Provincie Drenthe
Inleiding
I n het proj ectp lan i s de doelstel ling van dit vel d project als volgt geformu
leerd : het real i s eren van twee intersectorale samenhangende zorg pro
gramma's voor respectievelij k mishandelde ki nderen en h u n ouders en voor gezinnen waarin (een der) o u d ers met psychiatrische problematie k kampt (zogenaamde K O PP-gezi nnen ) , zodanig dat het aanbod te schakelen of te stapelen is op basis van de i n d ividuele hu lp vraag en het in d i viduele behan
delplan .
Met deze doelste l l i n g werd gekozen voor het ontwikkelen van een genera l i s
tisch prog ramma (een verza meling van modules waaruit o p ind ivid ueel ni
veau wordt gesel ecteerd ) voor twee brede doe l g roepen.
In november 1 998 i s men g estart met het uitwerken van het projectplan . Bij het sch rijven van de eerste voortgangsra pportag e werd d u idelijk dat het een bijzonder lastige opgave is om de gekozen brede benadering concreet vorm te geven wat betreft inhoud , i nstroom en inb edd ing binnen het geheel aan bestaande voorzieni ngen . Op a dvies van de landelijke projectgroep i s daar
om besloten d e d oelg roepen i n eerste i nstantie af te perken door het formu
leren van deeldoelgroepe n .
D e deeldoelgroepen
De eerste deeldoelgroep is a l s volgt omsch reven .
• Kinderen met zichtbare (ernstige) gedrags-, sociale en emotionele proble
men in gezinnen waar (een van) de ouders ( k a mpt) kampen met psychia
trische problematiek en i n behandel i ng is bij d e GGZ; leeftij dsg roep 8 - 1 2 jaar; reg io Emmen .
Bij de afperking is vooral gekeken naar het rea l i seren van g u nstige condities voor de uitvoering van het zorgprogramma zoa l s : 8 tot 1 2 jaar i s een leef
tijdsgroep waar Jeug dzorg D renthe relatief veel grip op heeft; i n d e reg i o Emmen wordt de Toegang i n september a . s operationeel .
De tweede deeldoelg roep is d e volgende.
• Kinderen waarbij sprake i s van mishandeling i n het gezin; leeftijdsgroep tot 4 jaar; regio Emmen .
Argu menten voor d e gekoze n leeftij dsgroep zij n :
• uit onderzoe k b l ij kt dat h et ruim 40 % van a l l e meld in gen van l ichamelijk e verwaarlozing en/óf mishandeling betrekking heeft op deze l eeftijds
groep;
• de jongste k i nderen zijn het meest afhankelijk van het eigen m i l i e u .
Het betreft e e n gezi nsgericht programma dus h e t gaat niet alleen om het mishandelde kind maar ook o m broertjes en zusj es. De te kiezen modules zijn echter primair gericht op de situatie van de g roep 0 tot 4 jarigen . Mi shandeling komt vaak voort uit een gebrek a a n steun van vooral de moeders . H et zorgprogramma is daarom i n eerste insta ntie op hen gericht.
Pagina 30 Zorg programmering in de praktijk DSP - Amsterdam
I n beide deeldoelgroepen gaat het o m kin deren die zelf a l prob lemen heb
be n . U iteindelijk gaat het in de totale d oelgroep van de zorgprog ramma's ook o m kinderen die nog geen problemen hebben maar wel een verg root risico lo pen (de preventieve dee ldoelg roep) .
Probleemanalyse en hulpvraag
ZP1 : op dit moment is er nog onvol d oende aandacht voor de in vl oed van psyc hiatrische problemat i e k op het fu nctioneren als ouder en de mogelijke gevolgen van deze problematiek voor de ki nderen. De gebruikelijke hul pvra
gen in de eerste deeldoelgroep uiten zich vooral in 'gedrag' van de ki nderen en niet zozeer in verzoeken om hulp wegens een sterke loyal iteit ten opzich
te van hun zieke ouders(s) . De hulp vragen van de kinderen zijn d aarom afgeleid van zorgen van profess ionals om zichtbaar afwijkend ged rag van de ki nderen. De kenmerken van d it afw ij kend gedrag zijn i n de rapportage van het veld project nader omschreven .
Z P 2 : de gezinnen uit d e tweede doelg roep hebben nogal eens d e neiging om consultatiebureaus/ h u l p verlening e . d te mijden. Dat betekent dat er onvoldoende adequate (gezins gerichte) ind icati estell i ng pl aatsvindt anders dan de constatering dat d e k i nderen i n noodgeval len uit huis geplaatst moe
ten worden.
