Het onderzochte gebied in zijn archeologisch kader

De Centrale Archeologische Inventaris (CAI) vermeldt een aantal locaties in de omgeving van het onderzoeksgebied waar archeologische resten gekend zijn (Figuur 26). De in de nabijheid gelegen archeologische waarden en de locaties met een gelijkaardige landschappelijke ligging worden besproken. Ze zijn het relevantste om het archeologisch potentieel van het terrein in te schatten.

Op korte afstand ten zuiden van het onderzoeksgebied, op het hoogste punt in de omgeving, bevindt zich de Onze-Lieve-Vrouw parochiekerk (CAI ID 110356).¹⁷ De oudste bewaarde onderdelen zijn een romaanse kruisingstoren van circa 1250, een vroeg-gotisch noordelijk transept uit de 14^de eeuw, een gotisch koor met oude sacristie uit de 15^de eeuw en een oude middenbeuk met zuilen, scheibogen en segmentbogige bovenlichten.¹⁸

17 Agentschap Onroerend Erfgoed 2020: Onze-Lieve-Vrouw parochiekerk [online]

https://id.erfgoed.net/waarnemingen/110356 (Geraadpleegd op 23-01-2021)

18 Agentschap Onroerend Erfgoed 2021: Parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw [online]

https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/2908 (Geraadpleegd op 23-01-2021)

Figuur 26: Overzichtskaart Centrale Archeologische Inventaris met aanduiding van het onderzoeksgebied (https://geo.onroerenderfgoed.be/), weergegeven op het DTM 1 m en Hillshade DHM 5 m

Ten noordoosten van het onderzoeksgebied werd een proefsleuvenonderzoek uitgevoerd dat greppels opleverde die mogelijk in relatie staan met bestaande bebouwing (CAI ID 225156). Ze zijn te plaatsen in de nieuwe tijd en nieuwste tijd.¹⁹ Ten noordwesten van het onderzoeksgebied werd ook een proefsleuvenonderzoek uitgevoerd (CAI ID 219506). Het gaat om paalsporen, kuilen, greppels, een ploegspoor, verstoringen en een natuurlijk spoor. De sporen komen verspreid binnen het onderzoeksgebied voor. De sporendensiteit is in het algemeen laag. Op basis van de vulling en de aflijning van de sporen, samen met het aangetroffen vondstmateriaal en de relatie tot het akkerdek, kon voor de meeste sporen een datering in de nieuwe of de nieuwste tijd vermoed worden. De sporen wezen niet op de aanwezigheid van een waardevolle archeologische vindplaats.²⁰ Beide onderzoekslocaties bevinden zich iets lager op de oost-west georiënteerde rug waar het onderzoeksgebied zich op bevindt. Ten noordoosten van het onderzoeksgebied werd ook nog een ander proefsleuvenonderzoek uitgevoerd dat geen archeologisch relevante of interessante sporen of vondsten opleverde die tot relevante kenniswinst kunnen leiden (CAI ID 217927).²¹ Op basis van de

19 Agentschap Onroerend Erfgoed 2021: Klemlei [online] https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/225156

(Geraadpleegd op 23-01-2021); Verrijckt/Keersmaekers 2019, 25

(https://id.erfgoed.net/archeologie/notas/12666)

20 Agentschap Onroerend Erfgoed 2021: Vossenberglei [online] https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/219506 (Geraadpleegd op 23-01-2021); Cleda/Hellinx 2017, 30-31 (https://id.erfgoed.net/archeologie/notas/5324)

21 Agentschap Onroerend Erfgoed 2021: Koelarenvelden [online] https://id.erfgoed.net/waarnemingen/217927 (Geraadpleegd op 23-01-2021)

Onze-Lieve-Vrouw-Waver – Bosstraat 9 | 27

bodemprofielen kon vastgesteld worden dat er op deze locatie nog oudere akkerlagen en greppelsystemen uit de late middeleeuwen en nieuwe tijd aanwezig waren. Onder deze akkerlagen zijn geen nederzettingssporen of vondsten die hierop kunnen wijzen waargenomen of verzameld.²² Ten zuidwesten van het onderzoeksgebied, ook wat lager gelegen op de oost-west georiënteerde rug, werd een proefsleuvenonderzoek uitgevoerd. De onderzochte zone is ingekleurd als negatief onderzoek. De antropogene sporen zijn voornamelijk grachten en greppels. Op basis van het proefsleuvenonderzoek werd geconcludeerd dat het terrein oorspronkelijk in bebost gebied gelegen was, met name het Waverwoud. Hier werden in de bodemopbouw nog restanten van vastgesteld.

Vervolgens werd het gebied in cultuur gebracht. Op basis van de aanwezige sporen, die in de late middeleeuwen of na de middeleeuwen te dateren zijn, werd geconcludeerd dat ingrijpende menselijke aanwezigheid pas vanaf deze periode plaatsvond. Het merendeel van de weinige sporen kan vermoedelijk gerelateerd worden aan de hoeve die te zien is op 18^de-19^de-eeuws kaartmateriaal en zich in de directe nabijheid van het onderzoeksgebied bevond.²³ Een proefsleuvenonderzoek uitgevoerd ten zuidoosten van het onderzoeksgebied leverde, met uitzondering van twee greppels en een slootvulling uit de nieuwe tijd of sub-recente periode, geen relevante archeologische sporen op.²⁴

