Getroffen door polio in Europa na de vaccinatie

In Nederland heeft religie een grote impact gehad op de ontwikkeling van epidemieën.99 Er waren nog besmettingen met het poliovirus lange tijd nadat het vaccin zijn intrede had gemaakt, namelijk in 1971, 1978 en 1992. Deze besmettingen deden zich voor in de zogenaamde ‘bible

96 _Ibidem.

97 _{Yoshida, K.K., Shanouda, F., & Ellis, J. (2014). An education and negotiation of differences: The schooling}

experiences of English-speaking Canadian children growing up with polio during the 1940s and 1950s.

98 _{Altenbaugh, R.J. (2006). Where are the disabled in the history of education? The impact of polio on sites of}

learning, p.725-727.

25

belt’ of de bijbelgordel. Hier wonen honderdduizenden bevindelijk gereformeerden, waarvan één op vier niet gevaccineerd is. Dit is een unieke situatie in Europa.100 _{Deze mensen gaan uit} van de volgende twee gedachten: allereerst moet je niet ingrijpen in wat God heeft voorzien en ten tweede moet je een gezond persoon niet ziek maken, al was het maar een beetje zoals met het vaccin.101 Een poliopatiënt uit de bijbelgordel illustreert welk gevoel de ziekte bij haar teweeg bracht, wetende dat het kon voorkomen worden door een vaccin:

De dominee zei dat er iemand moest boeten voor de zonden van de mensheid? Waarom ik dan? Omdat ik één keer chocolaatjes van mijn moeder had gejat? […] Je wordt dan de wereld ingestuurd om iets te doen met polio. Ik was liever de wereld ingerend, zonder polio.102

Dit citaat geeft een heel ander beeld weer van handicap in de 20ste eeuw dan datgene wat Stiker beschreef. Volgens hem wordt er geoordeeld of iemand gezond of ongezond is op medisch niveau en of iemand normaal of afwijkend is op sociaal niveau.103 Hier lijkt men handicap te zien als een weergave van de zonden van de maatschappij, op religieus niveau, wat doet denken aan de kijk uit de Westerse Oudheid.104

In het najaar van 1993 nam de Gemeentelijke Gezondheidsdienst (GGD) van Zuid-Holland Zuid het initiatief om zeven bevindelijk gereformeerde gezinnen te interviewen waarvan één van de leden een besmetting met het poliovirus had opgelopen in 1992 of 1993.105 _De ervaringen die deze gezinnen met de gezondheidszorg hadden, zijn zeer wisselend. Er waren verpleegkundigen die geïnteresseerd waren in de redenen waarom ze kozen om zich niet te laten vaccineren. Langs de andere kant waren er ook verpleegkundigen die nauwelijks iets zeiden tegen de poliopatiënten, die hen niet wouden verzorgen of hen onder vuur namen omdat ze zich niet hadden laten vaccineren.106 Zelf polio hebben of geconfronteerd worden met een familielid met polio was voor kinderen vaak een traumatische ervaring. Ze hielden zich hierdoor

100 _{Symons, E. (2011). Polio in de bijbelgordel. In A. De Groot & E. Symons (Red), Polio: Een ziekte om nooit te}

vergeten, pp.37-40. Baarn: Vereniging Spierziekten Nederland, p.37.

101 _{van Hasselt, L.H., & van Vliet, J.A. (2008). Sociale reacties op een epidemie: Polio in Staphorst, 1971.} 102 _{Van Eyk, M. (regisseur). (2009). Polio, een gevreesde kinderziekte [film].}

103 _{Stiker, H-J. (1999). A history of disability, p.171-183.} 104 _{Ibidem, p.39-64.}

105 _{Greaves-Otte, J.G.W. (1995). Getroffen door polio: Ervaringen van zeven bevindelijk gereformeerde gezinnen}

van poliopatiënten in Zuid-Holland Zuid 1992-1993.

26

bezig met vragen en onzekerheden over ziekte, handicap, overlijden en al dan niet vaccineren.107 _{Daarnaast was de berichtgeving in de pers een stresserende factor. In een eerste} fase van de epidemie waren er heel wat beschuldigingen te lezen in de kranten. De schuld van de verspreiding van het virus werd bij het gezin gelegd waar het eerst polio werd vastgesteld. Zij kwamen met naam en toenaam in de krant. In sommige gevallen werden gezinnen gemeden alsof zij melaatsen waren. Anderzijds kwamen zogenaamde ‘poliotoeristen’ kijken in het dorp. In de persberichten werden mensen die zich niet hadden laten inenten afgeschilderd als achterlijk en gevaarlijk voor anderen. De poliopatiënten zelf stoorden zich aan de nadruk die werd gelegd op het feit dat het hun eigen schuld was dat zij polio hadden gekregen. Er werd niet ingegaan op de redenen waarom zij hadden gekozen om zich niet in te enten.108

De reacties uit de schoolomgeving waren zowel positief als negatief. In de eerste periode van de epidemie reageerden leerkrachten en ouders van andere kinderen afstandelijk en angstig. Sommige ouders hielden hun kinderen thuis of de kinderen uit een zogenaamd poliogezin werden gemeden op de speelplaats uit angst voor de besmetting. Kinderen werden uitgescholden, uitgesloten, niet meer uitgenodigd voor verjaardagsfeestjes enz. Sociale isolatie dreigde maar deze negatieve houding nam af op het einde van de epidemie.109

In de voorgaande alinea’s werd ingezoomd op deze Nederlandse situatie om te schetsen hoe religie een impact kan hebben op de ontwikkeling van epidemieën en hoe er naar mensen werd gekeken die polio hadden opgelopen omdat ze vaccinatie hadden geweigerd omwille van religieuze redenen. Volgens Wilson kan religie ook helpen in het aanvaardingsproces bij iemand die een handicap heeft. Fysieke therapieën zijn enkel een begin. Ze kunnen helpen aan het herstel van het lichaam en kunnen deels psychische angsten rond de verlamming en ernstige handicap verlichten. Patiënten moeten terug kunnen vertrouwen op hun eigen krachten en de handicap niet langer zien als een straf. Het geloof kan dan voor sommigen een manier zijn om los te komen van de beperkingen. Ze putten kracht uit hun gebeden of uit gesprekken met andere gelovigen. Verder geeft Wilson nog een aantal andere voorbeelden naast religie van hoe mensen met polio hun handicap meer gaan aanvaarden. Zo kunnen ze gemakkelijker hun focus weghouden van hun beperking als er iemand speciaal is om het leven mee te delen of als ze een nieuwe reden hebben om voor te leven, zoals de geboorte van een kind of een aangename werkervaring. Ook kunnen mensen met polio een nieuw gevoel van eigenwaarde creëren door

107 _{Ibidem, p.24-26.} 108 _{Ibidem, p.35-38.} 109 _{Ibidem, p.30-32.}

27

te oefenen, zoals blijkt uit het voorbeeld van Kriegel. Hij is een poliopatiënt uit één van de onderzoeken van Wilson. Hij geeft aan dat hij al zijn energie heeft gestoken in het oefenen van zijn armen om zoveel mogelijk functies van zijn benen te compenseren omdat hij wist dat hij daar niets meer mee zou kunnen. Tot slot benadrukt Wilson dat de aanvaarding van een handicap niet vanzelf gaat maar een continue strijd is.110