Boeken
Biggelaar, J. van den, Make a picture not just take one (esthetisering in de fotojour- nalistiek), St. Joost, Breda, 2002.
Crouwel Wim, Mode en module, Frederike Huygen en Hugues c. Boekraad, Uitge- verij 010 Rotterdam, 1997
Dabner, D., Design en Lay-out: Grondbeginselen van de Grafi sche Vormgeving, Librero, Kerkdriel, 2003.
Fiell, Charlotte&Peter, Graphic Design for the 21st century, 100 of the World’s Best Graphic Designers, taschen, 2003
Jansen, E.P.W.A., & Th.H. Joostens, Enquêteren, Wolters Noordhoff, Groningen, 1998.
Keijzer, P., & H. Nieuwenkamp, Basisboek fotografi e voor iedereen: de mooiste foto’s maak jezelf, 2e druk, Diogenes, Baarn, 1988.
Sinderen, W. van, Fotografen in Nederland: een anthologie 1852-2002, Ludion/Foto- museum, Den Haag, 2003.
Sontag, S., Over Fotografi e, Diogenes, Baarn, 1994.
Venetië, R. van, & A. Zondervan, Geschiedenis van de Nederlandse architectuurfo- tografi e, Uitgeverij 010, Rotterdam, 1989.
Naslagwerk
Foto en Film Encyclopedie, Focus Elsevier, Amsterdam, 1981.
Van Dale nieuw woordenboek der Nederlandse taal 7de uitgave, ’s-Gravenhage, Martinus Nijhof (jaartal onbekend)
Wolters’ ster woordenboek Nederlands, 2e druk, Wolters Utrecht, 1996
Krantenartikel
Driel, A. van, Hysterischer dan de werkelijkheid, Volkskrant (kunstkrant), 5 februari 2004. Tijdschriften Blvd. januari/ februari 2001 Cosmopolitan januari 2005 Feeling oktober 2004, nr 10/230 National Geographic OO® 13 mei 2000, nr 10 Reload boardstyle+, 1999, nr 3 Re-Magazine, 2001, nr. 7. Re-Magazine, 2002, nr. 9. Schaatssport december 2004, nr 4
Voetbal international 15 december 2004, nr 51
Internet http://studwww.ugent.be/~lvackere/fotogr.html 05-12-04 www.architectuurfotografi e.nl/panorama/index_pan.html 07-12-04 www.jandevries-fotograaf.nl/ab_Nederlands.php?&subj=4 07-12-04 www2.hku.nl/oops/kmt/ShowObject_id_5191.html 18-12-04 www.globeview.nl/frame.php 21-12-04 www.nai.nl/nl/collectie/nieuws/2003/0302_posters.html 21-12-04 httpwww.naipublishers.nlarchitectuur.html 221-12-04 www.benetton.com 20-01-05 www.hema.nl 20-01-05 www.mennokok.com 20-01-05 www.diesel.com 20-01-05 www.re-magazine.com 20-01-05 http//studwww.ugent.be 13-02-05
Bijlage
B.1 Interview Anuschka Blommers en Niels Schumm
Anuschka Blommers 1969 Woont/ werkt in Amsterdam.
Afgestudeerd aan Gerrit Rietveld academie afdeling fotografi e 1996 Niels Schumm 01-03-1969.
Woont/ werkt in Amsterdam.
Afgestudeerd aan Gerrit Rietveld academie afdeling fotografi e 1995 1. Welke soorten fotografi e kunt u onderscheiden?
De soorten die wij kunnen omschrijven zijn autonoom en commercieel. Wij willen zelf op zowel autonoom als commercieel gebied actief zijn.
2. Op welke van die soorten bent u actief?
Anuschka is van het begin dat ze van de Rietveld academie afkwam al actief met het fotograferen van mensen. Zij is afgestudeerd op het onderwerp portretfotogra- fi e.
Niels is meer geïnteresseerd in stillevens (“klinkt heel saai een ouderwets, maar dat is niet zo”). Maar uiteindelijk is ook hij op portretfotografi e afgestudeerd Ons interessegebied is eigenlijk heel breed we willen van alles fotograferen, maar de opdrachten die we nu voornamelijk krijgen zijn portret opdrachten.
