• Een van de oorzaken van de onveiligheid in het openbaar vervoer in 2000 – 2002 was het gebrek aan afstemming. Partijen waren gericht op eigen taken en opereerden apart. Door het Aanvalsplan en de lokale veiligheidsarrangementen is de samenwerking
gegroeid. Eén partij moet de regie voeren en verantwoordelijk zijn voor de samenwerking. Afspraken moeten worden geborgd.
• Toezichthouders van vervoerder, gemeente en politie hadden geen goed beeld van het werk van andere toezichthouders, waardoor er over en weer verkeerde verwachtingen bestonden.
• De problemen in 2000 – 2002 speelden in de hele samenleving. Dat is te verklaren door individualisering en het gebrek aan gezag van bijvoorbeeld de politie. De politie is nu terug op haar voetstuk en gedraagt zich weer meer als de ‘scheidsrechter in de maatschappij’.
• Personeel moet makkelijker aangifte kunnen doen, bijvoorbeeld met standaard formulieren. Winkeleigenaren kunnen dat nu al.
5.5 Samenvatting
De groepsgesprekken bevestigen het beeld van de geïnterviewden.
Samenwerking tussen partijen is cruciaal en zorgt voor optimale inzet van toezichthouders en politie. De inzet van partijen is niet groter maar efficiënter.
De politie is haar gezag aan het terugwinnen. Rond 2000 had de politie te weinig gezag. In combinatie met de individualisering van de
samenleving zorgde dat voor een gebrek aan handhaving van de openbare orde. Nu is ook de harde hand weer meer in beeld.
Verschillende vervoerders hebben harde afspraken met regiopolitie en OM voor het doen van aangifte en het afhandelen van processen-verbaal.
6. Conclusie
Het doel van de maatregel ‘versterking capaciteit en inzet van politie en justitie’ is:
versterking van de achterkant van de veiligheidsketen.
Deze maatregel is niet volledig uitgevoerd:
• Er zijn drie UPI-teams opgezet, waardoor de UPI nu op sterkte is:
68 fte’s. De UPI is echter niet boven de formatie uitgebreid met 51 fte’s, maar met 34 fte’s boven de formatie en met 17 fte’s door verschuivingen bij de spoorwegpolitie.
• Het is niet duidelijk of de regiopolitie extra capaciteit heeft ingezet.
Wel is duidelijk dat de politie effectiever en efficiënter is gaan werken dankzij de lokale veiligheidsarrangementen.
• Het is niet duidelijk of het OM extra capaciteit heeft ingezet. In een aantal gebieden is de inzet van het OM verbeterd dankzij de lokale veiligheidsarrangementen. Bij andere arrangementen speelt het OM geen rol van betekenis. Organisatorische maatregelen, zoals de BVOM als aanspreekpunt voor NS, hebben wel geleid tot verbetering.
UPI
Het doel van de uitbreiding van de UPI (oorspronkelijk 17 fte’s) met drie teams van 17 fte’s is het grootser aanpakken van excessen op het spoor. De drie extra teams waren in januari 2006 compleet.
Maar de uitbreiding van de UPI met 51 fte’s is geen uitbreiding van de spoorwegpolitie met 51 fte’s. De spoorwegpolitie detacheert 17 fte’s bij de UPI, waardoor die maar met 34 fte’s is uitgebreid.
De UPI pakt excessen op het spoor succesvol aan. De geïnterviewden zijn tevreden over de UPI omdat de teams snel en flexibel inzetbaar zijn. De UPI sorteert vooral effect bij de aanpak van zakkenrollers en zwartrijders. Ook voldoet de UPI bijna altijd aan aanvragen van de geografische units. De UPI opereert vooral in de Randstad, maar werkt ook buiten de Randstad als dat nodig is.
De uitbreiding van de UPI heeft z’n weerslag op de organisatie van de spoorwegpolitie. Dat komt deels omdat een deel van de teamleden van de geografische units komen. De capaciteit van die geografische units was al krap en de detachering bij de UPI vergroot dat probleem.
Daardoor moeten de geografische units de UPI vaker inzetten en fungeert de UPI als een soort uitzendbureau. Door de detacheringen komt er wel meer kennis en evaring bij de geografische units.
