Bijlage 1- Informatie voorafgaande aan het interview
Informatie voorafgaande aan het interview Introductie
Deelnemers worden bedankt. Daarna korte introductie van mezelf: Ik ben Cindy Deijle, vierdejaarsstudent van de Universitaire Pabo van Amsterdam.
Doel van het onderzoek
Het doel van dit onderzoek is om bij te dragen aan het doorontwikkelen van een curriculum voor leerlingen met een basis- en kaderuitstroomprofiel op de basisschool. Veel leerlingen die (mogelijk) uitstromen naar het vmbo-basis en –kader hebben op de basisschool het idee dat zij niet goed zijn in school. Oud leerlingen geven aan dat het gevoel van incompetentie wegvalt op het vmbo. Om de aansluiting naar het vmbo en de competentiebeleving van leerlingen te bevorderen op de basisschool staat de volgende vraag centraal: ‘In hoeverre en op welke manier wordt in het curriculum van de onderbouw van het vmbo-basis en vmbo-kader en in het curriculum van de groepen 7 en 8 op de reguliere basisschool het gevoel van competentie gestimuleerd bij leerlingen door leerkrachten?’.
Betekenis onderzoek voor de respondent
Er is veel kennis aanwezig op scholen en onder leerkrachten. Deze kennis willen wij graag gebruiken bij het vormgeven van het curriculum. Er wordt dus eigenlijk een beroep gedaan op jullie expertise.
Fasering interview
Als eerste worden er korte vragen gesteld om een algemeen beeld van de leerkrachten en de school te krijgen. Daarna worden er open vragen gesteld, om zoveel mogelijk achter de ervaring en expertise van de leerkracht te komen. Hierbinnen zijn de persoonlijke visie en ervaringen van iedere respondent van belang. Uiteraard mogen de deelnemers na individuele beantwoording van de vraag in gesprek gaan met elkaar over het onderwerp. Dit zal het onderzoek verreiken.
Duur interview
Ongeveer 45 minuten. Welbevinden respondent
De respondent is vrij om een vraag niet te beantwoorden. Bovendien is de respondent ten alle tijden in de gelegenheid om vragen te stellen.
Vertrouwelijkheid
De gegevens van de respondent worden geanonimiseerd en zijn dus niet meer te herleiden. Verder wordt aan de respondent toestemming gevraagd om het gesprek op te nemen. Op die manier kan het gesprek teruggeluisterd en uitgewerkt worden. De naam van de respondent zal niet worden meegenomen. Na afloop zal het transcript worden toegestuurd. Na toestemming van de respondent zullen de gegevens worden gebruikt.
48 Mocht de deelnemer niet akkoord gaan met de audio opname, dan zal ik mee typen met het interview. Hierbij wordt benadrukt dat het interview iets langer kan duren.
Aan de leerkracht wordt gevraagd om het toestemmingsformulier en het formulier met de algemene gegevens in te vullen. Pas daarna kan van start gegaan worden met het interview. Afronding introductiefase
Vragen of de leerkrachten het toestemmingsformulier willen invullen, dan wordt de audio klaar gelegd en aangegeven dat deze wordt gestart.
49 Bijlage 2- Algemene gegevens respondent
Geslacht: Man / Vrouw
Leeftijd: ______________________________________________________________ Naam school:__________________________________________________________ Aantal jaar werkzaam op bovenstaande school:________________________________ Aantal jaar werkzaam binnen het onderwijs:__________________________________
Opleiding(en):
Wat is uw huidige functie binnen de school?
50 Bijlage 3- Toestemmingsverklaring
TOESTEMMINGSVERKLARING
Dit formulier hoort bij de schriftelijke informatie die u heeft ontvangen over het onderzoek waar u aan deelneemt. Met ondertekening van dit formulier verklaart u dat u de deelnemersinformatie heeft gelezen en begrepen. Verder geeft u met de ondertekening te kennen dat u akkoord gaat met de gang van zaken zoals deze staat beschreven in de informatiebrochure.
