114. Op grond van artikel 59, tweede lid, Mw dient in het rapport te worden vastgesteld waar de overtreding is begaan. Dit geografische gebied wordt in het onderhavige geval bepaald door het gebied waarin Groenvoorzieningswerken werden aanbesteed waarbij Vooroverleg plaatsvond. Het in paragraaf 5.3 beschreven systeem van Vooroverleg voorafgaande aan aanbestedingen van Groenvoorzieningswerken bestond in heel Nederland. Dit blijkt uit de hieronder weergegeven verklaringen en uit de Projectinformatie.
115. De aanbestedingen van Groenvoorzieningswerken waarvan op basis van het de NMa voorliggende bewijsmateriaal vaststaat dat er Vooroverleg heeft plaatsgevonden, waren over heel Nederland verspreid. Uit verklaringen van Clementieverzoekers144 en de
Projectinformatie145 blijkt dat Vooroverleg heeft plaatsgevonden bij aanbestedingen in
141 Waaronder BTB Groenvoorziening BV.
142 Ondertekende schriftelijke verklaring 4695_8/ 3 (00312003000002).
143 Mondelinge verklaring, ondertekend na vastlegging door de NMa: Verslag van ambtshandelingen en verklaring 4695_15/ 25; en ondertekende schriftelijke verklaringen 4695_9/ 1, 4695_2/ 10, 4695_10/ 1 en 4695_13/ 1.
144 Zie onderstaande voetnoten 146 tot en met 157.
Groningen146,Friesland147, Drenthe148, Overijssel149,Gelderland150, Utrecht151, Flevoland152, N-Holland153, Z-Holland154, Zeeland155, N-Brabant,156 en Limburg157.
116. Ook uit onderstaande verklaringen van Clementieverzoekers (randnummers 117 tot en met 120) blijkt dat de aanbestedingen van Groenvoorzieningswerken waarvan op basis van het de NMa voorliggende bewijsmateriaal vaststaat dat er Vooroverleg heeft plaatsgevonden, over heel Nederland waren verspreid, waarbij uit de verklaringen van Clementieverzoekers geen wezenlijke regionale verschillen in de systematiek van het Vooroverleg naar voren komen. De verklaringen van Clementieverzoekers omtrent het Vooroverleg hebben betrekking op hun werkgebieden.158 Een aantal Clementieverzoekers is (nagenoeg) landelijk dekkend159 actief, een aantal Clementieverzoekers is actief in meerdere provincies160 en één Clementieverzoeker is actief in één provincie.161
117. Krinkels heeft schriftelijk melding gedaan van “ een landelijke (Nederlandse) structuur […]” .162 118. Arcadis heeft schriftelijk verklaard dat al haar vestigingen aan vooroverleg deelnamen:
“ Hieruit [uit de verrekenlijst] blijkt dat alle regio’s van APR [Arcadis Plan Realisatie] deelnamen
146 Zie bijv. Projectinformatie: 4695_16/ 19, 4695_2/ 6 en 4695_2/ 10.
147 Zie bijv. Projectinformatie: 4695_16/ 19, 4695_1/ 35, 4695_8/ 8, 4695_3/ 88 en 4695_3/ 89.
148 Zie bijv. Projectinformatie: 4695_16/ 19, 4695_10/ 4, 4695_2/ 6, 4695_2/ 10 en 4695_8/ 8.
149 Zie bijv. Projectinformatie: 4695_1/ 35, 4695_2/ 10.
150 Zie bijv. Projectinformatie: 4695_10/ 4, 4695_4/ 8, 4695_14/ 15, 4695_2/ 6 en 4695_2/ 10.
151 Zie bijv. Projectinformatie: 4695_1/ 35, 4695_1/ 17, 4695_10/ 10 en 4695_10/ 2, 4695_14/ 15, 4695_2/ 6 en 4695_2/ 10.