Ten noordwesten van het onderzoeksgebied bevinden zich vier bouwkundige relicten. Het gaat in de eerste plaats om de Schranshoeve (CAI ID 110262).²⁵ Deze hoeve, voorzien van een omgrachting, gaat zeker terug tot de tweede helft van de 16^de eeuw.²⁶ Het tweede bouwkundige relict is Hoeve ’t Hof (CAI ID 103158).²⁷ Het gaat om een hoeve die opklimt tot de 18^de eeuw.²⁸ Het derde (verdwenen) bouwkundige relict ten noordwesten van het onderzoeksgebied is de Molenhoeve (CAI ID 110321), die reeds op de 18^de-eeuwse Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden te zien is.²⁹ Het vierde relict is de Bouchastroo hoeve (CAI ID 110322). Deze is ook al te zien op bovengenoemde kaart.³⁰ Ten zuidwesten van het onderzoeksgebied is nog een andere hoeve te situeren. Het gaat om de (Grote) Waverhoeve (CAI ID 110260).³¹ Ze klimt in de kern op tot de 17^de of de 18^de eeuw.³²

Ten zuidoosten van het onderzoeksgebied is Kasteel IJzerstein gesitueerd (CAI ID 110248). Tussen 1324 en 1343 werd de kasteeltoren gebouwd. Er zouden zich fundamenten van de toren bevonden

22 Devroe/Bervoets 2017, 24-26 (https://id.erfgoed.net/waarnemingen/217927)

23 Wyns 2014, 27-28

24 Pepermans et al., 2020, 33 (https://id.erfgoed.net/archeologie/notas/16796)

25 Agentschap Onroerend Erfgoed 2021: Schranshoeve [online] https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/110262 (Geraadpleegd op 23-01-2021)

26 Agentschap Onroerend Erfgoed 2021: Hoeve De Schrans [online]

https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/3295 (Geraadpleegd op 23-01-2021)

27 Agentschap Onroerend Erfgoed 2020: Hoeve ‘t Hof [online] https://id.erfgoed.net/waarnemingen/103158 (Geraadpleegd op 23-01-2021)

28 Agentschap Onroerend Erfgoed 2021: Hoeve 't Hof [online] https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/86235 (Geraadpleegd op 23-01-2021)

29 Agentschap Onroerend Erfgoed 2021: Molenhoeve [online] https://id.erfgoed.net/waarnemingen/110321 (Geraadpleegd op 23-01-2021)

30 Agentschap Onroerend Erfgoed 2021: Bouchastroo hoeve [online]

https://id.erfgoed.net/waarnemingen/110322 (Geraadpleegd op 23-01-2021)

31 Agentschap Onroerend Erfgoed 2021: Waverhoeve (Grote Waverhoeve) [online]

https://id.erfgoed.net/waarnemingen/110260 (Geraadpleegd op 23-01-2021)

32 Agentschap Onroerend Erfgoed 2021: Grote Waterhoeve [online]

https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/86242 (Geraadpleegd op 23-01-2021)

hebben onder het bakhuis. Het kasteel werd afgebroken in 1576 (verwoest door de Spanjaarden).³³ In de 16^de eeuw had het de naam "den Steen". Het huidige gebouw klimt wellicht op tot 1780.³⁴ In voorbereiding van de Tweede Wereldoorlog werd de KW-linie opgericht. De ruggengraat van de KW-linie werd gevormd door één of twee rijen gevechtsbunkers. Belangrijke plaatsen, zoals dorpen en grote kruispunten, werden met extra gevechtsbunkers (de zogenaamde antitankcentra) verdedigd. Voor de rijen gevechtsbunkers legde men van noord naar zuid talrijke hindernissen.

Achter de bunkerlijn werd een telefoonnetwerk uitgebouwd dat de communicatie aan het front moest verzekeren.³⁵ Het onderzoeksgebied is gesitueerd tussen de verdediging van de eerste lijn en de verdediging van de tweede lijn. Verschillende CAI-locaties in de omgeving van het onderzoeksgebied zijn te verbinden aan verdedigingsstructuren (bunkers) van de KW-linie.

Figuur 27: Situering van het onderzoeksgebied ten opzichte van de KW-linie (http://www.kwlinie.be/databank), weergegeven op het GRB (www.geopunt.be)

33 Agentschap Onroerend Erfgoed 2021: Kasteel IJzerstein (Hooghuis) [online]

https://id.erfgoed.net/waarnemingen/110248 (Geraadpleegd op 23-01-2021)

34 Agentschap Onroerend Erfgoed 2021: Hoeve IJzerstein of Hooghuis [online]

https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/3263 (Geraadpleegd op 23-01-2021)

35 http://www.kwlinie.be/opbouw

Onze-Lieve-Vrouw-Waver – Bosstraat 9 | 29

Ten westen van het onderzoeksgebied werden twee archeologienota’s opgemaakt (ID 4741 en ID 15584).³⁶ Hier ging nog geen veldonderzoek mee gepaard, waardoor er nog geen concrete kennis is over de aanwezige archeologische resten. Hetzelfde geldt voor een gebied ten zuidoosten van het onderzoeksgebied (ID 8584). Andere gekende archeologische waarden in de omgeving van het onderzoeksgebied bevinden zich al op vrij grote afstand ten opzichte van het onderzoeksgebied of kennen een verschillende landschappelijke ligging. Ze zijn weinig relevant om het archeologisch potentieel van het terrein in te schatten. Daarom worden ze hier niet nader toegelicht.