• Samenwerking • Gedrevenheid Kansen • Conferentie • Covid-19 • Sensibilisering
Negatief
Zwaktes • Definities • Budget • DNA-analyse Bedreigingen • Prioriteit • Mandaten • Repressie6.3. Schema uitgelicht
6.3.1. Sterktes SamenwerkingDe samenwerking tussen de verschillende diensten kan gezien worden als een groot pluspunt in de strijd tegen bushmeat. Door de gezamenlijke controles die maandelijks worden gehouden met de douane, Cel Cites en het FAVV staan ze zo ter beschikking van meer mankracht en middelen. Hierdoor kunnen vlees, vleesproducten en dus ook bushmeat op een efficiëntere manier opgespoord worden (Jansegers, V., Marien, P., Persoonlijke Communicatie, 9 april 2020; Malfait, E., Persoonlijke Communicatie, 4 augustus 2020).
28 Gedrevenheid
Bushmeat is een probleem dat steeds meer aandacht krijgt. Niet enkel van de opsporingsinstanties maar ook het politieke veld heeft ontdekt dat deze problematiek een bedreiging vormt voor onze maatschappij. De instanties die belast zijn met opsporing en controle doen er alles aan om binnen de mate van het mogelijke hun controles uit te voeren en zoveel mogelijk illegale vleesproducten in beslag te nemen (Jansegers, V. & Marien, P., Persoonlijke Communicatie, 9 april 2020).
6.3.2. Zwaktes
Definities
Eén van de zwaktes die hier kunnen aangehaald worden is het feit dat er verscheidene definities en terminologie in de omloop zijn. De ene gebruikt de term wild meat terwijl de andere organisatie toch eerder de term bushmeat blijft hanteren. Dit zorgt ervoor dat er een minder goed begrip is van wat bushmeat of wild meat nu precies is en inhoudt. Zo focust de ene term zich enkel op vlees afkomstig van de Afrikaanse bush terwijl de term wild meat ook andere werelddelen in rekening neemt. Zo komt het voor dat mensen denken dat bushmeat enkel vlees is van diersoorten zoals leeuwen, olifanten, giraffen en dergelijke. Dit is echter helemaal niet zo, het grootste aandeel bushmeat bestaat uit diersoorten die niet heel bekend zijn (Malfait, E., Persoonlijke Communicatie, 4 augustus 2020).
Budget
Zoals waarschijnlijk bijna iedere dienst, hebben de opsporingsdiensten ook niet genoeg budget en manschappen om alles zo grondig te onderzoeken als ze wensen. Hierdoor moet er vaak een keuze gemaakt worden tussen verschillende onderzoeken en controles. En zoals mevrouw Malfait het zo mooi verwoordt: kiezen is verliezen (Jansegers, V. & Marien P., Persoonlijke Communicatie, 9 april 2020; Malfait, E., Persoonlijke Communicatie, 4 augustus 2020). Hierdoor wordt er een soort waterbedeffect gecreëerd. Hoe meer budget en manschappen er naar bushmeat uitgaan, hoe minder er kan ingezet worden op andere problematieken.
DNA-analyse
Het belangrijkste heikelpunt in de strijd tegen bushmeat is de beschikbaarheid van DNA- analyse. Hoewel elke vorm van ongereguleerde vleesinvoer verboden is, staat er op het importeren van het vlees van CITES soorten een hogere straf. Om deze sanctie correct te kunnen
29 opleggen is het van groot belang dat er geweten is om welke diersoorten het gaat. Om dit te kunnen bepalen zijn er DNA-analyses nodig. Dit is echter een heel dure en omslachtige procedure. Zo heeft de Cel CITES geen vast labo waar hun stalen onderzocht kunnen worden. Hiernaast zijn ook nog niet alle procedures ontwikkeld of toegankelijk voor iedere diersoort (Malfait, E., Persoonlijke Communicatie, 4 augustus 2020). Dit tekort aan DNA-analyses heeft niet enkel een impact op de sancties die worden opgelegd maar ook op de hoeveelheid bushmeat die geregistreerd wordt. Wanneer er weinig DNA-stalen verwerkt worden zal de overgrote hoeveelheid van het vlees vernietigd worden zonder verdere analyse. Hier zal ook een opmerkelijke hoeveelheid bushmeat bij zitten die zo onder de radar verdwijnt en niet in de correcte statistieken opgenomen wordt (Jansegers, V. & Marien, P., Persoonlijke Communicatie, 9 april 2020)
6.3.3. Kansen
Conferentie
De conferentie die op 3 december plaats vond en hierboven al besproken werd, kan gezien worden als een kans voor de strijd tegen bushmeat. Er zijn in de policy brief verschillende aanbevelingen geformuleerd. Wanneer deze aanbevelingen in de recente toekomst geïmplementeerd worden zal dit leiden tot een efficiëntere aanpak van het bushmeat-probleem. Al is dit vandaag de dag nog niet het geval. Hiernaast heeft de conferentie ook meer aandacht op deze problematiek gevestigd. Zo was een belangrijk punt dat er verder gekeken moet worden dan CITES soorten alleen omdat deze in principe slechts een klein deel van de illegale import zijn (Jansegers, V. & Marien, P., Persoonlijke Communicatie, 9 april 2020; Malfait, E., Persoonlijke Communicatie, 4 augustus 2020).