Politie & justitie
In het Aanvalsplan staat dat de regiopolitie meer capaciteit moet vrijmaken voor het optreden in het openbare deel van
stationsgebieden. Daarnaast moest het OM de door de regio- en spoorwegpolitie aangedragen zaken adequaat en tijdig verwerken. Dat
betekent dat ook het OM capaciteit moest vrijmaken voor de verwerking van processen-verbaal.
In dit deelonderzoek is niet aan te tonen of de regiopolitie en het OM extra capaciteit hebben ingezet voor ‘versterking inzet politie en justitie’. Deze maatregel komt vooral tot uiting in lokale
veiligheidsarrangementen. De afspraken daarin over efficiëntere inzet van capaciteit zijn wel uitgevoerd.
De regiopolitie heeft binnen de lokale veiligheidsarrangementen afspraken gemaakt met de vervoerders over wie wanneer hoeveel mensen inzet. Daardoor is er nu elk uur van de dag een toezichthouder.
Ook zijn er afspraken over de afhandeling van zaken.
De rol van het OM in lokale veiligheidsarrangementen is niet eenduidig.
De problemen rond sociale veiligheid verschillen per arrondissement.
Op basis hiervan bepalen de parketten hun beleid. Ook is de
tevredenheid van andere partijen over het OM niet eenduidig. Meer over de rol van regiopolitie en OM staat in deelrapport 2 over lokale veiligheidsarrangementen.
Sinds begin 2005 is de samenwerking tussen OM en NS verbeterd en zijn maatregelen afgesproken over de behandeling van processen-verbaal. Het BVOM speelt hierbij een hoofdrol. Het BVOM heeft extra mensen ingezet om processen-verbaal van NS sneller en beter te verwerken.
Door de afspraken in de lokale veiligheidsarrangementen zijn er organisatorische veranderingen gekomen. Die zorgen voor efficiënter toezicht en een betere vervolging.
BI J L A G E 1 : V R A G E N O V ER U P I
Doel
• Wat is het doel van de extra aandacht aan probleemlijnen en de uitbreiding van de UPI’s?
Probleemlijnen
• Wat verstaat u onder probleemlijnen?
• Zijn er probleemlijnen in uw regio?
• Heeft u aan al deze lijnen extra aandacht gegeven?
De inzet van de UPI’s
• Wat is de inzet van de UPI’s in uw regio?
• Is dit voldoende inzet?
• Op welke lijnen/stations/gebieden worden de UPI’s ingezet?
• Op welke momenten worden de UPI’s ingezet?
• Welke taken hebben de UPI’s in uw regio?
• Hoe heeft de inzet van UPI’s in uw regio zich gedurende de tijd ontwikkeld?
Het implementatieproces van de UPI’s
• Van wie kwam het initiatief tot de inzet van extra UPI’s?
• Welke partijen zijn verder bij de implementatie van de extra UPI’s betrokken geweest?
• Welke rol heeft uw organisatie gehad tijdens de implementatie van de extra UPI’s?
• Welke rol hebben de andere partijen tijdens de implementatie gehad?
• Hebben alle partijen uitgevoerd wat van hen werd verwacht? Zijn deze afspraken vastgelegd?
• Hoe is de implementatie van de extra UPI’s verlopen?
• Hoe is de extra inzet gefinancierd?
Effecten
• Is het vooraf gestelde doel behaald?
• Wat zijn de effecten van de extra UPI’s en extra aandacht voor probleemlijnen op de sociale veiligheid voor personeel en reizigers (gevoel van veiligheid en aantal incidenten)?
• Welke invloed heeft de uitbreiding van de UPI’s en extra aandacht voor probleemlijnen op het aantal zwartrijders?
• Bent u tevreden met deze effecten?
• Zijn er metingen geweest naar de effecten / voortgang van de maatregel?
• Heeft de inzet van UPI’s ook neveneffecten op andere terreinen dat sociale veiligheid?
Rol rijksoverheid (Onder de rijksoverheid verstaan wij het Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Justitie, Binnenlandse Zaken en
Koninkrijkrelaties en het OM. Wij vragen hieronder naar de rol van de rijksoverheid. Wilt u uw antwoord specificeren naar de verschillende onderdelen van de rijksoverheid als u dat van belang acht?)