3. Hoe lang fotograferen jullie al samen?
Wij zijn al sinds 1997 samen als zit, ons verblijf. Het is geen studio maar we doen hier de afwerking van de foto’s. We fotografen actief. Dit is al begonnen op de Riet- veld, waar we elkaar hielpen met opdrachten. We hebben nu sinds twee maanden in het oude PTT gebouw in Amsterdam, waar ook het Stedelijk museum fotografe- ren voornamelijk op locatie, vaak in het buitenland.
3. Op welke gebieden heeft u wel eens samengewerkt met een grafi sch ontwer- per?
Er is niet echt een samenwerking met grafi sch ontwerpers, maar we krijgen zo’n 90 % van onze opdrachten van uit de commerciële wereld. Vooral tijdschriften zoals RE- Magazine (nl), Purple (fr), I-D Magazine, Self Service en nog wat kleinere bladen die niet zo commercieel zijn. We werken dan voornamelijk samen met de stylist van het blad. Die vertelt hoe de opdracht is en geeft hier zijn ideeën bij. We luisteren wel naar wat ze zeggen maar hebben ook onze eigen manier die we toe willen passen. Als de foto’s dan gemaakt worden, kan het zijn dat de stylist mee gaat met het onze ideeën. De stylisten hebben vaak eisen of wensen die niet haal- baar zijn. Ze willen bij wijze van spreke zowel de voorkant als de achterkant van het model in één foto weergegeven hebben
4 .Maak je ook wel eens foto’s waar je het niet mee eens bent?
Dat komt de laatste tijd wel wat meer voor dan vroeger, vooral in de modefotogra- fi e. Het beeld moet in het straatje van het blad passen, want als het blad minder gelezen wordt komen er ook minder adverteerders op af. De commerciële bladen leveren werk. Hiermee zijn we veel op reis naar het buitenland. Als we dan ook een opdracht hebben voor een blad met minder geld dan combineren we dit met elkaar. Het reizen is dan al betaald door het commerciële blad. Dan maken we daar ook nog foto’s (die vrijer in manier van werken zijn) voor ons zelf zodat die dan weer gebruikt kunnen worden in de bladen met minder geld.
Je hebt als fotograaf minder vrijheid in het fotograferen omdat de bladen steeds duurder worden en steeds commerciëler. Er komt meer reclame in en die mensen bepalen hoe het totaalbeeld van de bladen er uit moet komen te zien. Dit gaat ten koste van de creativiteit van de fotograaf en dus kan de motivatie minder wor- den om een goede foto te schieten. We hebben wel eens meegemaakt dat een opdrachtgever met een voorbeeldfoto of tekening aankomt. De fotograaf heeft dan geen inspraak meer. Zo willen wij liever niet werken.
5. Ergeren jullie je wel eens aan de manier waarop jullie foto’s zijn gepresenteerd? Het komt gelukkig niet heel vaak voor.
Niels: Nou we hebben ooit aan een blad een kleurenfoto aangeleverd en toen we dit blad opgestuurd kregen was onze foto omgezet naar zwart wit en hadden ze hem zo’n hele lelijke roodzweem gegeven. Ik kan me niet meer herinneren of we nu wel of niet een proefdruk hiervan hebben gehad. Maar het was toch al te laat. Eigenlijk mag dat niet zonder toestemming van de fotograaf gebeuren.
Ook hebben we een keer een voetbal elftal gefotografeerd, helemaal netjes uitge- licht in de studio met een witte achtergrond. Maar blijkbaar moet zo’n elftal altijd op een grasveld staan, toen een vriendin van ons de foto op een poster zag hangen in Amsterdam was het elftal op een grasveld geplaatst. Dit komt heel onprofes- sioneel over. We hebben ze niet aangeklaagd omdat het zo slecht was dat we het eigenlijk wel grappig vonden.
6. Hoe ziet u de relatie tussen grafi sch ontwerpen en fotograferen?
Als autonome fotograaf heb je helemaal geen relatie met een grafi sch ontwerper. Zij doen hun eigen opdrachten. Commerciële fotografi e is altijd in combinatie met grafi sch ontwerpen. Als je in opdracht wilt werken kunnen fotografi e en grafi sch ontwerpen niet zonder elkaar. Er blijft altijd een relatie, fotografi e kan haast niet zonder grafi sch ontwerpen.