Covid-19
Het lijkt misschien vreemd om te zeggen maar de Covid-crisis van 2020 kan als een kans gezien worden. Het is nog niet geweten hoe het SARS-Cov-2-virus de mens bereikt heeft maar de consumptie van bushmeat is nog niet uitgesloten. Hierdoor kan de corona-crisis dienen als een wake-up call voor de gevaren die de bushmeat consumptie met zich mee draagt. De ernst van de zaak wordt eindelijk ingezien en deze tijd kan benut worden om gewenste veranderingen door te voeren (Ruysschaert, S., Persoonlijke Communicatie, 10 maart 2020; Jansegers V. & Marien P., Persoonlijke Communicatie, 9 april 2020).
30 Sensibilisering
Sensibilisering is een effectieve techniek om aandacht te vragen voor een prominent probleem. Momenteel wordt er al gesensibiliseerd rond de bushmeatproblematiek maar de kans berust in het feit dat dit nog veel breder getrokken kan worden. Momenteel wordt er vooral in de luchthavens gesensibiliseerd omdat daar zich een bottleneck van het probleem voordoet. Deze sensibilisering moet ook doorgevoerd worden in de landen van herkomst en culturen die bushmeat nuttigen. Zo kan er voorkomen worden dat het vlees naar hier komt, wat een win-win voor beide partijen inhoudt (Ruysschaert S., Persoonlijke Communicatie, 10 maart 2020; Jansegers V., Marien P., Persoonlijke Communicatie, 9 april 2020; Malfait E., Persoonlijke Communicatie, 4 augustus 2020).
6.3.4. Bedreigingen
Prioriteit
Geen enkele van de geïnterviewde organisaties heeft een takenpakket dat enkel en alleen bestaat uit bushmeat. Dit betekent dat iedere dienst een lijst met prioriteiten heeft waaronder het haar aandacht moet verdelen. Wanneer deze prioriteiten niet op elkaar afgestemd zijn, bemoeilijkt dit de gang van zaken. Vandaag de dag is bushmeat bij geen enkele dienst de number one priority. Wat een bedreiging kan vormen voor het goede verloop van de aanpak omdat de middelen en manschappen die voor handen zijn, zo niet optimaal ingezet worden om specifiek de bushmeat-crisis tegen te gaan (Jansegers V., Marien P., Persoonlijke Communicatie, 9 april 2020; Malfait E., Persoonlijke Communicatie, 4 augustus 2020).
Mandaten
De verschillende controlerende instanties opereren onder verschillende mandaten (Ruysschaert, S., Persoonlijke Communicatie, 10 maart 2020). Zo behoort de douane tot de portefeuille van Binnenlandse Zaken terwijl het FAVV één van de bevoegdheden is van de minister van Landbouw. De FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu, waartoe de Cel CITES behoort, heeft niet minder dan vier verantwoordelijke ministers (Belgium.be, 2020). Dit zorgt ervoor dat een gecoördineerde aanpak bemoeilijkt wordt. Iedere dienst krijgt bevelen van een andere verantwoordelijke waardoor afstemming op elkaar en een efficiënte integrale aanpak moeilijk wordt.
31 Repressie
Ook de aanpak op vlak van repressie kan gezien worden als een bedreiging. Tot op vandaag worden niet alle overtredingen gesanctioneerd. Dit versterkt het imago van “low risk – high profit”. Dit terwijl een strengere sanctionering net een preventief karakter kan hebben. Het feit dat er zo vaak geen gevolg aan deze overtredingen gegeven wordt, zorgt ervoor dat mensen gemakkelijker het risico zullen nemen om bushmeat in te voeren (Ruysschaert, S., Persoonlijke Communicatie, 10 maart 2020).
