Bij Mashup is te zien dat de titel vaak maar deels inhoudelijk met het filmpje te maken heeft, met uitzondering van de tweede titel “TRUMP WINT EN IS DE NIEUWE PRESIDENT VAN AMERIKA | MASHUP #11”. Bij de andere koppen is er maar een beperkte link met het nieuws. Bij #BOOS is de titel altijd samengesteld uit twee delen. Eén van de twee delen heeft een duidelijke inhoudelijke link met de aflevering. Soms wordt de uitkomst van de aflevering weggegeven, soms alleen de aanleiding van een aflevering, of een incident uit de aflevering. Het andere deel van de titel is vaak niet relevant voor het behandelde probleem (“DAAN EET KAUWGOM UIT TIMS MOND”), maar dit deel komt wel terug in de aflevering. Bij Rauwkost bestaat in drie van de zes geanalyseerde afleveringen de titel uit een vraag. In veel gevallen dekt de titel ook niet geheel de lading. Bij bijvoorbeeld “MAAKT YOUTUBE DIK?” verwacht ik een filmpje over hoe YouTube mensen al dan niet dik maakt. In het filmpje wordt naar meningen van verschillende partijen gevraagd, naar aanleiding van een voorgenomen verbod van het ministerie van Volksgezondheid. Daar tegenover staat een titel als “WRAAKPORNO” die voor een groot deel de lading dekt. In deze aflevering wordt een slachtoffer van wraakporno geïnterviewd. Desalniettemin is “WRAAKPORNO” wel een vrij brede titel en had de aflevering over allerlei aspecten kunnen gaan. Mashup Titel dekt maar in beperkte mate de inhoud #BOOS Titel bestaat altijd uit twee delen, waarbij één deel grotendeels inhoudelijk relevant is Rauwkost Titel dekt in veel gevallen niet goed de inhoud Net als bij de vorm van de titel speelt de vindbaarheid een grote rol. Dat is volgens De Vries (Mashup) wel een ‘vaag ding’: “Ik ben daar wat makkelijker in, maar ik denk dat de hoofdredactie het niet goed zou vinden als we clickbait dingen gaan maken.” Van der Want (#BOOS) staat niet voor het vraagstuk van wel of geen clickbait maken. Zijn kanaal is al succesvol. Bovendien programmeert hij vrij lineair, elke donderdag om 16 uur een video. Door de herkenbaarheid weet het publiek het kanaal op dat moment al goed te vinden. Als het 16 uur is geweest en de video staat niet online stromen de e-mails binnen. Altunterim (Rauwkost) merkte dat de video’s die eerder zijn geüpload op het kanaal van 3Lab al een soort ondergrens hebben aan views. Het moment dat die ondergrens van abonnees wegvalt, in dit geval door het opzetten van een eigen kanaal, wordt het
lastig. Zoals al eerder beschreven gaat het er ook om dat je een keer viral gaat, volgens Altunterim (Rauwkost). Hij heeft daarom ook geëxperimenteerd met de titel van het filmpje over malafide rijleraren: “Iedereen had het over seks en dit en dat en dat scoort... Nou, ik dacht laten we het eens proberen.” Dit werkte, het is het best bekeken filmpje met 117.640 views op de peildatum.
De journalistieke worsteling is duidelijk. Het gaat om zaken als vindbaarheid als het programma nog niet bekend is. De NTR heeft daarmee geëxperimenteerd, de NOS is daar terughoudender in. Zij worstelen met name met welke onderwerpen wel of niet in de titel moeten. Die rangschikking is onduidelijk. Hoe dan ook is duidelijk dat het belangrijk is een titel te hebben die herkenbaar is, misschien wel belangrijker dan het hebben van een titel die de lading dekt.