De gebruikelijke hu lpvragen i n d e tweede deeld oelgroep zijn gebaseerd op zorgen van professionals o m : zichtbaar lichamelijk letsel (zoals kneuzi ngen, brandwonden) ernstig afwijkend gedrag van d e ki nderen en opvallende verschijnselen als niet gedijen/ niet groeien, veel huilen, recidiverende ziek
ten (voortkomend uit een gebre k aan hygiëne), herhaa ld o ptreden van ongeva l l en en traag he rstel van ziekte n .
De projectstructuur
Er zijn d rie instelli ngen als kernpartner betrokken bij het zorgprog ramma :
• Jeugdzorg Drenthe ( M F O : jeugd h u l pverlen i n g , jeugdbescherming, jeugd
reci assering) ;
• G G Z-D renthe;
• Raad voor de Ki nderbescherming .
Er i s een projectg roep i ngesteld die verantwoordelijk is voor d e ontwi kkeling van d e twee zorgprogra m m a ' s . Deze proj ectgroep houdt zich bezig met de uitwerking van d e twee zorg p rogramma's tot en met het vaststellen van de benodigde modules .
I n d e proj ectgroep (8 leden) zijn d e d rie instell ingen (veelal met staf/ preven
tiefunctionarissen) en de W O J D2vertegenwoord igd.
Aansturing vindt plaats vanuit d e WOJ D : de WOJD heeft de voorzitter van de projectg roep aan gewezen . Z ij rapporteert periodiek terug aan d e WOJ D . D e coördi nator WOJD i s l i d v a n de proj ectgroep en fung eert als scha kel tussen de projectg roep en het bestuu r van de WOJ D .
Voor d e concrete uitwerki n g v a n d e zorgprogramma's zij n / worden twee werkg roepen ingesteld . H i erin zijn de sectoren/afdel ingen vertegen woord igd die een of meer modules leveren .
Noot 2 Binnen de WOJD (Werk maatschappij Ontwikkeling Jeugdzorg Drenthe) werken jeugdzorgorga
Een p rojectcoördi nator (gedetacheerd bij de WOJ D van uit de G G Z- Drenthe) i s vera ntwoordelijk voor de i n h o udelij ke voortgang en externe rapportage . Zij heeft d e verantwoordelijkheid voor d e twee werkg roepen gedelegeerd naar d e voorzitters van d e werkg roepen ( respectievelij k d e G G Z- D renthe (ZP 1 ) en het AMK (ZP2) . ) .
Verder bewaakt d e voorzitter v a n d e p rojectgroep het tij d pad e n d e pIanuit
voeri n g . De coördinator WOJ D bewaakt de g l o bale l ij n .
De instroom e n voortgangsbewaking
I n stroom in ZP1 vindt plaats via d e G G Z-hul pverlener die met d e ouder werkt. Aanmeld i ng verl oopt via de Toegang en kan plaatsvinden in elke fase van het hul pverleningsproces aan de ouder. Via de ontwikkelde besl is
boom van d e Toeg a n g wo rdt d e aanmelding gescreend en de urgentie bepaald . Eventuele (aanvullende) diag nostiek vindt plaats binnen d e Toe
g a n g via de besli sboom . De toewijzing gebeurt door het zo rgtoewijzingsor
g a a n en vindt plaats op mod u l e nivea u . H et zorg prog ramma omvat mini maal één ki ndgerichte en één gezi nsgerichte mod u l e .
N a d e toewijzing wordt e e n casemanager va n u it de Toegang toegewezen voor het gehele zorgtraj ect . H et is de bedoeling dat deze onpartij d i g e case
manager kan onderhandelen m et de h u l pverlener van de ouders en de h u l pverlener van het k i nd . De i nterne coörd i n atie van de uitvoering berust b ij d e voorzitter van d e K O PP-werkg roep. Zij ziet erop toe dat i n a l l e situa
ties een casemanager wordt toegewezen en dat er een aanbod tot stand komt bi nnen het zorgprogram ma .
H et A M K fungeert a l s vindplaats voor ZP2. E r worden afspraken gemaakt over het i nschakelen van een Toegangswerker a l s zorgmanager voor de h u l p verlen i n g . H et verdere traject van diag nostiek, indicatieste l l i n g en zorg
toewijzing loopt onder verantwoord e l ij kheid van deze zorgmanager via d e besli sboom v a n de Toeg a n g . O o k h i e r geldt d at toewijzing op module
niveau plaatsvindt.
