In Nederland zijn werk- en inkomstendata geen openbare informatie, en daarom is een internationale vergelijking moeilijk te maken. In deze bijlage hebben we daarom gekozen om inzage in belastinggegevens in twee landen te beschrijven omdat de Polisbusgegevens die in Hoofdstuk 7 zijn beschreven, van oorsprong gegevens van de Belastingdienst zijn.
B.1. Noorwegen
Noorwegen kent van oudsher de mogelijkheid om belastinggegevens van andere burgers ten kantore van de belastingdienst in te zien. Met de informatisering van belastingaangiftes en gegevens-verstrekking is deze informatie nu online beschikbaar. Door de pers worden deze mogelijkheden benut om Quote500-achtige lijstjes van Noren die het meest verdienen op te stellen. Ook biedt het burgers de mogelijkheid om zelf informatie te verzamelen over inkomen en belastingafdracht van bijvoorbeeld de buren, familieleden, de potentiële en aanstaande schoonfamilie en potentiële klanten.
De informatie bevat de volgende gegevens
Naam
Geboortejaar (organisatienummer bij bedrijven)
postcode
woonplaats
belasting-gemeente
netto inkomen (algemeen inkomen voor bijzondere toeslagen)
netto vermogen
berekende belasting.
Voor personen worden de volgende gegevens niet opgenomen:
informatie over personen met een geblokkeerd adres (als dit is vastgelegd in het bevolkingsregister)
informatie over personen waar deze informatie kan onthullen over een klantrelatie (de Noorse term is ‘klientforhold’ en deze wordt bijvoorbeeld gebruikt voor de relatie tussen advocaten en hun cliënten)
informatie over minderjarige personen
informatie over mensen zonder een permanente verblijfsvergunning
informatie over overledenen.
Ook voorlopige gegevens kunnen worden gepubliceerd en deze worden drie keer per jaar herzien.
Vanaf het belastingjaar 2013 zijn er door het Noorse Parlement extra eisen opgesteld aan het raadplegen van deze informatie. Deze behelzen dat de belastingdienst moet bijhouden wie zoekopdrachten uitvoert op deze belastinggegevens. Volgens de Engelstalige site van de belastingdienst betekent dit het volgende:
“This will enable you to find out who has searched for you in the tax lists. When you have logged in to search the tax lists, there is a separate tab where you can view statistics concerning who has searched for you. You can see the name, year of birth, postcode and postal town of a person who has searched for you. The list of who has searched for and
117
Kenniscentrum open data
viewed your information is updated hourly.” (http://www.skatteetaten.no/en/person/Tax-settlement/Search-in-the-tax-lists/; geraadpleegd op 5/10/2016)
Naast deze gegevens wordt ook inzicht gegeven in het tijdstip waarop deze zoekopdracht is verstrekt. Deze informatievoorziening zet een rem op het zomaar raadplegen van gegevens van bekenden, omdat deze dan weten dat deze informatie (achter hun rug om) is opgevraagd.
Bovendien zijn er nog twee restricties. Allereerst moet je minimaal 16 jaar oud zijn voordat je mag zoeken in deze gegevens. Voorts is het opvragen van belastinggegevens beperkt tot 500 mensen per maand.
Al eerder (vanaf 2011) waren er restricties opgelegd aan het opnieuw publiceren van deze data. Er waren daarvoor onlinebestanden waarin deze data werden gedupliceerd.
“The possibility of searching tax lists via online newspapers ceased with effect from 2011.
The Parliament introduced this restriction. The aim is to prevent the information from being used for commercial purposes. However, the Directorate of Taxes cannot compel the press to delete tax lists from previous years. The quality of these lists will inevitably deteriorate as they become older. “(http://www.skatteetaten.no/en/person/Tax-settlement/Search-in-the-tax-lists/; geraadpleegd op 5/10/2016)
Voor journalistieke doeleinden heeft de pers wel toegang tot de data; daarvoor dient een overeenkomst te worden gesloten die het gebruik van deze data reguleert:
“By signing the agreement, the press undertakes to not to publish online or disclose to others any part of a tax list. However, the press can still refer to private individuals in newspaper articles and publish 'rich lists'.”141
Kortom, Quote500-achtige lijstje met gegevens over netto inkomen, netto vermogen en betaalde belasting blijven mogelijk en het is ook mogelijk om over personen te publiceren die bijvoorbeeld actief zijn in het bedrijfsleven, oud-politici en directeuren van organisaties die publieke dienstverlening verzorgen.
Het betreft dus geen open data, maar het gaat om het aan de nieuwe technologische mogelijkheden aanpassen van de toegankelijkheid van deze data. Hierbij zijn er een aantal maatregelen genomen om de verdere verspreiding die het internet mogelijk maakt, in te perken. Ook in de oude situatie is het mogelijk om naar het belastingkantoor te gaan en daar deze gegevens in te zien. In Noorwegen wordt het van oudsher van publiek belang geacht dat een belastingplichtige inzage kan hebben in belastinggegevens van andere burgers. In The Guardian142 stelt de directeur communicatie van Skatteetaten, Mariken Holter: “It has been in place a very long time and is generally accepted by the people of Norway”. In dit artikel wordt ook een relatie gelegd met de waarden en normen (en kleine mate van inkomensongelijkheid) in de Noorse samenleving die afwijken van die in de Britse samenleving.
