Doel van het onderzoek: inzicht krijgen in de mate waarin en de wijze waarop PLG’s bijdragen aan de ervaren en benutte professionele ruimte van leraren (in twee betekenissen: ruimte voor professionele ontwikkeling en ruimte voor schoolontwikkeling). In [maand] heeft het startinterview
plaatsgevonden, je hebt ondertussen een of meerdere logboeken ingevuld, en vandaag sluiten we de dataverzameling af met dit eindinterview. Daarin willen we terugkijken naar het afgelopen
schooljaar, met als leidende vragen:
(1) Is de mate waarin en de wijze waarop de PLG heeft bijgedragen aan jouw ervaren en benutte ruimte om te werken aan professionele ontwikkeling en/of schoolontwikkeling veranderd?
(2) Zo ja, wat heeft deze (veranderde) bijdrage bevorderd dan wel belemmerd? Het interview bestaat uit twee delen. In het eerste deel komen vier thema’s aan bod:
A) Motieven om deel te nemen aan de PLG en de verwachtingen over deze deelname
B) Kenmerken van de PLG: groepskenmerken, collectieve leerprocessen en –uitkomsten C) Professionele ruimte: binnen de PLG en in de context van de PLG (PLG en school) D) Gepercipieerde impact van participatie in PLG op professionele -en schoolontwikkeling In het tweede deel stellen we een paar vragen over de leercultuur op jullie school.
- Het interview duurt ongeveer 45 minuten
- Geluidsopname; vragen of daar bezwaar tegen is - Met alle gegevens wordt vertrouwelijk omgegaan - Naam en datum noemen aan begin van opname
A) Kenmerken/achtergrond van leraar: taken en positie, motieven, leerbehoefte en verwachtingen (samenvatting startinterview…)
o In hoeverre zijn je motieven om deel te nemen aan de PLG veranderd? o In hoeverre zijn je verwachtingen van de PLG al dan niet uitgekomen? o Wat heeft bijgedragen aan deze (mogelijke) veranderingen?
o Waartoe heeft dit geleid?
Kun je iets vertellen over je motieven om deel te nemen aan de PLG? Doorvragen: in hoeverre hebben die te maken met de (leer-)behoefte om jezelf professioneel te ontwikkelen, de behoefte om beter te kunnen werken met leerlingen, het willen verbeteren van de school waar je werkt, etc. Of was er een andere aanleiding? Wat is je (informele) positie in de school? Heb je bepaalde verwachtingen in het kader van je deelname aan de PLG? (bijvoorbeeld met betrekking tot samenwerking in de PLG, professionele ontwikkeling, schoolontwikkeling)
B) Kenmerken van de PLG: groepskenmerken, collectieve leerprocessen en - uitkomsten
Groepskenmerken (samenvatting startinterview…)
o In hoeverre is de leercultuur en de werksfeer binnen de PLG veranderd?
o Wat heeft bijgedragen aan deze (mogelijke) veranderingen in de leercultuur/werksfeer? o In hoeverre heb je gedurende je deelname aan de PLG spanningen/dilemma’s ervaren? o Waartoe heeft dit geleid?
Waar gaat de PLG over? Wat is volgens jou de leercultuur en de werksfeer binnen jullie PLG op dit moment? In hoeverre beschouw je de doelen van de PLG ook als jouw doelen? Voel je jezelf een lid van de PLG? Vertel daar eens iets over. In welke mate ervaar je op dit moment in je deelname aan deze PLG spanningen/dilemma’s? Doorvragen naar: gezamenlijke doelen, interesses, praktijken, geschiedenis, manier van communiceren (bijv. formeel/informeel, type afspraken).
Collectieve leerprocessen (samenvatting interview…)
o In hoeverre is de manier van leren binnen de PLG veranderd?
o Wat heeft bijgedragen aan deze (mogelijke) veranderingen in de manier van leren? o Waartoe heeft dit geleid?
93
Wat kan je vertellen over de manier waarop jullie tot nu toe leren binnen de PLG? Ervaar je het leerproces binnen de PLG als een gezamenlijk leerproces? Hebben jullie een bepaalde werkwijze? Geef eens een voorbeeld.
Collectieve leeruitkomsten (samenvatting interview…)
o In hoeverre zijn de verwachte opbrengsten van de PLG veranderd?
o Wat heeft bijgedragen aan deze (mogelijke) veranderingen in opbrengsten? o Waartoe heeft dit geleid?
