Huidige toestand van de tumuli van Grimde

4.6.1 Inleiding

Het verval van tumuli of het volledig verdwijnen ervan heeft zowel natuurlijke als antropogene oorzaken. De mate van natuurlijke erosie wordt onder meer bepaald door aanwezige begroeiing die de grond van het heuvellichaam vasthoudt waardoor deze niet naar beneden kan glijden. Een tweede factor van natuurlijke erosie wordt gevormd door de talrijke holen van knaagdieren. Vooral konijnen kunnen grote schade toebrengen aan het heuvellichaam.

De belangrijkste oorzaak voor het verdwijnen van tumuli is echter de mens. Vooral in landbouw-gebieden zijn zij op grote schaal vernietigd. De tumuli werden door landbouwmachines geleidelijk genivelleerd voor het winnen van akkerland. In andere gevallen werden de heuvels gebruikt voor de baksteenindustrie of om wegen in de omgeving te herstellen, zoals bij de tumulus van Konink-sem. Ook de oude opgravingen uit de 19e eeuw hebben veel schade toegebracht. Zo zijn twee kleine grafheuvels uit l’Ecluse grotendeels uit elkaar gevallen doordat de oude opgravingsgalerijen niet opnieuw werden afgesloten.

Uit onderzoek is gebleken dat het erg moeilijk is om te bepalen in welke mate de tumuli doorheen de jaren in omvang zijn afgenomen of van vorm zijn veranderd. De vaak schuine opmetingen door de opgravers uit de 19e en het begin van de 20e eeuw, geven enkel een inlichting over de lengte van de helling. Door het verglijden van grond kunnen hierin wijzigingen optreden. De tumuli worden dan aan de basis breder, terwijl de hellingsgraad kleiner wordt. Het omgekeerde fenomeen kan ook voorkomen. Dit is bijvoorbeeld het geval bij de tombe de l’Empereur in Villers-le-Peuplier. Hier zochten de runderen veelvuldig beschutting onder de bomen die op de heuvel groeiden, waardoor de basis weggesleten werd en de hellingsgraad sterker werd (Massart,1994).

Hieronder wordt de huidige toestand van de tumuli van Grimde en van het terrein rondom be sproken. De positie en de richting van de illustrerende foto’s is weergegeven in figuur 2.

Figuur 33. Opmetingen van de drie tumuli van Grimde door Massart (Massart, 1994).

4.6.2 Huidige toestand van de tumuli van Grimde

In welke mate de tumuli van Grimde reeds aan verandering onderhevig geweest zijn, is nog niet goed onderzocht. Een eerste belangrijke aanzet hiertoe vormt de topografische studie van de nog bewaarde Gallo-Romeinse tumuli van Haspengouw door Massart (1994). In deze studie zijn van alle bewaarde tumuli de omtrek en 2 profielen (noord-zuid en oost-west) wetenschappelijk opge-meten en op de kadasterplannen ingepast. Ook de tumuli van Grimde zijn gedetailleerd ingeme-ten (figuur 33). De westelijke tumulus van Grimde was 8,20 m hoog en de diameters aan de basis bedroegen 27,5 en 29,5 m. De centrale heuvel was 9,80 m hoog en had diameters van maximaal 33 m en minimaal 28,5 m. De oostelijke grafheuvel was 10 m hoog met een basis van 31,6 x 30 m. In vergelijking met de metingen uit 1813 en die van De Loë uit 1892 geeft dit het volgend beeld (tabel 3):

Tumulus

Neufchâteau (1813) De Loë (1892) Massart (1994)

omtrek hoogte omtrek hoogte omtrek hoogte

Tumulus west 80 8 89,5 8,2

Tumulus centraal 89 14 90 10,5 96,5 9,8

Tumulus oost 83 12 96,7 10

Rekening houdend met de meetmethoden uit de 19e eeuw, kan men toch stellen dat de tumuli over een periode van 100 jaar in omvang zijn toegenomen en in hoogte zijn afgenomen. Enkel in de westelijke tumulus lijkt de relatie tussen de afgenomen hoogte en de toename van de omtrek niet in verhouding te staan. Ook de basis van de oostelijke tumulus is in 100 jaar sterk toegeno-men. Dit kan samenhangen met het feit dat de grens van de basis van een tumulus moeilijk exact te trekken is. Dit heeft uiteraard een belangrijke impact op de meetresultaten. Ook de dichte begroeiing op de tumuli vormt een hindernis voor het exact inmeten van de heuvellichamen. De metingen die Wuyts in het voorjaar van 2003 heeft verricht op de drie tumuli, moeten dan ook enigszins genuan-ceerd worden. De metingen zelf waren niet meer beschikbaar (mondelinge mede deling Vicky Wuyts). Wel is er een vergelijking gemaakt met de metingen van Claire Massart. Zo is de depressie op de oostflank van de oostelijke tumulus niet zichtbaar op het profiel van Wuyts. De verzakking op de noordflank was wel aanwezig. Deze verzakkingen hangen waar schijnlijk samen met de graafwerk-zaamheden van de Fransen, die vanaf de top een schacht naar beneden hebben aangelegd. Verder was op de tekeningen van de centrale tumulus bij Wuyts een onregelmatigheid zichtbaar die niet op de tekeningen van Massart voorkwam (Wuyts, 2003). Mogelijk hangt dit samen met recente erosieprocessen.

