ICk loue, ghebenedijde, ende dancke v, o almoghenden Godt, van uwe milde goedtheydt, die ghy my tot nu toe bewesen hebt: Dat ghy my gheschapen hebt na v godelick beeldt ende ghelijckenisse: Dat ghy my door Iesum Christum uwen eenighen beminden Sone verlost hebt, ende ghemaeckt hebt een van uwe kinderen, door het H. Doopsel: Dat ghy my eenen Enghel tot mijnder bewaernisse ghegheuen hebt, de seuen Heylighe Sacramenten tot salicheyt mijnder siele inghestelt hebt, ende my niet en hebt laten steruen in mijne sonden. Voordts dancke ic v, Heere, van uwe hulpe in
mijnen daghelickschen noodt, ende voor alle andere gheestelicke ende lichamelicke weldaden, die ick heden, ende al mijn leuen van uwe milde handt ontfanghen hebbe.
Het II. Ghebedt
Om kennisse onser sonden te verkrijghen.
WIlt, o lieuen Heere, verlichten mijn herte, om te komen tot oprechte kennisse, waerachtich berou, ende volkomen haet van alle mijne sonden, door de welcke ick heden uwe Godtlicke Maiesteyt hebbe vertorent.
Het III. Point.
Onder-soeckinghe onser conscientie.
1. Heb ick heden morghen traghelick opghestaen?
Mijn morghen-ghebedt, oft eenighe andere ghebeden achter ghelaten, in die verstroyt gheweest, oft uyt traecheydt die niet voleyndt?
107
Den dach ouer luttel op Godt ghedocht, ende hem onnachtsaemlick ghedient? De inspraken Godts, ende mijns goeden Enghels, voordts oock de oorsaken der deuchden, goede vermaninghen ende exempelen niet waer ghenomen?
Alle mijne ghepeysen, woorden, ende wercken, niet suyverlick gheschickt tot Godts eere?
Heb ick idel behaghen ghehadt in my selven, oft my seluen idelick ghepresen? Heb ick curieus gheweest in mijne kleederen, manieren, kamer, spreken, nieus-ghierighe dinghen te hooren?
Heb ick iet ghedaen teghen mijnen roep, reghel, officie?
Heb ick luttel op my seluen ghelet? gheene neersticheydt ghedaen om mijne ghebreken te beteren, ende my totter deughdt te voorderen?
Veel tijdts verquist? te veel my bekommert met onnoodighe dinghen? te veel uyt den huyse oft van mijn werck gheweest sonder noodt?
Te seer vermetich, oft mistroostich gheweest?
2. Heb ick met kleyne reuerentie reliquien oft ghewijde dinghen ghebruyckt, met gheestelicke persoonen ghesproken, oft in gheestelicke plaetsen gheweest?
Heb ick iet belooft, oft eenich voor-nemen ghehadt van iet goedts te doen ende dat niet volbracht?
3. Heb ick als ick Misse hooren moeste, die versuymt? Luttel profijts ghedaen met bidden,
soecken der conscientie, de sermoonen, de biechte, de communie, ende dierghelijcke gheestelicke oeffeninghen?
Mijnen vasten-dach ghebroken? in de kercke, curieus, slaperachtich, verstroyt, ende flau gheweest? eenich flauelick werck ghedaen op heylighe daghen?
4. Heb ick mijn ouders, oft andere Ouersten onghehoorsaem gheweest? hen berispt, onbeleefdelick aenghesproken, hunne goede vermaninghen veracht, teghen hen ghemurmureert?
5. Heb ick onverduldich gheweest? Iet ghedaen uyt spijt van eenen anderen?
Andere tot eenich quaedt verweckt, oft in hun quaedt ghepresen, oft my in hun quaedt verblijdt, oft in hun goedt bedroeft?
Begheerte ghehadt van wrake? gheen medelijden ghehadt met den noodt ende ellenden van mijnen naesten?
Iemandt ontsticht, iet quaedts gewenscht, veracht, ghehaet, moeyelick gheweest? My verstoort teghen den ghenen die my ter salicheydt vermaenden?
6. Heb ick iemandt eenich onghelijck ghedaen in komenschap, leeninghe, uytdeylinghe, quade bewaringhe van anders goedt, oft door schadelicken raedt?
Te vreck ende herdt gheweest tot den armen?
Iet ghestolen, oft bedoruen dat een ander toe behoorde?
behoorde-109
Andere tot dese dinghen verweckt? oft selve den wille ghehadt iet dies te doen? 7. Heb ick in spijse ende dranck te curieus gheweest? te gulsichlick oft te veel ghe-eten, oft ghedroncken?
Heb ick te langhe ouer tafel gheseten?
Andere ghepraemt tot ouerdaet? buyten tijden sonder noodt ghe-eten oft ghedroncken?
Heb ick eenighe tentatie te veel ghehoor ghegheuen, oft my in perijckel van te sondighen ghestelt?
Met behaghen oneerlicke ghepeysen ghehadt?
Oneerlicke woorden ghesproken, liedekens ghesonghen, oft die met behaghen ghehoort?
Iet oneerlicks ghedaen?
Mijn vijf sinnen, ende mijn verstandt qualick bewaert? 8. Heb ick idele woorden ghesproken?
Achter-klap ghehoort oft ghesproken?
