Verdient het onderwerp christenvervolging aandacht in de media?
3. Pagina 17: ‘Tientallen doden bij aanslagen in sjiitische
3.5 In hoeverre voldoet dit aan de criteria?
a. Nederlands Dagblad
Informatievoorziening:
Het Nederlands Dagblad brengt veel informatie over christenvervolging in Irak. Van de vijf geselecteerde gebeurtenissen, hebben drie de krant gehaald. Daarnaast ben ik een artikel tegengekomen dat ging over een andere gebeurtenis die ik niet had geselecteerd, maar wel in deelvraag 3.3 aan bod kwam. In de artikelen is de informatie ook compleet. De ernst van de situatie, dat christenen echt verjaagd worden uit Irak, komt aan bod. Bijvoorbeeld in het artikel ‘De regering beschermt ons niet’, 2 november, pagina 3 (zie afbeelding hieronder).
In het artikel ‘Christenen nu doelwit van Al-Qaeda’, 4 november op de voorpagina, geeft het ND informatie over de houding van de terreurgroep ‘Islamitische staat in Irak’, ten opzichte van christenen (zie afbeelding hieronder).
Prioriteit:
Het ND geeft de situatie van christenen in Irak veel prioriteit. Dat is zichtbaar aan het aantal artikelen: 23. En de locatie van de artikelen: vijf keer stond het bericht op de voorpagina. Daarnaast stonden ze regelmatig op pagina 3 of 4. Twee keer gaat het hoofdredactioneel commentaar over de kwestie.
Vijf keer staat er bij een artikel over - of waarin verwezen wordt naar - christenvervolging in Irak ook een foto. Dat trekt automatisch meer aandacht naar het artikel.
Duiding:
Naast de kale berichtgeving, waarin puur verteld wordt wat er gebeurd is, heeft het Nederlands Dagblad ook een aantal langere artikelen geplaatst. Daarin wordt meer ingegaan op de betekenis van het geweld tegen christenen. In de onderstaande afbeeldingen is te lezen dat de gebeurtenissen niet op zichzelf staan maar onderdeel zijn van een grote terreurbeweging tegen christenen in Irak.
De grens tussen opinie en duiding is dun. Soms overlappen die twee aspecten van de journalistiek. In het hoofdredactioneel commentaar, dat twee keer over
de christenen in Irak is gegaan – in de periode die ik onderzocht – is naast opinie ook sprake van duiding. Zo schrijft Jan van Benthem dat de terroristen ernaar streven het woord van het evangelie tot zwijgen te brengen. Hij wijst er ook op dat het geen eenmalig incident is (zie afbeelding hieronder).
Platform:
Het Nederlands Dagblad geeft ruimte aan mensen die een mening hebben over de situatie van christenen in Irak. Zo heeft Joël Voordewind, (CU), een lang artikel geschreven: ‘Een veilige zone voor christenen in Irak’. Daarin valt ook het woord vervolging. Voordewind pleit voor een
veilige zone voor christenen in de Ninevévlakte, zodat ze niet het land uit hoeven vluchten. Als christenen blijven vertrekken, zal een religieuze zuivering plaatsvinden.
Zoals eerder beschreven, gaat twee keer het hoofdredactioneel commentaar over de situatie. Jan van Benthem schrijft onder andere dat christenen het doelwit zijn van het Midden-Oosten en roept op tot steun in gebed en daden.
Waakhondfunctie:
‘De regering beschermt ons niet’, de keuze voor dat citaat als kop is duidelijk kritiek op de Irakese overheid. In de eerste alinea van het artikel staat het citaat: Wij, christenen, worden niet voldoende beschermd. Wat moet ik nu doen? Weggaan en elders asiel aanvragen?’ De krant
kiest er bewust voor om ruimte te geven aan kritiek op de regering.
In het artikel ‘Uitzetting Irakezen gaat door’ is ruimte voor kritiek op de Nederlandse overheid: wat doet zij om Irakese vluchtelingen te beschermen?
Ook in het artikel ‘ChristenUnie teleurgesteld in Koppejan en Ferrier’ gaat het over de rol van de Nederlandse overheid in het beschermen van Irakese vluchtelingen (zie afbeelding hieronder).
Het artikel ‘Het uiteraard van Leers’ is zelfs zeer kritisch op de houding van de minister.
Het artikel ‘Al-Qaeda is springlevend in Irak’, bekritiseert ook de overheid van dat land. Zoals te lezen is in de afbeelding hieronder.
Meerdere partijen discussiëren over de vraag of christenen nu in Irak moeten blijven of toch beter het land uit kunnen vluchten. Het ND geeft ruimte aan beide partijen, zoals in het artikel ‘Vertreksignaal voor christenen in Irak stuit op veel kritiek’.
