Inrichtingsplan Groeve Spaubeek

De bewonersavonden, de plannen van de direct betrokkenen en de ontwerpen die in het kader van dit Wetenschapswinkel-onderzoek voor de groeve van Spaubeek zijn gemaakt hebben één ding gemeenschappelijk: de groeve wordt een groene oase waarin natuurontwikkeling en natuur- beleving de sleutelrol spelen. In die zin is de groeve in haar huidige staat dan ook al voor een groot deel ‘af’.

Uit dit uitgangspunt volgt een aantal ontwerpcriteria. Zo zijn onderin de groeve geen hoge struiken en bomen te vinden; dit deel is vrij open. Eén van de redenen hiervoor is dat de oehoe zich graag in dergelijk terrein ophoudt. Het streven is een plaats te maken met een grote biodiversiteit. Voor de vogelaar wordt dit een plek waar het jachtterrein van deze bijzondere vogel geobserveerd kan worden. Met begrazing door schapen wordt dit gerealiseerd. In de groeve is plaats voor soorten als eikelmuis, nachtegaal, geelbuikvuurpad en kamsalamander en veel kleine zoogdieren die prooi voor de oehoe zijn.

Ook het Spaubekerbos is belangrijk: het is één van de huidige leefgebieden van de hazelmuis en een centraal element in zowel het ecologische als het recreatieve raamwerk.

In dit rapport hebben we op basis hiervan twee varianten ontworpen, die voor wat betreft de inrichting van de groeve veel met elkaar gemeen hebben. Waar de varianten zich wél van elkaar onderscheiden is in de mate waarin de mens de natuur naar zijn hand zet: variant ‘Landgoed Spaubeek’ is wat meer een ‘bedacht’ landschap dan variant ‘Ecodroom Spaubeek’.

Landgoed Spaubeek23

In deze variant wordt Groeve Spaubeek onderdeel van een nieuw landgoed, compleet met tuinen en park, en verbonden met het landschap door lange zichtlijnen.

De ligging van de groeve aan het Pieterpad en aan de nieuw te ontwikkelen wandel- en fietsroutes biedt goede mogelijkheden om natuur te combineren met een horecafunctie. Deze komt in het nieuw te bouwen landhuis op het weiland ten zuiden van de groeve (de voormalige Fase 0). Vanaf deze locatie is zowel zicht op het landschap als op de groeve zelf te realiseren. Het landhuis zal functioneren als hotel, restaurant en woonhuis voor de uitbaters. Culinair genieten en onthaasten staan hier centraal en er wordt gebruik gemaakt van producten uit eigen (moes)tuin en hoogstam- boomgaard. Daarnaast heeft het landhuis een bescheiden ‘versnaperings-functie’ voor wandelaars en fietsers. In totaal meet het landgoed 26,5 hectare.

Figuur 8.13: Landgoed Spaubeek (Van Gestel, 2009)

Enkele inrichtingsdetails van de groeve: De

• steilwand laat zien dat de groeve een ondergrondse wereld openlegt. De steilwand kan

niet direct in het spel van de kinderen worden opgenomen, daarvoor is hij te gevaarlijk, maar de aanwezigheid geeft wel een extra dimensie aan de plek. De steilwand is georiënteerd op het zuiden en herbergt nu al een kolonie oeverzwaluwen.

• Bos is ruimschoots vertegenwoordigd, maar ook de open plek in het bos is vormgegeven. Het is een komvormige ruimte met een licht verhoogde rand. Hierdoor is het een eigen subruimte in de groeve. Deze plek is geschikt voor balspel en de randen zijn ideaal om hutten te bouwen. Om een een ruimtelijk afwisselende en daardoor spannende beleving van het park te creeeren, •

is middenin een afgeknotte kegel geplaatst: de axis mundi. Bovenop deze kegel staat een grote solitaire Taxus baccata.