Beschrijving
Bij Mashup geeft het inhoudelijke deel van de beschrijving maar voor een deel een goed beeld van de aflevering. Vaak komen meer onderwerpen aan bod dan in de beschrijving aangekondigd. Daarmee geeft het dus maar een beperkt beeld van de aflevering. In de beschrijving van #BOOS is een duidelijke omschrijving van het probleem te vinden. De uitkomst van de aflevering wordt niet verklapt. In de beschrijvingen van Rauwkost is vaak een duidelijk beeld van de inhoud te ontdekken. Soms geeft de reportage antwoord op een vraag die in de beschrijving wordt gesteld, soms geeft de beschrijving wat extra context. Mashup Beschrijving laat maar een deel van de behandelde onderwerpen zien #BOOS Beschrijving van het probleem, zonder uitkomst Rauwkost Beschrijving geeft een goed beeld van de inhoud van de aflevering Voor de beschrijving geldt vrijwel hetzelfde probleem als voor de titel. De Vries (Mashup) twijfelt of ze daarin alle onderwerpen moet beschrijven, om de vindbaarheid te bevorderen. Daar staat dan een erg lange beschrijving tegenover. Ook hier is de worsteling duidelijk, maar door de grotere ruimte biedt de beschrijving een beter beeld van de afleveringen dan de titel. Onderwerp In Mashup wordt een enorme hoeveelheid onderwerpen besproken in korte tijd. Hierbij zijn zwaardere en lichtere onderwerpen met elkaar vermengd. Het lijkt daardoor in zekere mate op een lichte vorm van het NOS Journaal. De nieuwswaarde wordt bij de onderwerpen niet expliciet duidelijk gemaakt. Veel onderwerpen krijgen niet meer aandacht dan een paar regels, terwijl sommige onderwerpen langer besproken worden. Daar is geen patroon in ontdekt. Bij #BOOS wordt de nieuwswaarde niet altijd direct expliciet duidelijk. Soms wordt er aangegeven dat het behandelde probleem door meer mensen wordt ervaren. Dit kan ook blijken uit het feit dat het programma voor een tweede keer een ‘boosdoener’ bezoekt. De nieuwswaarde bij Rauwkost is ook niet altijd meteen duidelijk, maar vaak is wel een link te zien naar het nieuws op het moment van publicatie. De aflevering “EXTRA NERDS” is daar een uitzondering op, dat blijkt een extra uitzending te zijn bij een eerdere video.
Mashup Veel onderwerpen met wisselende nieuwswaarde
#BOOS Nieuwswaarde niet expliciet duidelijk, maar vaak wel onderbouwd dat het behandelde probleem vaker voorkomt
Allereerst zegt De Vries (Mashup) dat de inhoud van het programma zich laat leiden door journalistieke waardes en journalistieke keuzes. Maar, ze zegt daarbij dat dit ook meteen de bottleneck is voor YouTube. Om vindbaar te zijn moet je eigenlijk clickbait maken, terwijl je dat niet per se wilt. Daarnaast zegt De Vries (Mashup) dat ze vaak wel onderwerpen uitzoeken die langer relevant zijn onder jongeren. Dit probeert Rauwkost ook te doen, hoewel zij hebben gemerkt dat te serieuze onderwerpen niet worden gewaardeerd. De NTR wil bovendien proberen de grenzen op te zoeken binnen de omroep. Uiteindelijk vindt Altunterim (Rauwkost) dat Rauwkost het equivalent moet zijn van Nieuwsuur, alleen dan op YouTube. Bij #BOOS bekijkt Van der Want ook vooral of de onderwerpen voor iets groters staan. Het moeten brede zaken zijn waarin jongeren zich vinden. Daarbij houdt hij in de grote lijn in de gaten of er een balans is tussen grote en kleine zaken.
Het blijkt duidelijk dat de onderwerpen relevant moeten zijn op het moment van publiceren, maar ook later nog. Bovendien moeten het onderwerpen zijn waarin jongeren, de doelgroepen van de programma’s, zich herkennen. Journalistieke standaarden spelen volgens de makers wel degelijk een rol. Maar uit de inhoudsanalyse blijkt dat de nieuwswaarde niet expliciet besproken hoeft te worden. Door dit niet te bespreken, blijft de video ook makkelijker langer relevant.
Aanspreekvorm
In de drie programma’s wordt bijna uitsluitend getutoyeerd. De presentator van #BOOS begint met ‘u’ bij een aantal personen, zoals de voorzitter van de Raad van Bestuur van een hogeschool, maar al gauw verandert dat toch naar ‘je’. Bij Rauwkost is één aflevering in het Engels, waardoor vousvoyeren niet van tutoyeren kan worden onderscheiden. De ondertiteling schrijft echter ‘je’, waardoor in deze aflevering dus ook sprake is van tutoyeren.