7. Heeft de digitalisering veel invloed gehad op het werk van fotografen? Wij werken zelf nog steeds met een analoge camera rolfi lm of met 4 bij 5 inch. (Niels: ze zien ons altijd nog graag komen in de fotozaak). We schieten onze foto’s altijd nog op dia’s.
Bij de shooting fotograferen we altijd met één camera, waar we met zijn tweeën mee werken. We weten meestal niet wie nu uiteindelijk de foto maakt daarom zetten we altijd allebei onze namen erbij. We zijn het bijna altijd eens met elkaar en hebben nooit problemen.
We hebben wel een klein digitaal camera-tje om af en toe foto’s mee te maken. Dit is dan als vervanging voor de polaroid.
zijn dan analoge.
Mening Anuschka: Ik vind digitaal nog niets, ik moet er niet aan denken dat ik al meteen weet hoe de foto gaat worden als we hem nemen.
Ze gebruiken wel digitale hulpmiddelen om de foto’s aan te passen. De dia’s wor- den ingescand en daar voeren ze, mits het noodzakelijk is, kleurcorrecties op uit. Maar we zullen er binnenkort wel aan moeten geloven. Analoog kost nu eenmaal veel geld. Als we op reis zijn dan hoeven we ook niet een hele koffer met fi lms mee te nemen. Op zo’n moment is digitaal praktischer.
8. Welke ontwikkelingen op het gebied van fotografi e verwacht u zelf nog in de toekomst?
Anuschka: ik zou zelf ook documentaire fotografi e willen doen, en dieren. Niels: dieren lijken me heel gaaf om te gaan fotograferen. Het zal dan wel moeilijk zijn om dat met zijn tweeën te doen. Maar op dit moment hebben we nog te veel opdrach- ten in de modebranche. Door de digitale fotografi e worden er wel steeds meer snapshots gemaakt, en foto’s met grove korrel en veel beweging.
Veel grafi sch ontwerpers fotograferen er ook bij: ga het allebei doen als je zelf niet kan kiezen.
B.2 Menno Kok
Welke opleiding heet u gedaan, en wanneer bent u afgestudeerd?
Rietveld Amsterdam /Oratt inst. New York..afgestudeerd in ?97 op de Rietveld Waar werk u voornamelijk voor?
Tijdschriften-kranten / reclame bureau?s / kunst & culturele instellingen / en natuur- lijk voor mezelf.
1. Welke soorten fotografi e kunt u onderscheiden? Portret/reclame/mode/kunst-autonoom/ etc.. 2.Op welke van die soorten bent u actief? Allemaal
2a Hoe lang bent u al actief? 16 jaar waarvan + - 7 professioneel
2b. Waarom heeft u voor dit gebied gekozen?
Ik kreeg op een gegeven moment een camera...sindsdien ben ik blijven fotogra- feren....ik houd erg van dit medium..het technische en het sociale aspect.+ de noodzaak om te verzamelen en te registreren..-waarvoor dit medium zich erg goed schikt.
2c. Heeft u voorbeelden hiervan? ...www.mennokok.nl
3. Op welke gebieden heeft u wel eens samengewerkt met een grafi sch ontwerper?
In reclame opdrachten..platen/cd hoezen..posters/fl yers etc..
4. Op welke manier verloopt zo?n samenwerking?
Eerst beeld schieten met overleg of concept..dan de typo/grafi sh beeld. ( of an- dersom)
4a. Wat is de rol van de fotograaf en wat is de rol van de grafi sch ontwerper? Ik schiet het beeld hij/zij de typo etc..
4b Neemt u wel eens foto?s waar u zelf niet achter staat, maar dat u ze toch schiet omdat het moet?
Soms met commercieel werk..wat de boterham op tafel legt. Maar ik sta (er) altijd achter (de camera)
4b. Komen uw foto?s goed tot hun recht in het eindresultaat? Soms
4c. Wat ziet u graag verbeterd?
Als je in opdracht werkt heb je altijd te maken met andere..waaronder vormgevers die vaak hun ?eigen?
Handtekening er ook in willen zetten..en dat stoort mij soms.. Mijn werk is al heel grafi sch en als je dat verkeert snijdt of er tekst over plaatst dan kan dat teleurstellend werken..of de kracht van mijn beeld onderdrukken.