6.3.5. Aanbevelingen
Hieronder volgen er enkele aanbevelingen die kunnen dienen om bovenstaande bedreigingen en zwaktes structureel aan te pakken. De eerste alinea bestaat uit aanbevelingen van preventieve aard. De tweede alinea focust zich vooral op opsporing terwijl de derde alinea aanbevelingen rond repressie en verder onderzoek bevat.
6.3.5.1. Preventief
Allereerst is het belangrijk dat alle Belgische organisaties kiezen voor één dezelfde definitie en terminologie. Dit is belangrijk om het publiek op een correcte manier te informeren over de huidige problematiek en de complicaties die erbij komen kijken. Een éénduidige definitie is ook van belang om optimaal voor een integrale aanpak te kunnen gaan. Alle neuzen moeten in dezelfde richting wijzen.
Hierbij aansluitend wordt er ook gepleit voor een bredere sensibilisering. Dit niet enkel in de luchthavens maar ook in treinstations, havens en andere hotspots voor buitenlandse reizigers. Ook moet er sensibilisering opgevoerd worden in de steden met een aanzienlijke culturele diversiteit. Bushmeat wordt namelijk ook verhandeld in grote steden en op markten. Ook op de groep actoren die hier zijn of haar bushmeat koopt of verhandelt moet er ingezet worden om geen grijze zone te creëren waar de illegale handel in bushmeat getolereerd wordt.
Om dit te kunnen realiseren moet er ingezet worden op een nationaal actieplan. Dit plan moet concrete doelstellingen bevatten rond sensibilisering, awareness en de visie die door de verschillende diensten moet aangenomen worden (Ruysschaert, S., Persoonlijke Communicatie, 10 maart 2020). Door deze elementen op te sommen in een nationaal actieplan wordt een integrale aanpak mogelijk en zelfs gefaciliteerd. Het is belangrijk om in dit actieplan ook te investeren in private partners. Door een samenwerking met deze partners kan er een breder doelpubliek bereikt worden en vergroot het draagvlak van het actieplan aanzienlijk.
32 6.3.5.2. Opsporing
Om de opsporing te kunnen optimaliseren is het belangrijkste dat er extra budget vrijgemaakt wordt. Wanneer dit het geval is kan er ingezet worden op effectievere controles. Dit aan de hand van bijvoorbeeld sniffle dogs (Jansegers, V. & Marien, P., Persoonlijke Communicatie, 9 april 2020) en het randomiseren van controles. Tot op heden wordt er vooral ingezet op vluchten uit Afrikaanse landen terwijl bushmeat ook uit andere werelddelen kan komen of zelfs via een inside-EU vlucht België kan bereiken. Ook de hoeveelheid controles in steden, winkels, restaurants en op markten zouden opgedreven moeten worden.
Vervolgens is ook het uitbreiden van de DNA-analyses een must om de strijd tegen bushmeat op een efficiënte manier aan te pakken. Zonder accurate DNA-analyses is het onmogelijk om een correctie inschatting te maken van de omvang van het probleem. Hoogstwaarschijnlijk is er vandaag de dag een grote hoeveelheid bushmeat dat als gewoon vlees aanzien wordt omdat het niet getest kan worden. Om optimalisering te kunnen garanderen moet er een standaard laboratorium ter beschikking zijn waar de stalen van bushmeat kunnen getest worden. Dit moet éénzelfde labo zijn voor alle analyses omdat dit een opportuniteit vormt om te specialiseren in bushmeat.
Hiernaast is het invoeren van een liaison officer ook aan te raden. Deze verbindende functie heeft als doel de integrale aanpak van de maatregelen te garanderen. Door het overzicht te bewaren bij een aparte functie kan deze persoon op een efficiënte manier opdrachten delegeren. Zo ook de centrale contactpersoon zijn waardoor communicatie een stuk vlotter kan verlopen.
6.3.5.3. Repressie en onderzoek
Op vlak van repressie moet er meer ingezet worden op sanctionering. Om daders te demotiveren om bushmeat te importeren moet er een gevolg gegeven worden aan deze overtredingen. In principe kan dit aan de hand van een pv dat naar het parket wordt opgestuurd. Om overbelasting van het parket echter te vermijden moet er meer ingezet worden op administratieve sancties die door de controlerende instanties kunnen uitgeschreven worden. De mogelijkheid bestaat dat toeristen het Belgische grondgebied opnieuw verlaten voordat deze administratieve sanctie verwerkt en betaald kon worden. Om dit te vermijden moet de mogelijkheid van onmiddellijke inningen bekeken worden.