Mashup Tutoyeren
#BOOS Uiteindelijk tutoyeren Rauwkost Tutoyeren
Alle programma’s richten zich op jongeren. Mashup en Rauwkost hebben 12 tot 18 als doelgroep, #BOOS heeft geen specifieke doelgroep, maar wil de jongeren bereiken die BNN als doelgroep heeft. Van der Want (#BOOS) ziet dat vooral mensen tussen de 18 en 25 kijken. Bij al deze jongeren lijkt tutoyeren te passen, zeker bij kinderen onder de 18. Bovendien stellen De Vries (Mashup) en Altunterim (Rauwkost) dat de presentator benaderbaar of toegankelijk moet zijn. Tutoyeren vergroot die benaderbaarheid.
Concluderend valt te zeggen dat tutoyeren op YouTube past bij de journalistiek, met de kanttekening dat deze programma’s zich richten op een jonge doelgroep.
Toon
De toon van Mashup is lastig te duiden. Aan de ene kant worden de gasten amicaal aangesproken en is de toon vaak vrolijk, maar tegelijkertijd worden de nieuwsfeiten vrij serieus en helder verteld. Een vrolijke amicale toon wordt dus veel afgewisseld door een serieuze toon. De toon van #BOOS is in alle geanalyseerde aflevering vrolijk en amicaal. De presentator maakt veel grapjes en geeft niet zelden een vriendschappelijke tik op de schouder van de gedupeerde of soms zelfs de ‘boosdoener’. Ook de begroeting van de kijker met een simpele “hé” is amicaal. Bij
Rauwkost is de toon vaak vrij beleefd en serieus, ook al wordt er getutoyeerd. In een aflevering begroet de presentatrice een geïnterviewde van dezelfde leeftijd met: “Leuk je te ontmoeten.” Dit doet vrij zakelijk aan. Ook het feit dat er niet veel grapjes worden gemaakt en niet al te vaak wordt gelachen in de video’s geeft een vrij serieuze toon. Mashup Amicaal afgewisseld met serieus #BOOS Amicaal en informeel Rauwkost Beleefd, serieus en zakelijk
Volgens De Vries (Mashup) heeft Mashup echt een andere toon, zit er veel humor in en probeert het minder politiek correct te zijn dan wat de NOS gewend is. De presentatoren staan daar veel meer als zichzelf dan bijvoorbeeld Annechien Steenhuizen en Rob Trip, de presentatoren van het Achtuurjournaal. Van der Want (#BOOS) zegt dat hun programma leunt op het eigen taaltje dat de presentator gebruikt (kerfetti in plaats van confetti, etc.). De presentator gebruikte dit taaltje in zijn jeugd ook met een ander lid van de crew van het programma. Dit, aangevuld met de jonge groep die de omroep wil bereiken, verklaren de amicale toon goed. Zoals al eerder aangegeven kreeg Altunterim (Rauwkost) vaak de reactie dat het programma zwaar en serieus was. De zakelijke toon ondersteunt deze reactie. Hoewel hij daar aan wil werken, zegt hij ook dat de YouTubers die Rauwkost presenteren wel duidelijk andere content maken met Rauwkost dan op hun eigen kanaal. De reacties op Rauwkost en het feit dat de andere programma’s (deels) een amicale toon hebben, maakt dat op YouTube de amicale toon de juiste lijkt. Wel moet hier wederom rekening worden gehouden met de doelgroep die de programma’s proberen te bereiken. Zoals eerder in dit hoofdstuk al is besproken, moeten de presentatoren benaderbaar zijn. Daar lijkt een amicale toon bij aan te sluiten. Gast
In Mashup draait het voor een deel om de gast. In elke aflevering is minstens één gast aanwezig, in sommige afleveringen komen experts iets vertellen, of is bijvoorbeeld Sinterklaas aanwezig. De gast waarmee in de aflevering een continue dialoog wordt gevoerd, is in zoverre relevant dat hij of zij een mening mag geven over het nieuws. De presentatoren vragen daar zo nu en dan ook naar. Bij #BOOS verschilt het aantal gasten per aflevering. Er is altijd sprake van een gedupeerde, in één geanalyseerde aflevering is sprake van een stel dat gedupeerd is. Vervolgens komt vaak de ‘boosdoener’ in beeld, of een aantal werknemers van de ‘boosdoener’. In sommige gevallen zijn de werknemers niet relevant, zoals receptionisten. Deze worden dan ook vaak onherkenbaar gemaakt. Vanzelfsprekend is de boosdoener relevant voor de aflevering. In één aflevering worden ook gasten in een restaurant aangesproken en in beeld gebracht. Deze gasten zijn niet relevant voor het inhoudelijke verhaal van de aflevering (de gedupeerden kregen geen fooi uitgekeerd). Als laatste komt af en toe ook nog politie aan bod. De agenten zijn in de geanalyseerde aflevering onherkenbaar gemaakt. De politie is niet altijd inhoudelijk relevant, anders dan dat het de botsing tussen ‘boosdoener’ en gedupeerde samen met programmamakers toont. Als laatste spreken in Rauwkost vrijwel alleen personen die rechtstreeks te maken hebben met het onderwerp. Er wordt bijvoorbeeld een rijschoolhouder geïnterviewd over slechte rijscholen, of een verantwoordelijk videomaker over het succes van bepaalde videoclips. Mashup Gasten vaak (deels) relevant #BOOS Relevante gasten vaak herkenbaar, minder relevante gasten vaak onherkenbaar Rauwkost Louter direct relevante gasten