5. Hoe ziet u de relatie tussen grafi sch ontwerpen en fotograferen?
Ik houd erg van de kracht van 1 (meerdere) beeld (fotografi sch)..dat zegt (voor mij) genoeg..geen tekst nodig! het beeld zegt genoeg.
Maar bij andere output kan het een mooie/goede bijdrage zijn..en vaak ook onmisbaar!
5a. Kan grafi sch ontwerpen zonder fotografi e en kan fotografi e zonder grafi sch ontwerpen?
Natuurlijk .wel zie ik de grens tussen tekst en beeld tegenwoordig veel meer ver- smelten...the medium is the message.
6. Heeft de digitalisering veel invloed gehad op het werk van fotografen? jazeker...alles is mogelijk!
6a. Op welke manier dan?
Fotografi e is al lang geen ?wettelijk? bewijsmiddel meer 6b. Positief of negatief?
6c. Werkt dit door in de relatie van fotografi e met grafi sch ontwerpen? De invloed op het beeld is groter en vooral professioneler geworden..geen ? Knip & plak werk? meer. alles kan .-- ?geloofwaardig? voor het oog..
7. Welke ontwikkelingen op het gebied van fotografi e verwacht u nog in de toekomst?
Goedkoper/makkelijker digitaal hi-res fotograferen
7a. Op welke manier hebben deze ontwikkelingen invloed op de relatie met grafi sch ontwerpen?
Maakt het werk voor iedereen gemakkelijker..alles kost minder geld/tijd 8. Heeft u zelf nog vragen en of opmerkingen, tips?
Stay true. .niet te veel parels voor de zwijnen.... Succes met je scriptie / studie!
B.3 Interview Remco van Bladel van Solar
Grafi sch
Een kleine inleiding, Wat is uw naam?
Welke opleiding heet u gedaan, en wanneer bent u afgestudeerd? Waar werk u voornamelijk voor?
Remco van Bladel
St Joost, Breda afgestudeert in 2002
Ik werk voor Solar Initiative, daarnaast werk ik veel voor mezelf. 1. Welke soorten grafi sch ontwerper kunt u onderscheiden?
Een grafi sch ontwerper kan heel veel vormen aannemen. Veel hangt misschien af van interesses en levensstijl. Maar altijd een onderzoekende houding en een drang om nieuwe dingen te doen (als het goed is!)
Het is onmogelijk om ze allemaal te gaan specifi ceren. 1a.Op welke van die soorten bent u actief?
Kan beter zeggen hoe ik werk...
Ik werk heel impulsief. Laat me leiden door mijn eigen fascinaties (als het kan...) 2a. Hoe lang bent u al actief?
Ik ben begonnen met het St Lucas in Boxtel. Toen was ik naast school al actief met concertposters en derg. Dus zo rond 1995
2b. Waarom heeft u voor dit gebied gekozen? Tekenen was altijd al mijn passie
2c. Heeft u voorbeelden hiervan?
Tja? Bergen met tekeningen denk ik. Ik heb nog wel getwijfeld tussen Grafi sch ontwerp en Autonome kunst.
3.Op welke gebieden heeft u wel eens samengewerkt met een fotograaf ? Op meerdere gebieden. Solar is ook een fotografi eagentschap dus die samenwer- king ligt vaak voor de hand.
Soms verzin je een concept waarin de fotografi e geïntegreerd is, bijv. Door de foto- graaf typografi e of grafi sche objecten in de ruimte te fotograferen.
4. Op welke manier verloopt zo’n samenwerking?
Soms samen werken aan het basis concept een andere keer is het meer een soort artdirectors rol, je vertelt gewoon wat ze moeten maken, met daarin hun eigen interpretatie natuurlijk.
4a. Wat is de rol van de grafi sch ontwerper en wat is de rol van de fotograaf? Reproductie
Beeldenmaker
4b. Wat ziet u graag verbeterd?
Gaat wel lekker zo. Ik zou willen dat ik goed kan fotograferen. Ik ben niet zo goed met kaders, dat laat ik over aan anderen.
5. Hoe ziet u de relatie tussen een grafi sch ontwerper en een fotograaf?
Gelijkwaardig, soms is de fotograaf een autonoom beeldend kunstenaar dan is de rol natuurlijk anders.