• Wat was de rol van de rijksoverheid bij de totstandkoming en uitvoering van deze maatregel?
• Bent u tevreden over de rol van de rijksoverheid?
• Heeft u bij het opstellen en uitvoeren van de maatregel genoeg ondersteuning gekregen van de
• rijksoverheid?
• Denkt u dat de extra UPI’s en de extra aandacht voor
probleemlijnen toch was gerealiseerd als het Aanvalsplan niet was opgesteld?
• Heeft de inzet van de UPI’s en de extra aandacht aan probleemlijnen een relatie met het opgestelde
veiligheidsarrangement in uw regio?
Succes- en faalfactoren
• Wat zijn de succes- en faalfactoren c.q. leerpunten (inhoudelijk en procesmatig) van de uitbreiding van de UPI’s en de extra aandacht aan probleemlijnen?
• Wat zijn de succes- en faalfactoren c.q. leerpunten van de invoering van deze maatregel?
Andere maatregelen uit het Aanvalsplan
• Naast de verhoogde inzet van de spoorwegpolitie is in het
Aanvalsplan ook de actie gedefinieerd ‘uitbreiding toezichthouders in tram en metro’. Heeft dit effecten op de inzet van de
spoorwegpolitie op gebieden waar deze toezichthouders actief zijn?
Zo ja, welke effecten heeft dit?
• Naast de verhoogde inzet van de spoorwegpolitie is de inzet van de regiopolitie verhoogd door de extra inzet in stationsgebieden. Heeft dit effecten op de inzet van spoorwegpolitie op gebieden waar de regiopolitie actief is? Zo ja, welke effecten heeft dit?
BI J L A G E 2 : V R A G E N O V ER P OL IT IE E N JU S T I T I E
1. DOEL VERSTERKING INZET
Vraag 1a
Bent u bekend met het doel versterking inzet en capaciteit bij politie en justitie?
Ja Nee
Zo ja, wat is het doel van de uitbreiding van de inzet van politie in de stationsgebieden?
Vraag 1b
Gaat er meer aandacht van de regiopolitie naar de stationsgebieden?
2. INZET IN UW GEBIED
Vraag 2a
Heeft u extra inzet gepleegd op en rond stationsgebieden vanaf 2002?
Vraag 2b
Op of rond welke stations heeft u extra politie ingezet?
Hoe groot is deze extra inzet in fte?
Op welke momenten (dagen, tijden, seizoenen) wordt deze extra politiemensen ingezet?
Is deze inzet gewaarborgd, ook al vereist een acute situatie in de stad meer inzet van politieagenten in andere gebieden van de stad?
Vraag 2c
Welke partijen waren betrokken bij het inzetten van extra politie?
Vraag 2d
Hoe is het implementatieproces verlopen?
Vraag 2e
Wat zijn de kosten van deze extra inzet?
Vraag 2f
Hoe zijn deze kosten verdeeld over verschillende partijen?
Vraag 2g
Stemt u de extra inzet af met andere partijen die toezicht houden in het stationsgebied?
Vraag 2h
Wat zijn de leerpunten van de inzet van extra capaciteit?
3.CONTACTEN MET JUSTITIE
Vraag 3a
Heeft u met het OM afspraken gemaakt over de extra inzet van politiemensen en de extra instroom in de justitiële keten die dit mogelijk teweeg brengt?
Ja Nee
De volgende vier vragen hoeft u alleen in te vullen als u afspraken heeft gemaakt met justitie.
Vraag 3b
Wat houden deze afspraken met het OM in?
Vraag 3c
In welke mate worden deze afspraken nagekomen?
Vraag 3d
Bent u tevreden over de relatie tussen uw corps en het OM omtrent deze afspraken?
Vraag 3e
Wat zijn de leerpunten uit de afspraken met justitie?
4.EFFECTEN
Vraag 4a
Is het vooraf gestelde doel(en) behaald?
Vraag 4b
Wat zijn de effecten van de extra inzet van politie in stationsgebieden op de sociale veiligheid voor personeel en reizigers (aantal incidenten en gevoel van veiligheid) en waarop worden deze effecten gebaseerd?