De context van de omroep klinkt goed door bij Mashup. De presentatoren brengen de inhoud, “dan kan de YouTuber het nieuws mening geven, subjectief maken.” De NOS wil de neutraliteit van de presentator bewaken (“het blijven journalisten van de NOS”), en tegelijkertijd helpen met het vormen van een mening. Daarvoor is dus een extra partij ingezet: de gast. Bovendien dacht De Vries (Mashup) dat het zou leiden tot goede “exposure”.
Tijdens het gesprek met Van der Want (#BOOS) gaat het wat betreft gasten meer over ethische afwegingen. “We zijn ons er wel echt van bewust dat het echt best wel heftig is… En daarom blurren we ook bijna iedereen.” Iedereen die eventueel nadelig in het filmpje wordt getoond, en niet direct te maken heeft met het probleem wordt onherkenbaar gemaakt. De inhoudsanalyse ondersteunt dit.
Eerder in dit hoofdstuk is ook al geconstateerd dat Rauwkost een vrij serieuze toon heeft. Hier past bij dat alleen met relevante gasten wordt gesproken. Gesprekken daarbuiten kunnen afleiden van het serieuze onderwerp, of juist humor toevoegen en zo de serieuze toon beïnvloeden. Het is duidelijk dat wordt nagedacht over de journalistieke relevantie van de gasten, ook al is dat soms pas achteraf bij het onherkenbaar maken. Het beleid van de drie programma’s is wat dat betreft dan ook niet anders dan van lineaire televisie. Ook hier kan bijvoorbeeld de impact van de beelden voor een persoon heftig zijn en worden mensen vaak onherkenbaar gemaakt. Bronnen Bij Mashup blijft vaak onduidelijk wat de bron is voor een bepaalde bewering, zoals dat het de heetste zomer ooit was. In de geanalyseerde afleveringen komen in totaal twee experts aan bod. Bij de eerste, Gerrit Hiemstra, is de autoriteit duidelijk, hij wordt benoemd als de weerman van de NOS. Bij de tweede, een Amerikakenner, blijft onduidelijk wie hij is en waarom hij een expert is op het gebied van Amerika. De onderwerpen worden ook maar kort besproken, waardoor weinig tijd overblijft voor diepgang. Bij #BOOS wordt geprobeerd beweringen duidelijk te onderbouwen. Hiervoor worden bijvoorbeeld screenshots van Facebook gebruikt, geeft een presentator aan het juridisch te hebben uitgezocht, of geven gedupeerden aan bewijsstukken te hebben. De daadwerkelijke onderbouwing blijft echter uit. Bij Rauwkost is sprake van verschillende video’s. Bij interviews, zoals de vijfde geanalyseerde aflevering over geld verdienen middels YouTube, is onderbouwing minder nodig, omdat het vooral om de mening gaat van de geïnterviewde. In andere video’s blijft de onderbouwing overigens ook grotendeels achterwege. Er worden wel feiten genoemd, maar waar de feiten vandaan komen blijft vaak onduidelijk. Mashup Weinig onderbouwing #BOOS Poging tot onderbouwing, maar daadwerkelijke onderbouwing blijft onduidelijk Rauwkost Weinig onderbouwing Eerder hamerde de geïnterviewden al op de authenticiteit van de presentator. Blijkbaar, als die in orde is, kunnen feiten zonder goede onderbouwing worden gebracht. De makers geven aan goed journalistiek werk te verrichten, zoals Van der Want (#BOOS) zegt: “we zorgen wel echt dat alles gecheckt en gedubbelcheckt en getrippelcheckt is. We willen echt niet iemand benadelen…” Bij Mashup komt de inbreng van de experts vanuit de overtuiging van de presentatoren, uit de wens om geloofwaardigheid. Dat maar twee keer een expert aan bod komt, laat zien dat de experts niet langer nodig zijn voor een geloofwaardige onderbouwing. Bij Rauwkost echter, wijt ik het gebrek
aan onderbouwing aan de afwezige journalistieke opleiding van presentatoren. Bovendien is het team van Rauwkost, bestaande uit één full-time redacteur en twee part-time redacteuren, klein. Dit maakt het goed onderbouwen van verhalen ook lastig.
