgevoerd door Monument Vandekerckhove. Hierbij werd een groot deel van de laatmiddeleeuwse stadsmuur (1353-1454) en stadsgracht onderzocht. De gracht bevatte talrijke vondsten waaronder reducerend en oxiderend gebakken aardewerk, hoogversierd aardewerk, steengoed en polychrome waar.

Er werd ook venster- en kristalglas ingezameld. De aanwezigheid van hoornpitten, schoenen, smeltkroezen en pottenbakkersafval duiden op ambachtelijke activiteiten, typerend voor de stadsrand. Tot slot werden ook een honderdtal metalen voorwerpen, bouwmateriaal en drie Romeinse aardewerkfragmenten teruggevonden (Acke & Trommelmans 2009)

2018D58 (AOE)/ 23879.R.01 (intern) 43 Er werden ook structuren aangetroffen, waaronder funderingen van de Predikherentoren. De toren was halfcirkelvormig, aangezet op een gordel van Doornikse kalksteen en geheel in baksteen opgetrokken. Aan de binnenzijde is een rechthoekige kamer uitgewerkt. De toren werd voor het eerst vermeld in 1406 (Acke & Trommelmans 2009).

o ID 75092

De Sint-Maartenskerk bevindt zich nabij de Grote Markt van Kortrijk in het hart van de historische stadskern. De oudste vermelding dateert uit 1027, hoewel deze kerk een oudere oorsprong heeft. De kerk zou immers een Romeinse voorloper kennen, zoals aangetoond door enkele (losse) Romeinse vondsten binnen het kerkdomein. Ondanks de afwezigheid van archeologische vondsten tussen de 5^de en 12^de eeuw, vermelden historische bronnen de aanwezigheid van een kapel (toegewijd aan Sint-Maarten) in 650. De kapel werd verwoest door de Noormaninvallen in 850 en 879. Tot 1270 was de Sint-Maartenskerk een romaans, driebeukig basilikaal kerkgebouw. Op het einde van de 13^de/begin 14^de eeuw werd een nieuwe, driebeukige hallekerk in gotische stijl opgetrokken. In 1382 werd een deel van de kerk verwoest door brand.

Bij (beperkte) opgravingen werden funderingen teruggevonden van de kooromsluiting (kalksteen) en het altaar (Doornikse blauwsteen). Er werden ook funderingsresten aangetroffen van de 15^de-16^de-eeuwse uitbreiding van de kerk. Verder werden meerdere graven uit het grafveld rondom de kerk geregistreerd. Deze graven werden gedateerd in de late middeleeuwen (Janssens 1982).

o ID 76435

Bij opgravingen in de tuin van het huis Pauwels (door Pro Cortoriaco) werd een randfragment van een versierde terra sigillatakom type Chenet 320 gevonden (Rogge 1988).

o ID 76900

Op de hoek van de Sionstraat en Wijngaardstraat is het laatmiddeleeuwse Sionklooster gelegen. Vanaf 1432 werd dit klooster de vestigingsplaats van een kleine gemeenschap kloosterzusters. Tussen 1495-1498 werd de kloosterkerk gebouw. In 2006 vond hier een opgraving plaats door Monument Vandekerckhove. Hierbij werden funderingsresten en een bijhorende begraafplaats (75 vlakgraven) geregistreerd. In de fundering werden resten van beelden in witte natuursteen aangetroffen (1 mannelijk en 1 vrouwelijk). Er werden eveneens drie waterputten en een rechthoekige kuil met houten beschoeiing teruggevonden. Dit laatste werd gerelateerd aan het roten van vlas (Acke & Trommelmans 2009).

o ID 76902

Bij het afgraven voor de bouw van een loods werden 10 brandrestengraven gelokaliseerd (waarvan er vier ongeschonden waren). De graven waren voorzien van grafgiften waaronder aardewerk, spijkers en een plaatfibula (Rogge 1986).

o ID 76941

In 2005 vond een noodopgraving plaats naar aanleiding van rioleringswerken in het Begijnhofpark in Kortrijk. Hierbij werden resten van een dormitorium, schuur en omheiningsmuur uit de nieuwe tijd opgegraven. De structuren behoren tot de derde Abdij van Groeninge in Kortrijk. In 1593 werd een eenbeukige abdijkerk gebouwd met driezijdige koorsluiting. In 1615 en 1779 werd de kerk vergroot. In de funderingen werden archeologische resten van een graftombe uit de 13^de eeuw aangetroffen.

2018D58 (AOE)/ 23879.R.01 (intern) 44 Tussen 1593 en 1784 werden doden begraven in de kerk. Daarnaast werden ook aardewerk- en dakpanfragmenten uit de Laat-Romeinse tijd teruggevonden, weliswaar niet in situ (Despriet 2006).

o ID 156094

Tijdens verbouwingswerken werden funderingen van de oude kazerne de Thienen aangetroffen. Daarnaast werden ook resten van de aardewerkfabriek van Galeyers van Robert Van Beveren aangetroffen. De fabriek werd afgebroken in 1883 (Van Hoonacker 1968).

o ID 156485

Bij een opgraving door Pro Cortoriaco (1975) werden enkele losse vondsten ingezameld. Het gaat om majolica, een stuk marmer met opschrift en een kommetje met aan de binnenzijde versiering in slibtechniek uit de 17^de eeuw (Despriet 1976).

o ID 156727

Op de hoek van de huidige Langemeerstraat, Veemarkt en Groeningelaan stond vroeger de Meuleputmolen. Dit was een staak- en korenmolen uit de 16^de eeuw (Mattelaer 2011).

o ID 156730

Net ten noorden van de Veemarkt was in de late middeleeuwen de Sint-Jansmolen gelegen.

