Om de hoofdvraag te beantwoorden: “Hoe kunnen oudere mensen ondersteund worden in het vervullen van hun sociale behoeften?” eindigen we deze samenvat-ting met het beschrijven van enkele implicaties voor interventies. In tabel 1 staan de praktische implicaties gebaseerd op alle onderzoeken in dit proefschrift. In het algemeen kunnen interventies het beste focussen op het vervullen van de sociale behoeften van verbondenheid, betekenisvolheid en onafhankelijkheid. Ook weder-kerigheid is een belangrijk concept om in acht te nemen e zorgt dat de drie sociale behoeften vervuld kunnen worden. De onderzoeken tonen aan dat het helpen van
anderen, door bijvoorbeeld het doen van vrijwilligerswerk de behoefte aan beteke-nisvolheid kan vervullen, maar ook die van verbondenheid en onafhankelijkheid. Als men interventies ontwikkelt dient men altijd de heterogeniteit van de populatie in acht te nemen en de individuele verschillen te respecteren. Een belangrijke overwe-ging is dat de rol in de samenleving van mensen verandert als ze ouder worden. Onze resultaten geven aan dat ouderen in het algemeen profiteren van actieve deelname in het leven van anderen, in een buurt of gemeenschap. Een van de deelnemers zei:
“Ik ben erg dankbaar dat ik zoveel mensen kan helpen”
Er zijn verschillende perspectieven op de rol die ouderen spelen in een maat-schappij en of ze actief betrokken moeten blijven en moeten bijdragen aan een samen-leving. Sommigen zeggen dat ouderen niet deze actieve rol dienen te vervullen. Deze onderzoekers geven aan dat er nooit een economisch of politiek gewin mag zijn in het betrekken van ouderen en dat ouderen niet mogen worden gebruikt. Ook geven zij aan dat als je alleen op de positieve aspecten van ouder worden focust, dat ouderen die niet aan deze standaard kunnen voldoen zich miskend of genegeerd voelen. We zijn het hier mee eens, maar onze onderzoeken geven aan dat het voor een grote groep ouderen wel degelijk belangrijk is om betekenisvolle levens te hebben en dat bijdragen aan het leven van anderen of aan een gemeenschap deze behoefte kan vervullen. De meeste deelnemers van onze onderzoeken waren redelijk actief en geëngageerd en dit kan invloed hebben gehad op de resultaten. Elke oudere moet vrij zijn om het leven te leven wat hij/zij wil, dus interventies zullen op de persoon afgestemd moeten zijn. We zullen de mogelijkheden van elke oudere in overweging moeten nemen en een balans zoeken, waarbij we ouderen vragen te participeren, maar ze niet onder druk zetten dit te doen. In onze onderzoeken is het stimuleren van ouderen om betekenisvolle activiteiten te gaan ondernemen een veelbelovende inter-ventie volgens henzelf. Succesvolle activiteiten waarin ouderen hun talenten kunnen inzetten zijn bijvoorbeeld naaien en breien, een repair café en ook het deelnemen aan raadsvergaderingen en gemeentepolitiek. Samsam, het taalcafé is natuurlijk ook een goed voorbeeld van een plek waar ouderen hun talenten kunnen inzetten. Het verbindt ouderen met de andere vrijwilligers en met de studenten. De ouderen in onze onderzoeken willen liefst niet behandeld worden als een aparte of kwetsbare groep; ze genieten van de intergenerationele contacten met hun (klein)kinderen en bijvoor-beeld met de studenten van Samsam. Initiatieven waar sociale cohesie in een buurt of gemeenschap worden gestimuleerd lijken daarom ook veelbelovend.
Technologie in interventies moet altijd een middel zijn en geen doel op zich. Het kan een middel zijn om ouderen te verbinden met anderen, of met een gemeenschap. Het kan helpen om ouderen zich onafhankelijk, autonoom en betekenisvol te laten voelen. Maar ouderen ervaren ook nadelen aan het gebruik van sociale technologie,
zeker in het gebruikersgemak. Technologische interventies kunnen zich bijvoorbeeld focussen op het helpen van ouderen in het gebruik van de hardware en software. Tabel 1: implicaties voor interventies voor ouderen
Focus op verbondenheid, onafhankelijkheid en betekenisvolheid Stimuleren van actieve betrokkenheid
- ouderen zelf betrekken bij creëren en implementeren interventies - focus op vrijwilligerswerk; ouderen willen bijdragen
- focus op vrije tijdsactiviteiten: ouderen willen actief blijven en lol hebben - focus op buurt- of gemeenschapsactiviteiten
- maak wederkerigheid mogelijk: ouderen prefereren wederkerige relaties Respect
- respecteer individuele verschillen
- spreek de talenten en vaardigheden van ouderen aan
- creëer intergenerationele initiatieven: ouderen worden liever niet als aparte groep behandeld
- focus op onafhankelijkheid: ouderen willen zo actief en onafhankelijk blijven zo lang mogelijk is
- ben alert op en voorkom roddelen op plaatsen waar ouderen samen komen en samen leven
Stimuleer sociale contacten
- focus op het creëren van zowel intieme als perifere relaties
- stimuleer buurtinitiatieven: contacten met buren worden zeer gewaardeerd en zijn goed voor het welbevinden
- faciliteer bijeenkomsten op plekken zoals cafés en kerken Gebruik van technologie
- Focus op het versterken en verrijken van bestaande contacten - ondersteun de eerste stap richting sociale technologie - zorg voor ICT ondersteuning in zorg- en buurtcentrums
- besteed aandacht aan vertrouwen en veiligheid: bijvoorbeeld informeer ouderen in veiligstellen van hun privacy en het gevaar van phishing - betrek ouderen in de ontwikkeling en implementatie van technologische
interventies