Oude foto’s hebben aangetoond dat de begroeiing van de tumuli van Grimde in de loop van de jaren geleidelijk is toegenomen. Feit is dat de bomen in 1937 en 1938 gekapt zijn, waardoor de heuvellichamen aan de natuurelementen bloot kwamen te liggen. Momenteel zijn de heuvels weer bedekt met bomen en laag struikgewas (figuur 34). Enerzijds houdt deze dichte begroeiing de heu-vellichamen vast. De hoeveelheid en de dikte van de bomen zorgen er echter voor dat ze geen echte bescherming meer bieden. Het gevaar bestaat dat de bomen elk moment kunnen omvallen, waarbij ze grote beschadigingen aan het heuvellichaam kunnen toe brengen. De erosie wordt

Figuur 34. Impressie van de centrale tumulus tijdens de zomer (vanuit het zuiden; foto: RAAP).

eens bevorderd door de paden die uitgesleten zijn door veel vuldige betreding. Dergelijke paden worden verder uitgesleten door afstromend regenwater (figuur 35). In enkele gevallen liggen de wortels van de bomen langs deze paden al deels boven het oppervlak.

4.6.3 Huidige toestand van de directe omgeving van de tumuli

Van de eens zo monumentale uitstraling van de tumuli blijft nu niet veel meer over. Momenteel lig-gen ze verscholen achter een vervallen tankstation en bebouwing langs de Sint-Truidense steen-weg waardoor ze nauwelijks zichtbaar zijn in het landschap (figuur 36). Een klein toegangsbord leidt de bezoeker via een verhard pad naar de tumuli. Het pad komt uit op de geasfalteerde speel-plaats die zich voor de middelste tumulus uitstrekt (figuur 37). Het asfalt is door de jaren op ver-schillende plaatsen verbrokkeld. Direct rond de tumuli ligt grasland met daaromheen de in de jaren 70 van de 20e eeuw aangeplante populieren. Het vroegere jeugdlokaal is inmiddels afgebroken.

In de noordoostelijke hoek van het plangebied is een deel van het terrein afgezet met hekwerk, waarachter zich nog resten van een oude marktwagen en een kippenren bevinden (figuur 38). Een omwonende deelde mee dat deze locatie lange tijd als stortplaats van afgedankte goederen gediend heeft. Deze zone alsmede het meest noordelijke deel van het plangebied, net achter het tankstation, liggen opmerkelijk lager dan de rest van de omgeving. Richting de Sint-Truidense-steenweg loopt het terrein geleidelijk weer omhoog, zoals ook te zien is op het DHM. Tussen het terrein van de tumuli en deze lagere zone ligt een steilrand die in het noorden meer uitgesproken is dan in het oosten. In deze lagere zones heeft zich in de loop van de tijd spontaan een klein bos

Figuur 37. De geasfalteerde speelplaats voor de centrale tumulus (vanuit het westen; foto: RAAP).

Figuur 38. Impressie van de noordoostelijke hoek van het plangebied met de marktwagen en de kippen-ren (vanuit het zuidwesten; foto: RAAP).

ontwikkeld dat inmiddels grotendeels gekapt is. De steilrand hangt vermoedelijk samen met de aanleg van de treinrails ten behoeve van de suikerindustrie. Ze ligt ongeveer op dezelfde hoogte tegenover de tumulus als de verhoging afgebeeld op figuur 25. De westelijke zone van het plan-gebied is deels in gebruik als volkstuin, maar het overgrote deel is overwoekerd met on kruid en bezaaid met afval (figuur 39). Het meest zuidelijke deel, achter de populieren, geeft een gelijkaar-dig beeld. De voormalige spoorlijn is hier inmiddels uitgebroken en het geheel is volge stort met puin, stenen en beton. De zone is momenteel in gebruik als parkeerplaats en toegangs weg naar de voetbalpleinen ten zuiden van het plangebied (figuur 40).