Op de rol van de internationale gemeenschap, is het ND niet erg kritisch.
Conclusie Nederlands Dagblad:
De krant geeft veel aandacht aan christenvervolging in Irak en windt er geen doekjes om. Dat de krant er veel aandacht aan geeft, was te verwachten. Het Nederlands
Dagblad richt zich immers op christelijk Nederland, een doelgroep die betrokken is bij het lot van andere christenen. Dat verklaart ook de hoge prioriteit die het onderwerp heeft. Het Nederlands Dagblad heeft ook de journalistieke taak van duiding en opinie goed uitgevoerd. Qua waakhondfunctie was het ND redelijk. Kritiek op de Irakese overheid en de Nederlandse komt aan bod, maar de internationale gemeenschap blijft onbesproken.
b. Trouw
Informatievoorziening:
Van de vijf geselecteerde gebeurtenissen hebben er twee de krant gehaald. In tegenstelling tot het Nederlands Dagblad begint Trouw pas te schrijven over christenen in Irak als er een heel heftige aanslag gebeurt op de kathedraal in Bagdad (31 oktober). Trouw zit er dus iets minder dicht bovenop. Toen die aanslag eenmaal gepleegd was, deed Trouw wel verslag van het daarop volgende geweld tegen christenen.
Zoals in hoofdstuk 3.4 beschreven staat, is het eerste artikel over de aanslag in de kathedraal wat terughoudend. Er zijn twijfels of het geweld wel specifiek tegen christenen gericht is. Het artikel van de dag daarna verklaart: er was na de aanslag nog onduidelijkheid over wat er precies aan de hand was. Maar inmiddels was zeker dat het geweld tegen christenen gericht was. Een kader onder het artikel schept het grote plaatje: christenen ontvluchten Irak in groten getale (zie tekstvak hiernaast).
Als iets eenmaal in het nieuws is, blijft de krant erover berichten. Die stelling is het zevende nieuwscriterium van Galtung en Ruge (zie hoofdstuk 1.3). Dat is bij Trouw duidelijk het geval. Sinds de aanslag van 31 oktober volgt de krant het nieuws rondom geweld tegen christenen in Irak nauw. Zo staat er 6 november een grote reportage over een herdenking van de slachtoffers, bericht de krant op 11 november over een aanslag in een christelijke wijk en staat ook op 17 november nog een bericht over nieuwe aanslagen in de krant.
De aanslag op de katholieke kerk in Bagdad zondag – ‘absurd en barbaars’ aldus Paus Benedictus – was niet de
eerste gelegenheid waarbij
christenen doelwit van extremisten bleken in Irak. Dit voorjaar
demonstreerden nog honderden mensen in Bagdad en Mosoel na een serie moorden op christenen.
Prioriteit:
Het aantal artikelen over het onderwerp in Trouw is aanzienlijk minder dan in het Nederlands Dagblad: elf. Maar hoe die artikelen zijn geplaatst, zegt veel over de prioriteit die Trouw geeft aan de situatie van christenen in Irak. Van de elf artikelen staan er vijf in sectie ‘vandaag’, nog vóór het binnenlandnieuws. Zes keer staat er een foto bij, één keer gaat het commentaar over de kwestie en in de verdieping wordt er drie keer aandacht aan besteed. Hoewel het aantal artikelen dus lager ligt dan bij het Nederlands Dagblad, geeft de locatie en het aantal foto’s wel aan dat Trouw het ook een belangrijk onderwerp vindt.
“Wie de islam bestudeert, kan niet anders dan constateren dat hij altijd
verwoestend gewerkt heeft.” Dat schrijft Wim Duiding:
De column van Sylvian Ephimenco is een goed voorbeeld van het blootleggen van diepere vragen. Hij schrijft natuurlijk prikkelend, omdat het een column is. Die hoeft niet per se alle vragen te beantwoorden, maar moet wel de lezer aan het denken zetten.
Het artikel ‘Wat er met christenen is gebeurd, lijkt wel genocide’, legt ook de diepere vragen bloot. De kop is al prikkelend: dit is niet zo maar een aanslag, dit lijkt op genocide. Maar aan het einde wordt een nog groter kader geschetst, over de betekenis van het christendom voor Irak (zie kader hieronder).
Het artikel ‘’Zwartboek islam’ is omstreden’, gaat over een boek dat heftige kritiek uit op de islam. Het kader daarnaast geeft wat van de inhoud van het boek bloot: ‘Islam is vijandig naar vrouwen, christenen, joden’. Door dit boek te bespreken, is in Trouw ruimte voor twijfel over de aard van de islam. Dat christenvervolging in moslimslanden veel voorkomt is een wezenlijk onderdeel in de discussie.