Voor verdere informatie over het onderzoek, kunt u zich wenden tot de verantwoordelijke onderzoekers; Cindy Deijle cindydeijle@hotmail.com of Inti Soeterik i.m.soeterik@uva.nl. Voor eventuele klachten over dit onderzoek kunt u zich wenden tot het lid van de Commissie Ethiek, t.l.vanzuijen@uva.nl.
Aldus in tweevoud getekend [DEELNEMER]
Ik ben 16 jaar of ouder.
Ik heb de informatie gelezen en begrepen.
Ik stem toe met deelname aan het onderzoek en gebruik van de daarmee verkregen gegevens.
Ik behoud het recht om zonder opgaaf van reden deze instemming weer in te trekken. Ik behoud het recht op ieder door mij gewenst moment te stoppen met het onderzoek.
... ...
naam deelnemer handtekening deelnemer
... datum
[ONDERZOEKER]
Ik heb de deelnemer geïnformeerd over het onderzoek.
Ik ben bereid nog opkomende vragen over het onderzoek naar vermogen te beantwoorden.
... ...
naam onderzoeker handtekening onderzoeker
... datum
51 Bijlage 4- Interviewleidraad
Interviewleidraad We zitten hier nu op …. (naam school).
- Kunnen jullie de leerling populatie beschrijven?
- Kun je iets vertellen over hoe leerlingen op deze school leren?
Dit onderzoek gaat over het curriculum op jullie school. Bij het vormgeven en uitvoeren van een curriculum ligt altijd een visie ten grondslag.
- Kunnen jullie de visie van de school omschrijven? Nu ben ik benieuwd naar jullie persoonlijke visie op leren.
- Kunt u deze kort toelichten?
o Wat ziet u als de voornaamste leerdoelen voor de leerlingen bij jullie op school?
o Waarop baseert u de leerdoelen van uw leerlingen?
o Wat vindt u belangrijk bij de vormgeving van uw onderwijs?
Doorvraag: Hoe is uw visie zichtbaar in de klas? Vragen naar voorbeelden.
Oké dank jullie wel. Het onderzoek gaat over competentie. Hierover heb ik ook een aantal vragen.
1. Kunt u een omschrijving geven van wat u onder competentie verstaat?
o In hoeverre en op welke manier krijgt deze visie op competentie een plek in uw onderwijs?
Vragen naar voorbeelden / Hoe is dit zichtbaar in de klas?
Controleren op welke aspecten van het curriculaire spinnenweb de respondent ingaat.
2. Hoe denkt u dat het gesteld is met de competentiebeleving van leerlingen op deze school?
o Wanneer/Hoe ziet u dat een leerling zich competent voelt? o Op welke momenten komt dat tot uiting?
o Zien de leerkrachten verandering in de competentiebeleving over tijd? 3. Hoe stimuleert u de competentiebeleving van leerlingen binnen uw onderwijs?
o Hoe zie je daarbij jouw rol als leerkracht? o Middels welke leeractiviteiten?
o Welke rol spelen leerdoelen daarin?
o Op welke wijze worden leeractiviteiten getoetst en geëvalueerd? Doorvraag: hoe brengen jullie leerresultaten in kaart?
4. Specifiek voor de basisschool: is er een specifiek programma voor leerlingen met vmbo-basis en kader uitstroomprofiel?
o Hoe is dit programma vormgegeven? o Wat is de rol van de leerkracht?
o Welke leeractiviteiten worden centraal gesteld? o Op welke wijze vindt toetsing en evaluatie plaats?
52 We hebben het nu gehad over competentie en competentiebeleving en wat jullie daaraan doen op school.
- Wat vinden jullie van het curriculum en de manier van werken met betrekking tot de competentiebeleving van leerlingen?
o Wat zouden jullie eventueel anders willen zien? - Pas je je instructiewijze aan?
Indien tijd: Zien jullie waarde in de samenwerking tussen po/vo scholen rondom het versterken van deze doelgroep? (hebben zij hier eventueel nog ideeën over)
Afsluiting:
Toelichten dat dit het einde is van het interview. Tot slot wil ik jullie vragen: - Hebben jullie nog tips?
