Bijlage I. Instapeisen De Gezonde Schoolkantine
Het Voedingscentrum heeft richtlijnen opgesteld waar er op twee manieren naar de kantine wordt gekeken, namelijk op productniveau en op niveau van het totale aanbod en uitstraling van de kantine. Voor het productniveau gelden de criteria van de Richtlijnen Schijf van Vijf.
Voor het niveau van het totale aanbod en uitstraling zijn er criteria opgesteld door het Voedingscentrum. Deze zijn onderverdeeld in drie categorieën, ook wel statussen genoemd: brons, zilver en goud.
Voor schoolkantines is de bronzen categorie uitgesloten (geldt alleen voor sportkantines en bedrijfsrestaurants) en wordt er verwacht dat zij ten minste instappen op niveau zilver. Voor alle categorieën gelden basiscriteria. Die criteria zijn hieronder terug te lezen.
De basiscriteria voor het aanbod
De kantine biedt in elke aangeboden productgroep (verzameling voedingsmiddelen in een groep, zoals zuivel en graanproducten) minstens één betere keuze aan.
Bijvoorbeeld: Halfvolle melk staat in de Schijf van Vijf. Volle melk niet. Het is dan de eis om naast volle melk ook halfvolle melk aan te bieden.
De basiscriteria voor de uitstraling
Elke kantine moet in elk geval aan drie basis uitstralingspunten voldoen. (53) Die uitstralingspunten zijn:
- Op de opvallende plaatsen bij het uitgestalde aanbod staan betere keuzes.
- Op de opvallende plaatsen in de automaten staan betere keuzes.
- Als je eten of drinken aanbiedt bij de kassa, staan daar alleen betere keuzes.
Daarnaast stimuleert de kantine het drinken van water door bijvoorbeeld een watertappunt aan te sluiten. De organisatie (de school) dient in het beleid schriftelijk vast te leggen dat de schoolkantine voldoet aan de Richtlijnen Gezondere Kantines. (54) De criteria per status zijn in tabel 8 beschreven.
Tabel 8. De criteria vanuit het Voedingscentrum voor een bronzen, zilveren of gouden kantine status.
Criteria Bronzen kantine* Zilveren kantine Gouden kantine Basis ✔ ✔ ✔
Het uitgestalde aanbod bestaat voor minstens …% uit betere keuzes
n.v.t 60% 80%
Het aanbod in de automaten bestaat voor minstens …% uit betere keuzes
36 De uitstraling van de kantine verleidt tot een betere keuze en voldoet aan minstens ….. van de aanvullende uitstralingspunten
n.v.t 3 5
De kantine biedt ten minste groente of fruit aan. n.v.t ✔
* Dit niveau is alleen van toepassing op sportkantines en bedrijfsrestaurants en dus niet van toepassing voor Spinoza20first.
Aanvullende uitstralingspunten
Naast de drie bovengenoemde basis-uitstralingspunten zijn er aanvullende uitstralingspunten:
- Groente en fruit wordt op een aantrekkelijke manier gepresenteerd.
- Op de looproute door de kantine zie je de betere keuzes het eerst.
- Bij (aan)prijsacties worden alleen betere keuzes aangeboden.
- Op de menukaart en/of prijslijst staan voor het merendeel betere keuzes vermeld.
- Op beeldmateriaal van eten en drinken staan alleen betere keuzes.
- De merknamen en productafbeeldingen op automaten van eten en drinken, laten alleen
voedingsmiddelen uit de Schijf van Vijf zien. (55)
Wat is dan de betere keuze?
De Richtlijnen uit de Schijf van Vijf worden als uitgangspunt aangenomen voor De Gezonde
Schoolkantine. Het Voedingscentrum beschrijft een dagkeuze als volgt: “Een dagkeuze is iets kleins wat buiten de Schijf van Vijf valt. Om zo gezond mogelijk te eten is de richtlijn dat er per dag 3-5 keer iets gegeten en/of gedronken mag worden wat niet aan de richtlijnen van de Schijf van Vijf voldoet. Hier valt bijvoorbeeld een stukje chocola, een waterijsje, klein koekje of een beetje honing voor in de yoghurt.” (56)
De Richtlijnen Schijf van Vijf wordt als basis gebruikt. De betere keuze omvat alle voedingsmiddelen die in de Schijf van Vijf voorkomen en voedingsmiddelen die buiten de Schijf van Vijf vallen maar wel dagkeuzes zijn. (54) Een dagkeuze is iets kleins, bijvoorbeeld een plak salami. Er zijn criteria opgesteld voor de voedingswaarde van een dagkeuze. (55) De criteria zijn te lezen in figuur 5.
37 Energie ≤ 75 kcal per portie*
Verzadigde vetzuren ≤ 1,7 gram per portie* Zout ≤ 0,5 gram per portie*
Voor water, thee en koffie geldt bovendien: geen suiker toegevoegd.
Voor (fris)dranken geldt:
Energie ≤ 4 kcal per 100 milliliter
Verzadigde vetzuren ≤ 1,7 gram per portie* Zout ≤ 0,5 gram per portie*
* portie = aangeboden hoeveelheid
Figuur 5. De criteria voor een dagkeuze die 3-5 keer per dag gekozen mag worden.
Weekkeuzes
Een weekkeuze is iets groters, bijvoorbeeld witte pasta in plaats van volkoren pasta. Als het product uit veel calorieën bestaat of ongunstige nutriënten levert, bijvoorbeeld een hoog verzadigd vetgehalte of veel suiker, dan is het een weekkeuze. Er mag wekelijks maximaal 3 keer gekozen worden voor zo’n weekkeuze. (55)
Vanaf september 2020 zijn er nieuwe criteria waar scholen aan dienen te voldoen voor De Gezonde Schoolkantine. De criteria staan hieronder puntsgewijs omschreven.
1. Beoordeling van voedingsmiddelen binnen de Schijf van Vijf in de Kantinescan
Voorlopig worden alle voedingsmiddelen die in de Schijf van Vijf staan, ongeacht het merk, in de Kantinescan gezien als een Schijf van Vijf product. Hierbij adviseert het Voedingscentrum om over te stappen naar een merk dat wel helemaal voldoet aan de criteria van de Schijf van Vijf. 2. Uitzondering: Vezels in brood
Brood blijft voorlopig alleen beoordeeld op de hoeveelheid vezels (minimaal 4,5 gram vezels/100 gram). Er wordt niet op zout en verzadigd vet beoordeeld. Scholen worden wel gestimuleerd om te kiezen voor volkorenbrood met maximaal 1,1 gram zout per 100 gram. 3. Minstens 1 betere keuze binnen aangeboden productgroepen
Op dit moment geldt nog dat binnen alle aangeboden productgroepen in de kantine een betere keuze beschikbaar moet zijn. In 2020 verandert dit, want dan kunnen ook voedingsmiddelen uit de Schijf van Vijf, die buiten de betreffende productgroep vallen, aangeboden worden als een geschikt alternatief. Zo kunnen er bijvoorbeeld in de productgroep zoete en hartige snacks ook tosti’s, fruit of groente aangeboden worden als alternatief.
38 4. Belegde broodjes met maximaal 1 dagkeuze
Er wordt gestimuleerd dat belegde broodjes zo veel mogelijk zijn samengesteld uit Schijf van
Vijf- voedingsmiddelen: bruin- of volkorenbrood, besmeerd met halvarine of margarine en beleg uit de Schijf van Vijf (waaronder groente en fruit). Daarnaast mag een belegd broodje 1 dagkeuze bevatten, zoals een eetlepel tonijnsalade of 2 grote augurken. (56)
39