Hoe vaak komen vissers in contact met onderwatererfgoed?

Gedurende zes weken is bijgehouden hoeveel de vissers meebrachten aan wal. Vijf van de negen vissers was zich ervan bewust dat ze elke dag in contact kunnen komen met onderwatererfgoed, de andere vier hadden dit niet door. Wel beseft de grote meerderheid, acht van de negen, dat er weleens door de mens bewerkte voorwerpen tussen hun netten kan zitten. Hun gebrek aan kennis over onderwatererfgoed kan verklaren waarom ze niet inzien dat dit soort voorwerpen onder onderwatererfgoed vallen.

De aantallen kunnen in werkelijkheid hoger liggen, aangezien niet elke week alle aangemeerde kotters benaderd konden worden. Sommige vissers lagen namelijk te slapen of waren al naar huis gegaan. Dit is dus een indicatie van hoeveel materiaal er binnen een periode van zes weken binnen gebracht kan worden.

Tabel 1: totaal aantal opgevist materiaal

Uit de tabel en de grafiek is goed af te lezen dat de vissers gedurende deze periode voornamelijk veel bot mee aan wal brachten. Ze weten dat bot geld op kan leveren omdat verschillende verzamelaars er geïnteresseerd in zijn en het bot komen opkopen. Ook nemen ze het mee voor Kommer Tanis, waarvan ze weten dat hij weleens geïnteresseerd kan zijn in de opgeviste botten. Het aardewerk bestaat voornamelijk uit scherven. Zelden worden er hele kannen of kommen van aardewerk opgevist. Aardewerk kan al kapot op de bodem liggen of wordt kapot gemaakt door de sleepnetten.

Daarnaast kan, als er een stukje aardewerk tussen de netten zit dat nog heel is, het stuk kapot vallen als de netten worden geopend om het vis eruit te halen.

In een van de weken van onderzoek was er door de GO-23 een hele mooie vondst gedaan. Het was een schaaltje beschilderd met een tafereel met daarop een boerin en een boer afgebeeld. Hij was helemaal heel en gaaf, er was geen stukje afgebroken. Zie voor foto’s van het schaaltje afbeelding 23 en 24. Een andere vondst was een huls van een bom afkomstig uit de Tweede Wereldoorlog, inclusief een merkje (afbeelding 25 en 26). Tot slot is er een stukje baardmankruik opgevist, die in Duitsland

Materiaal Aantal

60

van de 15^de tot de 18^de eeuw werden vervaardigd (afbeelding 27). Een compleet overzicht van foto’s van de meeste vondsten die gedaan zijn in de zes weken zijn opgenomen in bijlage 1.

Afbeelding 23: zijaanzicht van de kom. Afbeelding 24: bovenaanzicht van de kom.

Afbeelding 25: huls met een merk van de Nazi.

Afbeelding 26: zijaanzicht van de huls.

Afbeelding 27: hals van een baardmankruik.

61 Tijdens de gesprekken en in de vragenlijst is gevraagd wat voor soort materialen de vissers allemaal zijn tegengekomen in hun leven als visser en hoeveel ze denken dat dit er ongeveer geweest zijn. De indeling is gebaseerd op het boekje ‘Herkennen van archeologische vondsten uit waterbodems en hoe daar mee om te gaan’, geschreven door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en uitgegeven door de Rijkswaterstaat. De indeling hiervan was het

makkelijkst te gebruiken. Er is niet voor gekozen om bij alles te vragen wat het voor objecten waren, omdat vissers dit zelf vaak niet weten. Ze weten daarentegen wel of iets metaal of hout was, wat ook al een idee kan geven wat voor materiaal er wordt opgevist en hoeveel. Bot is datgene dat boven al het materiaal uitspringt. Waarschijnlijk zijn de vissers alerter op botten dan op andere materialen, aangezien ze weten dat er veel verzamelaars zijn die er interesse in kunnen hebben en dat het ze geld kan opleveren.

Daarnaast is hout een materiaal dat wekelijks in de visnetten terecht komt. Dit zijn doorgaans grote stukken wrakhout en af en toe kleinere stukken, zoals een katrol van een oud zeilschip. Jaap Klein, een Stellendamse

visser, heeft tijdens het onderzoek een foto gemaakt van wrakhout dat ze opgevist hadden. Deze is te zien op Afbeelding 28 en 29. Ook aardewerk wordt veel opgevist, al is het

doorgaans wel in de vorm van scherven. Metaal en steen zijn materialen die ook vaak tussen de netten terecht komen. Metaal is doorgaans afval of een onderdeel afkomstig van een relatief moderner

schip. Soms worden wel eens hulzen van bommen of kogels gevonden afkomstig uit de Tweede Wereldoorlog. Deze hebben wel een cultuurhistorische waarde. Van de vijf metalen voorwerpen was er minstens één van cultuurhistorische waarde, een huls van een bom met een merkteken van de nazi erop en het jaartal 1940 (zie afbeelding 25 en 26). Stenen komen vaak terecht in de netten, volgens de vissers. De meeste stenen zijn niet van cultuurhistorische waarde maar enkele kunnen dit wel zijn, zoals vuurstenen bijlen.

Na de komst van de pulskor is het aantal opgeviste objecten flink afgenomen. Waar vroeger twee volle bakken met bot opgevist werd, wordt er nu nog maar een enkele bot opgevist. De vissers merken dit goed, het is voor hen fijn dat er minder bijvangst is. Toch worden er, zoals blijkt uit de bovenstaande getallen, nog steeds objecten en bot opgevist uit de Noordzee met de pulskor.

Afbeelding 28: stuk wrakhout aan boord.

Afbeelding 29: stuk van het wrakhout.

62