Wat kan je vertellen over de opbrengsten op dit moment van het leren binnen de PLG? Zijn dat individuele en/of gezamenlijke opbrengsten? Welke vormen hebben die opbrengsten? Is dat in de vorm van gedeelde kennis of gezamenlijk begrip? Of in de vorm van concrete producten? Geef eens een voorbeeld. (doorvragen naar inhoud van waar de leraar in de PLG aan werkt)
C) Professionele ruimte: binnen de PLG en in de context van de PLG (tussen PLG en school en binnen de school)
Met professionele ruimte bedoelen we de ruimte die je ervaart, benut en/of creëert om te werken aan je professionele ontwikkeling en/of aan schoolontwikkeling. (binnen de PLG, tussen de PLG en de school, en in de school door deelname aan de PLG)
Hoofdvraag A. In welke mate krijg/ervaar/benut/creëer je professionele ruimte om je als leraar professioneel te ontwikkelen door je deelname aan de PLG? (samenvatting interview…)
o In hoeverre is de professionele ruimte die je ervaart om te werken aan je professionele
ontwikkeling veranderd? (binnen de PLG en in de school door je deelname aan de PLG)
o Wat heeft bijgedragen aan deze (mogelijke) veranderingen in die ervaren professionele ruimte?
(je kunt denken aan aspecten van jezelf, in de PLG en/of de in de school)
o In hoeverre heb je spanningen/dilemma’s ervaren? Waartoe heeft dit geleid?
Afhankelijk van de antwoorden van de deelnemer doorvragen naar benutten en/of creëren van professionele ruimte voor professionele ontwikkeling.
o Is de mate waarin je bepaalde activiteiten onderneemt of het type activiteiten dat je onderneemt
om jezelf professioneel te ontwikkelen veranderd het afgelopen jaar? Licht toe.
o Wat heeft bijgedragen aan deze (mogelijke) veranderingen in (type) activiteiten? o In hoeverre heb je spanningen/dilemma’s ervaren? Waartoe heeft dit geleid?
Hoofdvraag B. In welke mate krijg/ervaar/benut/creëer je professionele ruimte om als leraar te werken aan schoolontwikkeling door je deelname aan de PLG? (samenvatting interview…) o In hoeverre is de professionele ruimte die je ervaart om te werken aan schoolontwikkeling
veranderd? (binnen de PLG en in de school door je deelname aan de PLG)
o Wat heeft bijgedragen aan deze (mogelijke) veranderingen in die ervaren professionele ruimte?
(je kunt denken aan aspecten van jezelf, in de PLG en/of de in de school)
o In hoeverre heb je spanningen/dilemma’s ervaren? Waartoe heeft dit geleid?
Afhankelijk van de antwoorden van de deelnemer doorvragen naar benutten en/of creëren van professionele ruimte voor schoolontwikkeling.
o Is de mate waarin je bepaalde activiteiten onderneemt of het type activiteiten dat je onderneemt
om bij te dragen aan schoolontwikkeling veranderd het afgelopen jaar? Licht toe.
o Wat heeft bijgedragen aan deze (mogelijke) veranderingen in (type) activiteiten? o In hoeverre heb je spanningen/dilemma’s ervaren? Waartoe heeft dit geleid?
Hoofdvraag C. Interactie tussen de PLG en de school. Ervaar je professionele ruimte om hetgeen je doet en leert in de PLG te vertalen naar de onderwijspraktijk? (of omgekeerd: ervaar je
professionele ruimte om hetgeen je doet en leert op school in te brengen in de PLG?) (Samenvatting interview…)
o In hoeverre is de professionele ruimte die je ervaart om hetgeen je doet en leert in de PLG te
vertalen naar de onderwijspraktijk veranderd? (of omgekeerd: in hoeverre is de professionele ruimte die je ervaart om wat je doet en leert op school in te brengen in de PLG veranderd?
o Wat heeft bijgedragen aan (mogelijke) veranderingen in interactie tussen PLG en school? o In hoeverre heb je spanningen ervaren tussen professionele ruimte in PLG en school?
94
In welke mate ervaar je (mogelijke) ‘spanningen’ (of dilemma’s) tussen professionele ruimte in PLG en school. Wat zijn de belangrijkste verschillen tussen beide contexten? Ervaar je bepaalde spanningen door het werken in beide contexten? In hoeverre zijn deze spanningen constructief dan wel
destructief? Hoe ga je om met deze spanningen? Ervaar je professionele ruimte om hetgeen je doet en leert in de PLG te vertalen naar de onderwijspraktijk? (of omgekeerd: ervaar je professionele ruimte om hetgeen je doet en leert op school in te brengen in de PLG?) Wat helpt en/of belemmert je daarbij? (je kunt bijvoorbeeld denken aan ontwikkelde expertise in de PLG, bepaalde
documenten/materialen, interesse van collega’s, type leiderschap in de PLG/school, etc.).
Praat je met anderen in de school over wat je doet en leert in de PLG? Waarom wel/niet? Zo ja, met wie praat je zoal? Waarom juist met die? Waar praat je dan over? (of omgekeerd: praat je met anderen in de PLG over wat je doet en leert in de school?) Experimenteer je in de klas met wat je leert in de PLG? Deel je die bevindingen met anderen? (in de school en/of de PLG) Licht eens toe.