Dit zijn deels citaten uit het besproken boek, dus de kritische noot komt niet van de Trouwredacteur zelf. Desalniettemin worden lezers van Trouw aan het denken gezet.
Op een Iraakse tv-zender, waar de een na de ander steun uitspreekt voor de christenen, verwoordt iemand het zo: ,,Irak is een boom
met zijn wortels in het christendom. Als je de wortels
weghakt, sterft de boom.”
Hoewel de meeste essays theoretisch van aard zijn, proberen een paar ervan aan te geven waar die onderdrukking in de praktijk op neerkomt. Vervolging van christenen –
een actueel thema, gezien de situatie in Irak – komt bijvoorbeeld aan bod in een
essay van Johny Messo, president van de Syriac Universal Alliance. Uitgebreid beschrijft hij de relatie tussen het christelijke Aramese volk en de islam.
In het commentaar van 29 november wordt ook verder gekeken dan de gebeurtenissen zelf. Zo staat er dat sinds de opkomst van de islam christenen in het Midden-Oosten verdrukt/vervolgd worden. De schrijver betreurt de benarde positie van de christenen. Dat het gebrek aan vrijheid voor christenen daar niet gecompenseerd moet worden met gebrek aan vrijheid voor moslims hier, is ook een manier van duiding.
Platform:
Behalve de interne mensen, zoals Ephimenco en het commentaar, zijn er geen mensen van buiten Trouw die hun mening over de kwestie in de krant hebben geplaatst. Wel zijn meningen indirect in de krant gekomen, via interviews en de boekbespreking.
Voor het gehele Midden-Oosten geldt dat de christelijke minderheid in een eeuw is gekrompen van twintig naar vijf procent van de bevolking. Natuurlijk liggen aan die exodus uiteenlopende motieven ten grondslag. Maar de opkomst van het
islamitische fundamentalisme is zeker een belangrijke factor.
Waakhondfunctie:
Ook in Trouw komen mensen aan het woord die vinden dat de Irakese veiligheidsdiensten de christenen niet genoeg beschermen. In het artikel ‘Verslagenheid onder Irakese christenen na bloedbad in kerk’, staat bijvoorbeeld dat de reddingsactie van de veiligheidstroepen volgens een christelijk parlementslid overhaast en onprofessioneel was. Aan het eind van het artikel komt een christen aan het woord, die zegt dat ze niet genoeg beschermd worden. In het artikel ‘Reeks aanslagen in Bagdad eist weer tientallen levens’ worden ook twijfels uitgesproken over de veiligheid (zie kaders). Op dezelfde manier is Trouw kritisch in het artikel ‘Wat er met de christenen is gebeurd, lijkt wel genocide’.
Over de rol van invloedrijke landen wordt geschreven in het artikel ‘Wij hebben nog nooit een moskee aangevallen’. Frankrijk heeft namelijk een groep christelijke vluchtelingen opgevangen. Maar het commentaar is dat het land niet consequent met de hulpzoekenden omgaat. Er leven immers veel vluchtelingen uit andere landen op straat in Parijs.
Conclusie Trouw:
De twee bloedige dagen versterken twijfels over de capaciteiten van de Iraakse veiligheidsdiensten. Die
zijn sinds twee maanden verantwoordelijk voor de veiligheid in Irak.
Vooralsnog lijken politici drukker met elkaar bezig dan met de veiligheid in hun land:
acht maanden na de
verkiezingen is er nog steeds geen nieuwe regering. Grote vraag is of Al-Qaida in staat is in dit machtsvacuüm een nieuw sektarisch bloedvergieten te De operatie is niet onomstreden. Frankrijk zou christelijke vluchtelingen voortrekken.
Ondanks de wat latere start van Trouw heeft de krant het redelijk goed gedaan in de berichtgeving over christenvervolging in Irak. Ondanks het feit dat Trouw zich niet meer per se richt op een christelijk lezerspubliek, windt de krant er net als het ND geen doekjes om: christenen in Irak worden vervolgd en dat moet de wereld weten. Gebeurtenissen haalden de krant, er werd duiding aan gegeven en Trouw stelt zich op als waakhond. De hoeveelheid opinie is wel wat weinig. Maar met de hoeveelheid informatie – zoals de spread in de verdieping – en de prioriteit die aan het onderwerp gegeven wordt, verzaakt Trouw de taak van de journalistiek op dit onderwerp niet.
c. De Volkskrant
Informatievoorziening:
Van de vijf geselecteerde gebeurtenissen hebben twee de krant gehaald: de gijzeling in de kerk en aanslagen later die week. De Volkskrant berichtte redelijk uitgebreid over de gijzeling, maar de weken daarop stond er weinig nieuws in de Volkskrant over de gebeurtenissen die daarop volgden. Pas in een artikel over aanslagen in sjiitische wijken werd er verwezen naar de herdenking van het gijzeldrama. Over de aanslagen die in christelijke wijken werden gepleegd in de week na het gijzeldrama, wordt pas verwezen op 12 november in een artikel over de nieuwe regering van Irak. Het nieuws wordt nogal sober en indirect gebracht, vergeleken bij het Nederlands Dagblad en Trouw. Sinds het artikel op 12 november staat er pas op 18 december een bericht over het feit dat christenen Irak uit vluchten.