- Willen jullie nog iets kwijt met betrekking tot dit onderwerp?
Daarna leerkrachten bedanken voor hun tijd en deelname aan het interview. Ik zal het transcript zo spoedig mogelijk (uiterlijk twee weken) later toesturen. Uiteraard wordt de scriptie na afloop ook toegezonden.
Extra: Checklist curriculaire spinnenweb, met eventuele doorvragen Curriculum in actie:
Vragen over de leeractiviteiten op school
5. Hoe zien de leeractiviteiten eruit? / Hoe wordt het onderwijs vormgegeven op school? o Wat leren de leerlingen? / Welke lesstof wordt aangeboden?
o Hoe wordt leerstof aangeboden?
6. Welke rol speelt de leerkracht bij het leren van leerlingen? o Hoe wordt de leerstof aangeboden?
o Wat zijn essentiële onderdelen van de instructie?
o Is de opdracht bijvoorbeeld leerkracht of leerling gestuurd? o Hoe ziet de begeleiding eruit?
7. Hoe leren de leerlingen?
o Met wie leren de leerlingen?
o Waar leren de leerlingen? / hoe ziet de leeromgeving eruit? 8. Welke leerdoelen vinden jullie belangrijk?
o Waartoe leren de leerlingen? 9. Hoe brengen jullie leerresultaten in kaart?
10. Hoe worden leeractiviteiten getoetst en geëvalueerd?
Focus op: hoe ben ik bezig met competentiebeleving in de klas? + hoe ziet het eruit in de klas? vragen naar voorbeelden.
53 Bijlage 5- Codeerschema
Hoofdcodes Subcodes Specifieke termen Omschrijving
Visie School Kwalificatie (wettelijk
kader) Voorbereiden vervolgonderwijs Persoonsvorming Socialisatie Talenten ontdekken Acceptatie Kansen geven Vakschool Media, Vormgeving & ICT
Alle uitspraken en beschrijvingen die verwijzen naar de beoogde doelen van het onderwijs en de visie op van het onderwijs, gegeven door de leerkracht binnen de context van de school. Leerkracht op leerdoelen Voorbereiden maatschappij Zelfvertrouwen Vak ondergeschikt Kind centraal Persoonlijke groei & aandacht Kwaliteitszorg Verantwoordelijkheidsgevo el Burgerschap Omgangsvormen Plezier Gezien worden Succeservaringen
Gevoel hebben dat je iets kan Leeractiviteiten Praktijkvakken (vmbo) Uitblinken Doen en Ervaren Lestijd factor Elkaar helpen
Media, vormgeving & ICT
Alle uitspraken die beschrijven middels welke activiteiten de leerlingen leren op school en hoe de onderwijsactiviteite n zijn georganiseerd. Hiermee wordt antwoord gegeven op de vraag “Hoe leren de leerlingen?” Theorievakken (vmbo) Lestijd factor Nederlands Wiskunde Engels Persoonsvorming & Socialisatie Rekenen (basisschool) Taal (basisschool)
Zaakvakken Thematisch onderwijs (DaVinci)
54 Extra
onderwijsaanbod
Steunklassen: Wiskunde & Nederlands Plusklassen Vakschool: Media, vormgeving en ICT Remedial Teaching (RT) Flexklassen
Gesprek Voorkennis activeren Met leerling
Met docent Opdrachten maken Opzoeken
Zelfstandig Oefenen Herhaling Differentiatie Niveaugroepen Leerdoelen Docentrol De verschillende rollen genoemd door de leerkracht. Specifieke termen /
belangrijke aspecten van de desbetreffende rol.