Zijn er metingen uitgevoerd naar de effecten?
Ja Nee
Zo ja, hoe zijn deze effecten gemeten?
Vraag 4c
Bent u tevreden over de behaalde effecten?
Vraag 4d
Heeft de extra inzet in stationsgebieden ook neveneffecten op andere terreinen dan sociale veiligheid?
5.ROL VAN DE RIJKSOVERHEID
Onder de rijksoverheid verstaan wij het Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Justitie, Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties en het OM. Wij vragen hieronder naar de rol van de rijksoverheid. Wilt u uw antwoord specificeren naar de verschillende onderdelen van de rijksoverheid als u dat van belang acht?
Vraag 5a
Wat was de rol van de rijksoverheid bij de totstandkoming en uitvoering van deze maatregel?
Vraag 5b
Bent u tevreden over de rol van de rijksoverheid?
Ja Nee
Toelichting:
Vraag 5c
Heeft u bij het opstellen en uitvoeren van de maatregel genoeg ondersteuning gekregen van de rijksoverheid?
Vraag 5d
Denkt u dat de extra inzet van politie in stationsgebieden ook was gerealiseerd als het Aanvalsplan niet was opgesteld?
Vraag 5e
Heeft de extra inzet van politie in stationsgebieden een relatie met een veiligheidsarrangement in uw regio?
6. SUCCES- EN FAALFACTOREN
Vraag 6a
Wat zijn de belangrijkste succesfactoren van de extra inzet van de regiopolitie waarin komt dat tot uitdrukking?
Vraag 6b
Wat zijn de belangrijkste faalfactoren van de extra inzet van de regiopolitie en waarin komt dat tot uitdrukking?
7. ANDERE MAATREGELEN UIT HET AANVALSPLAN
Vraag 7a
Naast de verhoogde inzet van de regiopolitie is de inzet van de spoorwegpolitie verhoogd door de inzet van extra UPI teams (Unit Probleemgerichte Inzet). Heeft dit effecten op de inzet van politie op gebieden waar deze UPI-teams actief zijn?
Ja Nee
Zo ja, welke effecten heeft dit?
Vraag 7b
Naast de verhoogde inzet van de regiopolitie is in het Aanvalsplan ook de actie gedefinieerd ‘uitbreiding toezichthouders in tram en metro’.
Heeft dit effecten op de inzet van politie op gebieden waar deze toezichthouders actief zijn?
Ja Nee
Zo ja, welke effecten heeft dit?
8. VRAGEN EN OPMERKINGEN
Indien u nog vragen of opmerkingen heeft naar aanleiding van deze vragenlijst, dan kunt u deze hier noteren.
BI J L A G E 3 : G EÏ N T E R V I E W DE N Unit Amsterdam
Unit Den Haag Unit Noord Unit Oost Unit Rotterdam Unit Utrecht Unit Zuid Unit Zuid-West
BI J L A G E 4 : G EÏ N T E R V I E W DE N
regiopolitie Apeldoorn regiopolitie Enkhuizen regiopolitie Enschede
regiopolitie Geldermalsen Zuid regiopolitie Groningen, Zuidhorn regiopolitie Rijnmaak
regiopolitie Rijswijk spoorwegpolitie Den Haag spoorwegpolitie Noord spoorwegpolitie Rotterdam
BI J L A G E 5 : DE EL N E M E R S G R O EP SG E SP R E K KE N
OV-autoriteiten
dienst IVV gemeente Amsterdam OV-bureau Groningen Drenthe
Stadsregio Arnhem Nijmegen (KAN)
Vervoerders
adviseur sociale veiligheid Hermes coördinator sociale veiligheid, Arriva (bus) coördinator sociale veiligheid, Arriva (trein)
coördinator veiligheid en toegankelijkheid, Connexxion gebiedsmanager sociale veiligheid, RET
Personeel & reizigers Arriva trein
Arriva trein medewerker service en controle BBA chauffeur
politie, justitie & gemeenten gemeente Gorinchem
Openbaar Ministerie regiopolitie Groningen
regiopolitie Noord-Holland Noord regiopolitie Noord-Holland Noord regiopolitie Rotterdam