Vervolgens is het ook belangrijk om aan de hand van wetenschappelijk onderzoek meer te weten te komen over bushmeat. Zo moet er grondig onderzoek worden gedaan naar de
33 betrokken actoren, de schaal van het probleem, de netwerken en of het bushmeat voor een persoonlijk of commercieel doeleinde gebruikt wordt.
Hiernaast is het ook aan te raden om aan de hand van een databank de invoerroutes en hotspots te bepalen. Dit zou een efficiëntere implementatie van de maatregelen betekenen waardoor er op termijn manschappen kunnen uitgespaard worden. In deze databank worden er gegevens van vroegere overtredingen omtrent bushmeat opgenomen zoals betrokken actoren en netwerken, gehanteerde vluchten, hoeveelheden en tijdstippen. Deze databank wordt dan ter beschikking gesteld van de operationele diensten en wetenschappelijke instanties waardoor een accuratere inschatting van het probleem mogelijk wordt.
34
7. Discussie
U bent aangekomen bij het laatste onderdeel van deze paper: de conclusie en discussie. In dit onderdeel wordt er een duidelijk antwoord geformuleerd op de hoofdvraag. Dit wordt gedaan aan de hand van de antwoorden die hierboven op de bijvragen werden geformuleerd. Vervolgens wordt er getracht om met een kritisch oog naar deze paper te kijken en deze te plaatsen in het ruimere criminologische veld. De discussie wordt afgesloten met enkele aanbevelingen omtrent verder onderzoek.
De allesomvattende vraag waarrond dit onderzoek werd opgezet klinkt als volgt:
“Hoe prominent is de handel van bushmeat vandaag de dag in België aanwezig en hoe kunnen de maatregelen, vandaag de dag toegepast, geoptimaliseerd worden om de strijd tegen bushmeat efficiënter tegen te gaan?”
Aan de hand van drie bijvragen werd er een antwoord gezocht op deze vraag. De eerste bijvraag peilde naar de omvang van bushmeat in België en de mening van de professionals hierover. In de interviews werd bij deze vraag vaak de schatting die Chaber et al (2019) maakten, aangehaald. In dit onderzoek werd er geschat dat niet minder dan 3.653,7 kg bushmeat iedere maand via Zaventem werd geïmporteerd. Hierover werd geconcludeerd dat deze schatting aan de ruime kant is omdat het een heel inclusieve studie was. Het is belangrijk om te erkennen dat niet al het bushmeat dat via Zaventem passeert ook verhandeld wordt in België. Dit wil echter niet zeggen dat de illegale handel van bushmeat in België geen prominent probleem is. Het komt voor in aanzienlijke hoeveelheden, het is illegaal en vormt een bedreiging voor de gezondheid.
Vervolgens kon er ook besloten worden dat de handel van bushmeat in België waarschijnlijk een persoonlijk karakter heeft. Wat wilt zeggen dat de mensen die het vlees meenemen het vaak voor eigen consumptie gebruiken of in familieverband nuttigen. Hier kon vanuit gegaan worden doordat de gesmokkelde hoeveelheden vaak een beperkt gewicht hebben. Dit is echter nog niet wetenschappelijk bewezen waardoor verder onderzoek hiernaartoe wenselijk is.
In een volgend hoofdstuk werd er gekeken naar welke maatregelen de verschillende diensten en organisaties toepassen om zo de illegale handel van bushmeat tegen te gaan. De maatregelen werden opgedeeld in drie verschillende categorieën: preventie/sensibilisering, opsporing en repressie. Hieruit bleek dat de meeste organisaties zich toespitsen op één van deze categorieën. Zo is het WWF vooral een belangrijke speler inzake sensibilisering en preventie. Aan de hand
35 van het uitoefenen van druk en het verwerven van aandacht sensibiliseren ze niet alleen de bevolking maar ook de politiek.
De douane, Cel CITES en het FAVV zijn daarentegen eerder grote spelers op het vlak van de opsporing. Elk apart nemen ze maatregelen in de strijd tegen de illegale handel van bushmeat zoals het uitvoeren van DNA-analyses, het controleren de bagage van passagiers en het verlenen van certificaten. Hiernaast is het ook belangrijk op te merken dat deze diensten op regelmatige basis hun krachten bundelen en gemeenschappelijke controles organiseren. Hierdoor kan er gerichter aandacht gegeven worden aan het opsporen van bushmeat.