Prioriteit:
Van de vijf artikelen die gaan over (of waarin wordt verwezen naar) christenvervolging in Irak, staat er één op de voorpagina, de rest staat allemaal tussen pagina 13 en 17 bij sectie buitenland. Eén artikel heeft een foto, één heeft streamers. Verder zijn het sobere berichten. Twee zijn kortjes.
De aandacht die de Volkskrant geeft aan de situatie van christenen in Irak is duidelijk weinig. Het haalt de krant, maar daarmee is alles gezegd. Dat komt vooral doordat drie van de vijf artikelen, waarin het geweld tegen christenen genoemd wordt, eigenlijk ergens anders over gaan. Twee voorbeelden daarvan zijn te zien in de kaders.
Het akkoord volgt op een aantal bloedige dagen in Irak. Woensdag explodeerde een
aantal bommen buiten de huizen van christelijke gezinnen in de hoofdstad Bagdad. Tien dagen eerder kostte een aanval op een kerk 58 christenen het leven.
Eerder op de dag namen honderden Iraakse
christenen deel aan een plechtigheid in Bagdad om de 58 kerkgangers te herdenken die op zondag werden gedood bij de bestorming van hun kerk door politie en leger.
Duiding:
In het artikel ‘Gijzeling in kerk Bagdad eindigt in bloedbad’, schrijft de buitenlandredactie dat de Irakese minister van mensenrechten van mening is dat de organisatie ‘Islamitische staat van Irak’ als doel heeft het land van christenen te zuiveren. Daarmee schetst de krant een groter kader om de aanslag heen. Het feit dat christenen het erg zwaar hebben in Irak en zelfs massaal het land uitvluchten wordt ook omschreven (zie kader). Daarmee wordt de ernst van de situatie duidelijk gemaakt. Verder zijn de artikelen erg feitelijk en wordt er geen duiding gegeven.
Platform:
In de Volkskrant heb ik geen opiniestukken gevonden over de situatie van christenen in Irak. Er is ook geen commentaar over gegaan. In de artikelen zijn ook geen citaten opgenomen van christenen die hun mening over de kwestie uiten.
De afgelopen zeven jaar is het aantal brandstichtingen in kerken en moorden op priesters flink gestegen. Vele christenen zijn Irak ontvlucht uit vrees voor hun levens.
Eens was 1,5 van de 30 miljoen inwoners christelijk nu zijn er naar schatting slechts 600 duizend christenen in Irak.
Waakhondfunctie:
In het artikel ‘Gijzeling in kerk Bagdad eindigt in bloedbad’ staat dat lokale politici openlijk twijfelen over de capaciteit van de Irakese veiligheidsdiensten. In het artikel ‘Tientallen doden bij aanslagen in sjiitische wijken van Bagdad’ staat dat de paus de Irakese regering oproept om christenen beter te beschermen.
In het laatste artikel, van 18 december, staat dat de VN- vluchtelingenorganisatie Unhcr kritiek heeft op de internationale gemeenschap (zie kader).
De redactie uit zelf niet direct kritiek op de Irakese overheid over internationale gemeenschap. Ook de rol van de Nederlandse overheid blijft onbeschreven.
Conclusie de Volkskrant:
De Volkskrant is een seculier dagblad en toch halen berichten over geweld tegen christenen de krant. Terecht, wat de situatie is heel ernstig. Dat de krant überhaupt over de situatie bericht is voor mij geen reden om lovend te zijn over de krant. De Volkskrant geeft het onderwerp weinig prioriteit, de krant geeft weinig duiding en geen opinie. In de artikelen die ik heb gevonden stelt de Volkskrant zich wel enigszins op als waakhond, maar ook die functie is beperkt. De Volkskrant doet het niet uitermate slecht, maar wel enigszins matig.
De Unhcr is geschokt dat Europese landen Iraakse asielzoeker terugsturen naar onveilige gebieden. Unhcr kritiseert
Zweden omdat het twintig Irakezen, onder wie christenen, op het vliegtuig naar Irak heft gezet.