Andere spijtelick aen ghesproken, oft toenamen ghegheuen, oft met woorden verbittert?
Twist ghemaeckt daer peys was? Keursel ende grammoedich gheweest? Met iemanden gheschimpt?
Andere berispt sonder last oft noodt?
Het quaedt niet belet als ick moeste ende koste.
Gheloghen, den name Godts idelick in mijnen mondt ghenomen, onbedachtelick ende onwijselick ghesproken?
Bemerckt ten 1. dat het seer goedt is, soo dickvvijls als vvy in dese ondersoeckinghe ons
beschuldight vinden, dat vvy met leedtwesen voor onse borst slaen, ende in ons eene begheerte van ons te beteren vervvecken.
Ten 2. Dat vvy in dit derde point, na de generale ondersoeckinghe, mogen het besonder examen doen: Ende is 't dat vvy traech ghevveest zijn in dat te oeffenen, oock besonderlick ons daer in beschuldighen.
Het IIII. Ghebedt
Om Godt vergheuenisse te bidden van onse sonden.
DIt zijn, o Heere, de menichvuldighe ghebreken, in de welcke ick heden ghevallen ben, ende der welcker veele van oudts my noch aenkleuen, die my onweerdich maken met v te spreken, ende grotelicks beschamen voor v te komen. Maer, o bermhertighen Godt, wat sal ick hebben, van v vluchtende, die alleen mijn hulpe, vromicheydt, ende salicheydt zijt? Doet toch open de schatten uwer goedertierenheydt, ende slaet de ooghen uwer ghenade, op my uwe onnutte creature. Vergheeft my bermhertelick, om uwe goedtheydt, ende de verheuen glorie uwer Maiesteyt, alle dese mijne sonden, ende alle andere, met de welcke ick heden, ende mijn gansch leuen uwe Godtlicke
111
Maiesteyt hebbe vertorent. Laet uwe onmetelicke goedtheydt mijne kranckheydt voor-komen ende ghenesen; want ick bekenne dat ick door mijne eyghen schuldt seer arm ende ellendich gheworden ben, ende gheene toevlucht en hebbe dan alleen tot v.
Het V. Ghebedt
Inhoudende het opset van ons te beteren.
O Saechtmoedighen Heere, steunende met al mijn betrouwen op uwe oneyndelicke goedtheydt, ende vaderlicke sorghe tot uwe kinderen: Ick make in uwe
teghenwoordicheydt een vast opset, van nu voordtaen v beter te dienen; ende met uwe godtlicke gratie, my van dese sonden te biechten, ende neerstelick te beteren.
1. Onsen Vader. 2. Weest ghegroet. 3. Ick ghelooue.
4. De thien gheboden Godts.
Ghebedt
Voor onse ouders ende vveldoenders.
O Goedertieren Heere Iesu Christe, eewighe salicheydt der ghener die v beminnen: Ick bidde v oodtmoedelick, voor alle mijn ouders, broeders ende susters, nichten ende neuen, ende voor alle die my eenighe deughdt doen gheestelick of tijdtlick: Dat v belieue ons te bewaren van alle perijckelen in siele, ende in lichaem, van sonden, sieckte, haestighe doodt, ende van alle ander ongheluck: ende dat ghy v
gheweerdighen wilt, ons te verstercken met uwe godtlicke gratie in waerachtighe deughden, ende na den korten loop van dit verganckelick leuen, te ontfanghen in het eewich leuen. Amen.
Voor de gheloouige sielen.
GOdt ghedencke bermhertelick de sielen van alle mijne ouerleden voor-ouders, maghen, vrienden ende weldoenders, ende van alle andere voor de welcke ick schuldich ben te bidden: ende verleene hen, ende alle gheloouighe sielen de eewighe vrede. Amen.
113
Ghebedt.
Voor de ghene die eerst van den huyse steruen sal.
ALmachtighen Godt, die alleen volle macht hebt ouer de doodt, ende het leuen, ende een ieghelick sijn eynde ghestelt hebt: v is kennelick, wie dat eerst van desen huyse steruen sal. Gheeft hem, o Heere, wie hy oock is, door v verdienstich leuen ende alderbitterste doodt, tijdt van penitentie, 't ghebruyck der Heylighe Sacramenten, vermeerderinghe uwer gratie, ende tot dien tijdt toe daghelickschen voortganck in uwe liefde. Op dat hy heylichlick die ure mach verwachten, salichlick passseren, ende daer na terstondt met uwe Heylighen, de eewighe blijdschap ghenieten. Amen.
Tot onsen goeden Enghel, ende alle Godts lieue Heylighen.
O Mijnen ghetrouwen bewaerder, Enghel Godts, ende alle Godts lieue Heylighen, beschermt my altijdts teghen de boose vijanden mijnder siele, ende bewaert my van alle sware droomen, tentatien, idele verbeeldin
ghen, vreese, ende ander hinder in dese nachtruste: op dat ick morghen vroegh ten ghewoonen tijde ghesondt mach opstaen, ende Godt beter mach dienen, dan ick tot nu toe ghedaen hebbe. Amen.
Tot de vveerdighe Maghet Maria.
MAria Moeder der ghenaden, moeder der ontfermherticheydt, beschermt ons van den vijandt, ende ontfanght ons in de ure onser doodt. Amen.
In den naem des Vaders, ende des Soons, ende des Heylighen Gheests, Amen.