Voor de Nederlandse discussie is het uitgangspunt anders. Hier wordt juist uitgegaan van het gegeven dat het in het publiek belang is dat belastinggegevens vertrouwelijk zijn. Hierbij is er voor bepaalde functionarissen (in de publieke sector) wel regelgeving opgesteld rond maximumsalarissen
141 http://www.skatteetaten.no/en/person/Tax-settlement/Search-in-the-tax-lists/
142 https://www.theguardian.com/money/blog/2016/apr/11/when-it-comes-to-tax-transparency-norway-leads-the-field
118
en is er sprake van een publicatieplicht rond bepaalde gegevens, maar deze plicht is duidelijk gericht op slechts bepaalde functies. De discussie over het publiceren van gegevens over inkomens, vermogen en betaalde belasting gaat veel verder dan de kosten en baten van open data. Het betreft een fundamentele wijziging – een politieke keuze – over hoe Nederland informatie over inkomsten-gegevens toegankelijk wil maken en geen technische exercitie van kosten en baten.
De toegang tot de data wordt verzorgd via een ICT systeem. De IT van de Noorse belastingdienst wordt verzorgd door Skatteetatens IT- og servicepartner (SITS), waar 880 medewerkers werken op kantoren te Oslo, Grimstad en Lillehammer. De kosten van de belastingadministratie was in 2015
€85,93 per belastingbetaler.143 Hiervan was €26,75 voor ICT. Dit laatste bedrag is hoog vergeleken met Denemarken, Zweden en Finland. Door de Noorse belastingdienst wordt dit verklaard door het relatief (vergeleken met andere Noordse landen) hoge percentage van digitalisering. Er is hier echter geen uitsplitsing voor de kosten van de verstrekking van data aan anderen.
B.2. Verenigd Koninkrijk
In het VK mogen belastinggegevens in beginsel niet worden gedeeld met anderen dan de belastingbetaler zelf. Uitzonderingen hierop zijn specifiek omschreven in de wet en er zijn ook nog richtlijnen opgesteld. De Commissioners for Revenue and Customs Act 2005 (CRCA, artikel 18) regelt dat informatie van HM Revenue & Customs (HMRC) niet mag worden verstrekt aan een ander tenzij hier een juridische basis voor is, bijvoorbeeld aan andere overheidsdiensten, lokale overheden en de politie.
Commissioners for Revenue and Customs Act 2005 artikel 18 lid 1 en 2
(1) Revenue and Customs officials may not disclose information which is held by the Revenue and Customs in connection with a function of the Revenue and Customs.
(2) But subsection (1) does not apply to a disclosure—
(a) which—
(i)is made for the purposes of a function of the Revenue and Customs, and (ii)does not contravene any restriction imposed by the Commissioners, (b) which is made in accordance with section 20 or 21,
(c) which is made for the purposes of civil proceedings (whether or not within the United Kingdom) relating to a matter in respect of which the Revenue and Customs have functions,
(d) which is made for the purposes of a criminal investigation or criminal proceedings (whether or not within the United Kingdom) relating to a matter in respect of which the Revenue and Customs have functions,
(e) which is made in pursuance of an order of a court,
(f) which is made to Her Majesty’s Inspectors of Constabulary, the Scottish inspectors or the Northern Ireland inspectors for the purpose of an inspection by virtue of section 27,
(g) which is made to the Independent Police Complaints Commission, or a person acting on its behalf, for the purpose of the exercise of a function by virtue of section 28, or
(h) which is made with the consent of each person to whom the information relates.”
Er wordt verwezen naar de artikelen 20 en 21 in lid 2. Artikel 21 gaat over de ‘Disclosure to prosecuting authority’ (verstrekking aan vervolgende autoriteit) en artikel 20 gaat over ‘public interest disclosures’. Het publiek belang werd hier echter niet ruim omschreven. Er is een richtlijn (IDG60100) gepubliceerd over Public Interest Disclosures. Deze zijn gedefinieerd als zaken “where
143 Årsrapport 2015 for Skatteetaten [Jaarrapportage 2015 van de Belastingdienst], http://www.skatteetaten.no/globalassets/pdfer/arsrapport2015skatteetaten.pdf, blz. 15.
119
Kenniscentrum open data
there is no appropriate statutory gateway, but where the public could reasonably expect HMRC to disclose information (for example, in order to meet legitimate public concern, or to prevent harm to the public)”. Dit wordt strikt uitgelegd zie IDG60232. Verstrekking van gegevens over inkomstenbelasting aan derden belangstellenden (waaronder de tabloids) valt hier niet onder. Deze casus lijkt daarom niet relevant om verder te onderzoeken.
Kenniscentrum open data Faculteit Bouwkunde, TU Delft Postbus 5030, 2600 GA Delft Telefoon: +31 (0)15 278 30 05 E-mail: opendata-bk@tudelft.nl www.opendata.bk.tudelft.nl