Water is ook een belangrijk landschapselement, zowel functioneel als voor de beleving. Afgraven •

is in deze groeve geen optie omdat dit de kwel in het Hoogbeeksken zal beïnvloeden. Het water alleen symbolisch aanwezig, als een zilverzandvlakte die zich om de axis mundi heen kromt.

Vanaf het Pieterpad is een

• uitzichtpunt gemaakt op de groeve. Deze is vormgegeven als een

soort duikplank, die over de rand van de groeve steekt. Tenslotte is er nog een

• doolhof van bremstruweel, waar kinderen zich kunnen verstoppen en

rond kunnen dwalen. Het doolhof ligt op een heuvelachtig terreintje, de kleine hoogteverschil- len dragen bij aan de intimiteit.

Het landhuis is ontsloten via de Dorpstraat in Spaubeek. Op dit moment is de toegang tot de groeve alleen via een soort achterom te bereiken. Door één perceel op te kopen kan een vrijwel rechte route worden aangelegd. Deze wordt begeleid door laanbomen. Er is gekozen voor Fagus sylvatica (gewone beuk) omdat je hiermee het beukenbos aan de buitenkant van de groeve (Spaubekerbos) tot aan de Dorpstraat doortrekt.

Omdat het hier om exclusieve high-end horeca gaat, zal het autoverkeer naar het landhuis gering van aantal zijn.

Ecodroom Spaubeek

Ook in deze variant staat de inrichting van de groeve in het teken van natuurontwikkeling en natuurbeleving. Immers, de natuurwaarde van de groeve is spontaan al een heel eind gevorderd. Daarbij komt nog dat de groeve in de Provinciale Ontwikkelingszone Groen ligt. Het ligt dus voor de hand om de natuur zichzelf door te laten ontwikkelen met een functie voor extensieve recre- atie, zoals wandelen en paardrijden langs of door de groeve. Ook in deze variant is de groeve dus goed ontsloten door de fiets- en wandelroutes, en omdat ze dicht bij het dorp ligt zullen zowel wandelaars als mensen die een ommetje willen maken er gebruik van willen maken. Het middendeel van de groeve blijft open veld. Vanaf de beboste helling en bovenranden kan men in de groeve kijken. Aan de kant van Spaubeek ligt een groot uitkijkplateau. Vanwege nabijheid bewoonde wereld en de toeristische routes worden de hellingen van de groeve afgeschermd zodat zij geen instortingsgevaar opleveren. Na verloop van tijd zullen de hellingen op natuurlijke wijze uitzakken en consolideren; daarna zullen de hellingen vanzelf begroeid raken.

Figuur 8.15: Ecodroom Spaubeek (Planthof, 2009)

Figuur 8.17: begroeiing in Ecodroom Spaubeek

De noordrand van de groeve grenst aan het plateau, juist op vanaf die plek zoekt het water de snelste weg naar beneden, via de holle wegen. Het plaatsen van een water geleidingssysteem met zandvanger kan het water naar de groeve leiden. Er zijn twee inlaatpunten; één aan de noordwand van de groeve, waar het via de oude toegangsweg de groeve in kan stromen. In de loop der tijd zal het oude pad eroderen en een watergeul gaan uitslijten in de wand. Ook aan de zuidzijde is een wate- rinlaatpunt.

Figuur 8.19: waterinlaatpunten Spaubeek (Bink-Wiegersma, 2009)

Groeves zijn een paradijs voor geologen en andere geïnteresseerden – zeker in deze provincie waar de amateurgeologie zo enthousiast bedreven wordt. Ze kunnen ook een belangrijke rol spelen in natuureducatie voor bijvoorbeeld schoolkinderen. Daarom wordt middenin de grote

poel een aardkundig monument24 _{in de vorm van een zwerfsteneneiland aangelegd. Hier worden}

zwerfstenen uit beide groeven en de directe omgeving voor gebruikt.

Op onderstaande foto is aangegeven hoe dit in Maarn is uitgevoerd; zie www.zwerfsteneneiland.nl voor meer informatie.

Figuur 8.20: zwerfsteneneiland Maarn