Vervolgens neemt het parket de belangrijkste positie in qua repressie. Zij hebben de mogelijkheid om de pv’s die hen worden doorgestuurd te vervolgen. Wanneer dit echter niet wenselijk is heeft de Cel Cites nog de mogelijkheid om een administratieve sanctie op te leggen. Vlees dat in beslag genomen wordt kan door de verschillende diensten, van het onderdeel opsporing, vernietigd worden.
Vervolgens werd er een SWOT-analyse gehanteerd om te kijken welke ingrepen wenselijk zijn om zo de strijd van bushmeat te faciliteren. Enkele van de positieve elementen bleken de samenwerking, de conferentie van 3 december 2019 en de mogelijkheden tot sensibilisering. Deze staan recht tegenover de uitdagingen waarmee de strijd tegen bushmeat te kampen heeft. Zo zijn enkele van de negatieve elementen het budget, de mogelijkheid tot data-analyse en het verloop van het luik ‘repressie’. Na het bepalen van de sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen werden er enkele aanbevelingen opgesteld. Deze worden hieronder heel beknopt weer gegeven.
1. Eénduidige definitie en terminologie voor alle Belgische organisaties.
2. Een brede sensibilisering die niet enkel focust op de problematiek in de luchthavens. 3. Een nationaal actieplan met private partners.
4. Extra budget dat kan ingezet worden voor sniffle dogs en het randomiseren van controles.
5. Het uitbreiden van DNA-analyses door het voorzien van een gespecialiseerd labo. 6. Het invoeren van een liaison officer of verbindingsofficier die verantwoordelijk is voor
de communicatie en coördinatie van de diensten betrokken in de strijd tegen bushmeat. 7. Meer inzetten op repressie door middel van administratieve sancties en onmiddellijke
36 8. Diepgaand onderzoek naar actoren, netwerken, schaal en doeleinde van de
bushmeatproblematiek.
9. Het voorzien van een databank waardoor het identificeren van hotspots en invoerroutes mogelijk wordt.
In het algemeen, over alle vragen heen, kan er dus geconcludeerd worden dat bushmeat, en de illegale handel ervan in België, een aanzienlijk probleem is. De schattingen die gebruikt worden kunnen soms wat aan de ruime kant zijn maar België heeft wel degelijk een problematiek rond de illegale invoer van bushmeat. Vandaag de dag worden er al verschillende maatregelen genomen om deze illegale handel tegen te gaan. Dit wilt echter niet zeggen dat er geen ruimte meer is voor verbetering. Om deze verbetering te kunnen doen slagen is het wel belangrijk dat er budget vrijgemaakt wordt om de strijd tegen bushmeat aan te gaan. Veel van de aanbevelingen zijn echter enkel mogelijk wanneer er extra middelen en manschappen ter beschikking worden gesteld. Wanneer dit mogelijk zo zijn, wordt de deur op een kier gezet om optimalisering door te voeren. Zo kan er ingezet worden op het gebruik van sniffle dogs en een gespecialiseerde databank of kan er een nieuwe functie in het leven geroepen worden wat de coördinatie kan vergemakkelijken. Ook het verder inzetten op DNA-analyses is van fundamenteel belang.
Ieder onderzoek dat gevoerd wordt moet met een kritisch oog bekeken worden, zo ook dit onderzoek. Hieronder wordt een kritische kijk op dit onderzoek weergegeven in de hoop op een correcte manier de betrouwbaarheid van dit onderzoek te kunnen schetsen. De empirische methode van dit onderzoek bestaat uit semi-gestructureerde interviews met professionals die werkzaam zijn op diensten of binnen organisaties die bezig zijn met de strijd tegen bushmeat in België. Omdat deze gesprekken met experts werden gevoerd, kan ervan uitgegaan worden dat de antwoorden waarheidsgetrouw zijn. Het is echter belangrijk op te merken dat het hier toch gaat om de perceptie van enkelingen, die niet zomaar geëxtrapoleerd kan worden over volledige diensten en organisaties heen.
Vervolgens werd er ook aangehaald dat het verkrijgen van budget een belangrijke voorwaarde is om de strijd tegen bushmeat te optimaliseren. Dit is echter bij vele diensten, organisaties en problematieken het geval. Alles en iedereen een extra budget geven is onmogelijk. Daarom is het belangrijk dat er voldoende en op een correcte manier aandacht wordt gegeven aan deze