Alle uitspraken of beschrijvingen van de verschillende rollen die een leerkracht aanneemt of van belang vindt bij het stimuleren van de competentiebelevin g van leerlingen met bijbehorende handelingswijzen. Leerlijn inzichtelijk maken Zelfstandigheid / autonomie stimuleren Leerling bepaalt leerdoel Doelen stellen
Haalbaar
Doel = succeservaring Inspelen op
competenties
Zoeken naar competenties leerlingen
Competenties leerling kennen
Benoemen van competentie Potentie stimuleren
Specifieke taak / opdracht geven
Gelegenheid geven om competentie/talent te tonen Ontwikkeling
stimuleren
Opzoek gaan naar kwaliteiten Gesprek Groei benoemen Zelfstandigheid/autonomie bevorderen Succeservaring Inzicht ontwikkelingsproces Uitdagen Monitoren & Begeleiden Aansluiten beginsituatie Gesprek
55 Behalen (leer)doel van
leerling Meetrekken Differentiëren Aanpak/begeleiding aanpassen op/per kind Succeservaringen
faciliteren
Zelfvertrouwen Herhaling
Gevoel hebben dat je iets kan
Aansluiten beginsituatie Leerlijn inzichtelijk maken Klassenklimaat Veilig Sfeer Afstemmen onderwijsinhoud op groep Onderlinge vergelijking tegengaan
Differentiatie Instructie klassikaal Verwerking in niveaugroepen Doelen selectie Toetsing & evaluatie Visie leerkracht Doel Inzicht
Groei inzichtelijk maken Bewust ergens naartoe werken
Intrinsieke motivatie Positieve benadering
Alle uitspraken of beschrijvingen die verwijzen naar het doel van toetsing en evaluatie van het onderwijs. Summatief Cijfers Rapport Extrinsieke motivatie Belang ouders Kwalificatie Geschreven toelichting rapport Cito-toetsen Alle uitspraken of beschrijvingen van de leerkracht over de wijzen waarop het leerresultaat wordt beoordeeld. De summatieve beoordeling heeft een bepaalde consequentie zoals toegang tot een vervolgopleiding het behalen van een examen. Formatief Vaardigheden scoren
Rubrix Formatief assessment Vak afhankelijk Alle uitspraken of beschrijvingen van de leerkracht over de wijzen waarop
56 Gesprek
Focus op
oplossingsstrategie Leren van foutjes Feedback
de voortgang van de leerling in kaart wordt gebracht of geëvalueerd, zonder dat hier een consequentie aan is verbonden.
Extra curriculair Toelatingsbeleid Plusdocument Loopbaanportfolio Alle uitspraken of beschrijvingen van toetsen of evaluaties van leerresultaten buiten het wettelijke toetsingskader. Materiaal Boeken Lokalen Omschrijvingen van de onderwijsmateriale n die worden ingezet door de leerkrachten.
Competentie Definitie Alle uitingen of
beschrijvingen van het begrip competentie zoals omschreven door de leerkrachten. Positieve uitingsvormen Sociaal
Cognitief – kennis, leren Leiderschap Blijheid Positieve emoties Negatieve uitingsvormen Schaamte
Verdrietig bij cijfer Frustratie Gedragsproblemen Negeren Competentiebelevin g leerling Verschil basisschool en vmbo Binnenkomst vmbo Basisschooladvies Uitzonderingspositie Iedereen gelijk Leeractiviteiten Alle uitingen of beschrijvingen van het begrip competentiebelevin g of factoren die de competentiebelevin g van leerlingen beïnvloeden, zoals omschreven door de leerkrachten. Factoren die de competentiebelevin g beïnvloeden Cognitief vermogen Ouders Leerling perceptie Leerkracht perceptie Groepsklimaat
57
Aanbeveling Onderwijsmateriaal
Leerbehoeftes per leerling Positieve benadering In kracht zetten
Veel tijd doorbrengen op school met dingen die je leuk vind Differentiëren Herhaling verschillende contexten Alle uitspraken of omschrijvingen die aanbevelingen of wensen beschrijven waarmee de competentiebelevin g van leerlingen bevorderd kan worden.
Belemmeringen Wettelijk kader
Programma indeling Mankracht/ruimte Onderlinge verschillen
Alle uitspraken die verwijzen naar factoren die de leerkracht
belemmeren bij het stimuleren van de competentiebelevin g van leerlingen.