Concluderend blijkt dat de verhalen voor de kijker niet meer onderbouwd hoeven te worden, maar voelen de journalisten wel nog een verantwoordelijkheid om de juiste feiten te brengen.
Feitelijk
Bij Mashup houden de presentatoren zich over het algemeen bij feiten, een uitzondering daargelaten, terwijl de gast juist alle ruimte krijgt om meningen te geven, al zijn er bijna geen meningen te vinden in de aflevering over de verkiezing van Donald Trump. Bij #BOOS lopen de feiten en meningen juist sterk door elkaar. De presentator is niet terughoudend met zijn mening, al past dat natuurlijk ook goed bij zijn rol als publieke aanklager. Als laatste is bij Rauwkost vaak sprake van vragen naar meningen door de presentator. Door non-verbale signalen is soms wel de mening van een presentator te herkennen, maar de mening van de presentator wordt bijna nooit expliciet uitgesproken. De meningen van de geïnterviewden dan weer wel. Mashup Presentatoren feitelijk, gasten hebben mening #BOOS Presentator laat mening duidelijk weten Rauwkost Presentator terughoudend, geïnterviewden vrijer in mening geven Zoals hierboven geconcludeerd hoeven feiten niet langer uitgebreid onderbouwd te worden tijdens de aflevering. Bij het aspect feitelijkheid komt daar bij dat meningen hier en daar wel doorklinken. De presentatoren van Mashup zijn grotendeels feitelijk, maar zo nu en dan komt hun mening toch ook wel naar voren: “Dat stukje mening vormen zit er wel echt ook in,” zegt De Vries (Mashup). Bij #BOOS komt de mening van de presentator duidelijk naar voren, maar dat komt voor een groot deel ook door het soort journalistiek. De presentator komt op voor de gedupeerde. Hij houdt zijn mening dan ook niet voor zich, ook niet richting gedupeerde. Bovendien heeft de presentator bij het filmen het script in zijn hoofd. Het is niet verwonderlijk dat de aflevering daardoor zijn stem krijgt. Ook bij Rauwkost wil eindredacteur Altunterim dat het veel persoonlijker is, en dat de presentator veel meer het verhaal van de aflevering beleeft: “’Ik ben geschrokken’ zal je op het journaal nooit zo snel horen.” Het wordt naarmate dit hoofdstuk vordert steeds duidelijker welke rol de persoonlijkheid van de presentator speelt. Ook wat betreft feitelijkheid mag het op YouTube minder, en mag de mening een prominentere rol hebben, waardoor de presentator als persoon ook een sterkere rol krijgt.
Neutraal
Zoals hierboven beschreven blijven de meningen van de presentatoren bij Mashup achterwege. Dit maakt dat zij vrij neutraal het nieuws brengen. Deze neutrale houding wordt ondersteund door bijvoorbeeld het tegenover elkaar zetten van argumenten van voor- en tegenstanders. In de laatste geanalyseerde afleveringen geven de presentatoren aan wederhoor te hebben toegepast. Ook dat helpt om de berichtgeving neutraal maken. Bij #BOOS is weinig sprake van neutraliteit. De presentator is soms wel kritisch naar de gedupeerde, maar ondertussen gaat hij juist de confrontatie aan met de ‘boosdoener’ uit naam van de gedupeerde. Het extreem vaak
noemen van de merknaam van de ‘boosdoener’ en bijvoorbeeld het plaatsen van teksten in beeld als “lulpik” en “gewonnen” maakt de opstelling van #BOOS niet neutraal. Bij Rauwkost is, mede