5a. Kan grafi sch ontwerpen zonder fotografi e en kan fotografi e zonder grafi sch ontwerpen?
Kan beiden!
6. Hoe gaat u om met de foto’s van een fotograaf?
7. Welke ontwikkelingen op het gebied van fotografi e verwacht u nog in de toe- komst?
Veel digitale fotografi e
7a. Welke ontwikkelingen op het gebied van grafi sch ontwerpen verwacht u nog in de toekomst?
Rol verandert, de grafi sch ontwerper wordt meer een ‘mediaplayer’ waarin hij meerdere of verschillende media inzet om zijn doel te bereiken.
7b. Op welke manier hebben deze ontwikkelingen invloed op de relatie met u als grafi sch ontwerpen?
B.4 Interview student grafi sch ontwerpen
1. Welke soorten grafi sch ontwerpen kunt u onderscheiden?
Boek ontwerper, tijdschrift ontwerper, affi che ontwerper, huisstijl ontwerper 2. Op welke van die soorten bent u actief?
Ik ben een student dus ik heb de afgelopen jaren al van alle soorten mogen proe- ven. Maar ik denk dat het tijdschrift ontwerpen het beste bij mij past
2a. Hoe lang bent u al actief?
Nog niet maar bijna 8 jaar aan het studeren 2b. Waarom heeft u voor dit gebied gekozen?
Bij het maken van een tijdschrift ben je met veel verschillende mensen/disciplines één ding aan het maken.
3. Wat vind u van fotografi e in een grafi sch ontwerp?
Ik denk dat dit een hele goede combinatie kan zijn. Het zou mooi zijn als een grafi sch ontwerper en een fotograaf van begin af aan samenwerken. En dat de grafi sch ontwerper deze niet aangeleverd krijgt en er dan iets mee moet doen. Als de twee disciplines goed samen werken kan er een ding gemaakt worden. 4. Hoe ziet u de relatie tussen grafi sch ontwerpen en fotograferen?
4a. Kan grafi sch ontwerpen zonder fotografi e en kan fotografi e zonder grafi sch ontwerpen?
Ik denk dat het allebei zonder elkaar kan. Grafi sch ontwerpen zonder fotografi e is typografi sch of misschien illustratief. Het hangt van het concept af of je hier voor kiest.
Fotografi e zonder grafi sch ontwerpen gaat op zich zelf staan, op dat moment is het denk ik geen ontwerpvak/toegepast vak meer maar wordt autonome kunst.
5. Hoe gaat u om met de foto’s van een fotograaf of van jezelf? 5a. Laat u de foto zoals die aangeleverd wordt?
Tot nu toe heb ik alleen nog maar foto’s van me zelf gebruikt, en meestal laat ik ze niet zoals ze zijn. Ik bewerk mijn foto’s graag tot dat ik denk dat de foto het beste bij het ontwerp past.
6. Welke ontwikkelingen op het gebied van fotografi e verwacht u nog in de toe- komst?
De digitale fotografi e gaat natuurlijk wel overheersen. De techniek veranderd. Mis- schien krijgt de Grafi sch ontwerper in de toekomst we een soort fi lm van het ding of omgeving zodat hij op zijn computer zelf de foto (samen met de fotograaf) kan schieten zonder afhankelijk te zijn van een 2d beeld
6a. Welke ontwikkelingen op het gebied van grafi sch ontwerpen verwacht u nog in de toekomst?
De nieuwe mogelijkheden schieten op dit moment natuurlijk als paddestoelen uit de grond. Maar toch denk ik dat het qua technologische ontwikkelingen even een beetje rustig blijft. Kan iedereen rustig bijkomen en alles ontdekken
6b. Op welke manier hebben deze ontwikkelingen invloed op de relatie met u als grafi sch ontwerper?
Ik denk dat ontwikkelingen je altijd als ontwerper zal beïnvloeden misschien niet altijd het uiterlijk van je beelden maar misschien wel je werkwijze. Maar ik denk niet dat grafi sch ontwerpen steeds makkelijker wordt.
Eerder steeds ingewikkelder, zodat we steeds gespecialiseerder moeten zijn. 7. Heeft u tijdens uw stages wel eens te maken gehad met fotografen? Nee