D) Gepercipieerde impact van participatie in PLG op professionele -en schoolontwikkeling (samenvatting interview…)
o In hoeverre ben je als leraar veranderd door je participatie in de PLG? Is je manier van
onderwijzen veranderd? (teaching) Zijn je leerlingen gemotiveerder en/of presteren ze beter? (learning) Is er iets veranderd in de school? (school change) (denk bijvoorbeeld aan
onderwijsvisie, onderwijsbeleid, samenwerking met collega’s).
o In hoeverre heeft de professionele ruimte die je hebt ervaren en/of gecreëerd in de PLG en/of in
de school volgens jou bijgedragen aan deze veranderingen?
o In hoeverre heb je spanningen/dilemma’s ervaren? Tot slot
Is er nog iets waar we het nog niet over hebben gehad maar wat naar jouw idee wel belangrijk is om nog aan de orde te stellen in het kader van dit onderzoek?
D) Leercultuur (voice-recorder uitzetten en weer aanzetten!!!)
Hieronder staan enkele kenmerken van een leercultuur op school. De verschillende kenmerken overlappen elkaar, ze komen samen voor, maar we bespreken ze nu even los van elkaar. Lees het schema eerst even door.
(a) We gaan elk bolletje langs. Kun je vertellen op wat voor manier dit kenmerk bij jou op school aanwezig is. [doorvragen naar de mate waarin het plaatsheeft op school, en naar de mate waarin het als belangrijk wordt gezien op school
(b) Kun je voor elk kenmerk vertellen in hoeverre dat belangrijk is voor jouw professionele ontwikkeling?
(c) Kun je voor elk kenmerk vertellen in hoeverre dat belangrijk is voor de ontwikkeling van de school? (d) Nu we het over de voornaamste kenmerken van een leercultuur hebben gehad en we er even over gesproken hebben, wat zou je algemene indruk dan zijn van de leercultuur bij jou op school?
(e) In het voorgaande gesprek hebben we het gehad over jouw professionele ruimte; hoe draagt de leercultuur van jouw school bij aan de professionele ruimte die jij ervaart?
Dankjewel voor alle medewerking!
> Herinneren aan congres op 13 oktober 2016 > Eindrapport wordt per e-mail toegestuurd
95
Bijlage 3. Interviewprotocol PLG-begeleiders
InleidingDoel van het onderzoek: inzicht krijgen in de mate waarin deelname aan professionele
leergemeenschappen (PLG’s3) bijdraagt aan professionele ruimte voor professionele ontwikkeling en/of schoolontwikkeling. We volgen daarvoor leraren die deelnemen aan een PLG gedurende een jaar, waaronder de leraren in uw PLG. In totaal volgen we 24 leraren verspreid over zes PLG’s. Naast de leraren vragen we ook de PLG-begeleiders naar hun visie op PLG’s en hun ervaringen met dit traject. Doel daarvan is in beeld te krijgen hoe professionele ruimte voor professionele ontwikkeling en schoolontwikkeling zich manifesteert bij leraren die deelnemen aan een PLG en wat de
opvattingen en rol van PLG-begeleiders hierbij zijn. Het interview duurt ongeveer 30-45 minuten. Uiteraard gaan we zorgvuldig en vertrouwelijk met uw gegevens om (o.a. anonieme presentatie).
Interview bestaat uit de volgende onderwerpen:
We willen u in het interview vragen naar (1) de organisatie en inhoudelijke focus van de PLG, (2) de verwachtingen van de PLG-begeleider over de betekenis van de PLG voor de leraren, (3) de
professionele ruimte van leraren die participeren in de PLG, (4) de rol van de PLG-begeleider als het gaat om professionele ruimte en (5) de opbrengsten van deelname aan de PLG voor leraren en scholen.
Ad1. De organisatie en inhoudelijke focus van de PLG
Om een beeld te krijgen van de PLG waar u leiding aan geeft, zou ik u een paar vragen willen stellen over de organisatie en de inhoudelijke focus van de PLG.
(1) Wat was de inhoudelijke focus van de PLG dit schooljaar?
(2) Wat waren de doelen van de PLG aan het begin van dit schooljaar? Zijn die doelen naar uw idee gerealiseerd. Kunt u dat toelichten?
(3) Kunt u iets vertellen over de organisatie van de PLG? (aantal bijeenkomsten, plaats van samenkomst, aantal deelnemers, werkwijze…)
Ad2. De verwachtingen van de PLG-begeleider
In dit deel zou ik u een paar vragen willen over uw verwachtingen over wat de PLG voor leraren zou kunnen betekenen, ofwel: wat de (meer)waarde van de PLG voor leraren zou kunnen zijn:
(1) Had u bepaalde verwachtingen over wat de PLG zou kunnen betekenen voor de leraren? (bijv. bepaalde opbrengsten, ruimte om met en van elkaar te leren, etc.)
(2) Had u bepaalde verwachtingen over wat de PLG zou kunnen betekenen voor de scholen waar de leraren lesgeven? (bijv. bepaalde opbrengsten, leraren die vernieuwingen of nieuwe ideeën kunnen inbrengen in de school of sectie)
(3) Zijn uw verwachtingen in de loop van het jaar veranderd? Licht toe.