Over de organ isatie van de prog ramma-u itvoering van d it zorgprogramma moeten nog nadere afspraken worden gemaakt.
Werkwijze en inhoud zorgprogramma' s
A l l e voor d e totale doelg roep besc h i k ba re en bi nnenkort beschi kbare modu
les zijn verzameld . Dit heeft twee ' legobakken' vol mod ules opgel everd . De ' legoba k ' voor het deeldoel g roep van het K O PP-prog ramma bestaat uit 1 9 modules . Deze zijn als volgt i n te d el en .
• Preventieve ki ndgerichte kernmodules gericht op 'ontwi kkel i n g staken ' ( totaal 2 modules) ;
• Cu ratieve kind gerichte kernmodules gericht op 'ontwikkelingstaken' (totaal 2 mod ules ) ;
• Preventieve gezinsgerichte kernmodu les g ericht op 'ouderschapstaken' (totaal 3 mod u l e s ) ;
• Cu ratieve gezinsgeric hte kernmod u l es gericht op 'ouderschapstaken' (totaal 1 2 modules ) .
Deze modules worden uitgevoe rd door d e jeugd hulpverlening e n G G Z . Z o a l s eerder gezegd bevat het zorgprogramma p e r cliënt i n ieder g e v a l één gezinsgerichte module en één kindg erichte module. De verdere i nv u l l i n g van het zorgprogramma en de volgorde van toegekende modu les l ig g e n niet vast .
Pagina 32 Zorgprogrammering in de praktijk D S P -Amsterdam
Casusbesprekingen en praktijkervaringen moeten duidelijk maken of bepa al
de combi naties van mod ules vaak voorkomen en wel licht vast gekoppeld moeten worden.
Over de tweede ' lego bak' zijn nog geen gegevens verstrekt door het veld
project.
Vervolgens worden d e modules gedeta i l leerd beschreven en de h u l pvraag nader gespec ificeerd . Dit gebeurt door per module de leidi nggevende te i nterviewen over de hulpvraag , het klac htenpatroon van een cliëntsysteem b ij binnenkomst en wat hiervan nog rest bij afs lu iting.
De planning i s dat dit stappenplan voor het ZP1 in oktober moet zijn afge
rond en voor ZP2 in janu ari 2000.
Hiermee wordt de eerdere (voor lopige) planning dat de p rogram m a ' s in september a . s . operati oneel zouden zij n , bijg esteld . De bijstel l i ng i s met name ing rijpend voor Z P 2 .
Specifieke kenmerken veldproject
• De drie kern sectoren zij n betrokken bij de zorgprogra m m a ' s .
• I n vergelijk ing met d e andere veld p rojecten is de projectstructuur nogal gecompl iceerd . De betro kkenheid van het di rectie-n iveau is meer op af
stand dan bij de andere veld projecten . De projectcoördi natie is verdeeld over meerdere personen .
• I n het kader van het veldproject zij n deeldoelgroepen geformuleerd . Voor een van de deeldoel g roepen is een general istische prog ramma-opzet ontwikkeld . Er zijn in totaal 1 9 optionele mod ules; per cl iënt wordt een combi natie van modules vastgeste ld . Het enige dat o p dit moment vast
ligt is dat er altijd één kindgeric hte module en één gezi nsgerichte mod u l e wordt in gezet .
• Bij de ontwi kkeling van het tweede zo rgprog ramma zal dezelfde weg worden bewandeld a l s bij h et eerste zorgprogramma . De ontwi kkeling van dit zorgprogramma bevindt zich ec hter nog in een beginsta d i u m .
• De Toegang is geregeld conform d e systeemeisen va n de Toegang .
• Na vers malling va n d e opzet i s de o ntwikkeling van d e zorgpro g ramm a ' s i n versnel l i n g geraakt. D e (voorlopige) tijdsplann ing z o a l s in d e profiel
sc hets3 vastgelegd, blij kt echter aanzien l ijk te zijn bijg esteld . D i t punt beho eft nadere aandacht.
Noot 3 Eind 1 9 9 8 is van elke veldproject uit de eerste tranche een profielschets gemaakt, hierin zijn de kenmerken van de veldprojecten beschreven . Zie: Profielschets veldprojecten zorgprogram