Deze staak- en korenmolen werd op een wal gebouwd (Mattelaer 2011).

o ID 156732

Langsheen de Vlamingenstraat stond de Heilige-Geestmolen. Deze molen was een staak- en korenmolen uit de 16^de eeuw (Mattelaer 2011).

o ID 158513

Tijdens het opruimen van bouwpuin werd een vierkante muurtegel met loodglazuur uit de 18^de eeuw ingezameld (Despriet 2008).

o ID 165007

Onder leiding van All-Archeo werd in 2013 een proefsleuvenonderzoek georganiseerd. Hierbij werden muurresten, verstoringen en rioleringstracés uit de nieuwe en nieuwste tijd geregistreerd (Bruggeman 2013).

o ID 208679

All-Archeo voerde in 2014 proefsleuven uit ter hoogte van de Houtmarkt. De oudste sporen (kuilen en paalsporen) zijn in de late middeleeuwen te dateren. Daarnaast werden ook zavelwinningskuilen uit de nieuwe tijd aangetroffen (Reyns & Bruggeman 2014).

Samenvattend kan gesteld worden dat de CAI-meldingen zich voornamelijk binnen de historische stadskern van Kortrijk bevinden. De stadsmuur vormt een opvallende grens tussen een hoge aanwezigheid van archeologische resten binnen de stadsmuur en een afwezigheid van archeologische resten buiten de stadsmuren. Aangezien het studiegebied zich extra muros bevindt, zijn er slechts weinig indicaties voor archeologische resten. Dit sluit echter niet uit dat er mogelijke archeologische resten aanwezig zijn binnen het studiegebied.

2018D58 (AOE)/ 23879.R.01 (intern) 45

4.2.5 B

EKRACHTIGDE ARCHEOLOGIENOTA

’

S EN NOTA

’

S IN DE OMGEVING

De bekrachtigde archeologienota’s in de omgeving situeren zich binnen de historische stadskern van Kortrijk (

Figuur 38). De site aan Kortrijk Langemeersstraat (ID 1740) bevindt zich nabij een Romeins grafveld dat deels werd opgegraven in 1962 en 1965. Er werd dan ook een hoge verwachting naar archeologische resten uit de Romeinse periode opgesteld en het terrein werd onderzocht d.m.v. proefsleuven (Acke B., Bartholomieux B., Leenknegt B., e.a., 2016). Deze nota bevindt zich op ca. 230m ten noorden van het studiegebied.

Het terrein aan de Potterijestraat (ID 6238) bevindt zich binnen de 15^de-eeuwse stadsuitbreiding van Kortrijk. Om deze reden werd het potentieel tot kennisvermeerdering hoog ingeschat voor archeologische resten vanaf de 15^de eeuw en werd het terrein onderzocht d.m.v. proefputten (Acke B., Bracke M., Van Quaethem K., 2018). Deze nota bevindt zich op ongeveer 250m ten noordwesten van het studiegebied.

Aangezien beide terreinen zich binnen de historische stadskern van Kortrijk bevinden, waar een complexe verticale stratigrafie te verwachten is, kunnen deze resultaten niet geëxtrapoleerd worden naar het huidige studiegebied. Het geeft echter wel een indicatie van bureaustudies die in de omgeving werden uitgevoerd. Gelijkaardig aan de meldingen uit de Centraal Archeologische Inventaris, is het opvallend dat er een hoog archeologisch potentieel blijkt te zijn binnen de stadsmuren van Kortrijk, maar dat er indicaties voor archeologische resten buiten de stadsmuren zijn. Desalniettemin kunnen er nog steeds archeologische resten worden aangetroffen binnen het huidige studiegebied.

Figuur 38: Bekrachtigde archeologienota's en nota's in de omgeving (Inventaris Onroerend Erfgoed 2018) met aanduiding van het studiegebied, weergegeven op een orthofoto (2017) (Geopunt 2018)

2018D58 (AOE)/ 23879.R.01 (intern) 46

ID Omschrijving Datering

1740 Bureaustudie Kortrijk

Langemeersstraat

Romeinse periode en late middeleeuwen

6238 Bureaustudie Kortrijk

Potterijstraat

Vanaf de 15^de eeuw

Figuur 39: Tabel van bekrachtigde archeologienota's in de omgeving (Inventaris Onroerend Erfgoed 2018)

2018D58 (AOE)/ 23879.R.01 (intern) 47

In document ARCHEOLOGISCHE EVALUATIE VAN HET WANDELINGSTRAAT, PLUIMSTRAAT EN SLACHTHUISSTRAAT TE KORTRIJK (PROV. WEST- VLAANDEREN) VERSLAG VAN RESULTATEN (pagina 38-47)