152 Zie bijv. Projectinformatie: 4695_3/ 1.
153 Zie bijv. Projectinformatie: 4695_2/ 10, 4695_3/ 80, 4695_3/ 81, 4695_3/ 73, 4695_3/ 74, 4695_3/ 68 tot en met 4695_3/ 70, 4695_3/ 42 tot en met 4695_3/ 51, 4695_3/ 34, 4695_3/ 35, 4695_3/ 24 tot en met 4695_3/ 31, 4695_3/ 20, 4695_3/ 21, 4695_15/ 10, 4695_14/ 15, 4695_1/ 17, 4695_10/ 10 en 4695_10/ 2 en 4695_4/ 8.
154 Zie bijv. Projectinformatie: 4695_10/ 10 en 4695_10/ 2, 4695_2/ 10, 4695_12/ 3, 4695_1/ 35 en 4695_1/ 17.
155 Zie bijv. Projectinformatie: 4695_1/ 35, 4695_13/ 3, 4695_2/ 10 en 4695_12/ 7.
156 Zie bijv. Projectinformatie: 4695_1/ 35, 4695_14/ 15, 4695_2/ 10 en 4695_12/ 7.
157 Zie bijv. Projectinformatie: 4695_1/ 35, 4695_7/ 34, 4695_14/ 15, 4695_2/ 6, 4695_2/ 10 en 4695_9/ 17.
158 Met uitzondering van BTL Uitvoering B.V. BTL heeft een clementieverzoek ingediend voor Vooroverleg in Limburg, terwijl de onderneming in nagenoeg alle provincies actief is.
159 Zie bijv. Projectinformatie: 4695_2/ 10, 4695_3/ 16 tot en met 4695_3/ 91, 4695_16/ 18; en mondelinge verklaringen, ondertekend na vastlegging door de NMa: Verslagen van ambtshandelingen en verklaringen 4695_15/ 25 en 4695_7/ 43; en ondertekende schriftelijke verklaring 4695_4/ 28.
160 Zie bijv. Projectinformatie: 4695_10/ 4, 4695_10/ 10, 4695_8/ 1, 4695_8/ 3 en 4695_8/ 8; en mondelinge verklaringen, ondertekend na vastlegging door de NMa: Verslagen van ambtshandelingen en verklaringen 4695_12/ 6, 4695_13/ 8 en 4695_14/ 17.
161 Ondertekende schriftelijke verklaring 4695_9/ 17.
aan de hiervoor beschreven praktijken, zoals ook uit het intern onderzoek van mei/ juni 2002 al was gebleken.”163
119. Een voormalig directeur van Seignette heeft met betrekking tot groenonderhoud van tuinen, terreinen en plantsoenen (aangeduid als ‘fijn groen’) verklaard dat het systeem van respect vragen in heel Nederland voorkwam: “ Het systeem van respect vragen was bij fijn groen overal
in Nederland bekend. Het systeem lag als een deken over Nederland. […] Ik weet zeker dat het systeem van vooroverleg voor 2002 bij De Enk [andere dochter van Heijmans] niet anders ging dan bij Seignette. Dat vertelden mensen die daar al jaren werkten. […] De Enk was landelijk actief. Zij verrekenden ook landelijk. […] Ik kan me haast niet voorstellen dat het in de rest van het land anders was. Als je op vergaderingen van brancheorganisaties bent, hoor je dat. In de
groenvoorzieningen is de brancheorganisatie de VHG en daarbinnen NOG, voor de grote groenvoorzieners. […] Als er ergens een zittende onderhoudsaannemer was, vroeg die meestal om respect.”164
120. Uit de schriftelijke verklaring van Heijmans blijkt dat eventuele verschillen tussen gebieden in de frequentie van het Vooroverleg niet voortkwamen uit verschillen in de systematiek van het overleg, maar uit het werkaanbod. Concreet heeft Heijmans verklaard: “Zoals aangegeven
in de in het kader van de clementieverzoeken verstrekte informatie, vond vooroverleg plaats zodra zich een onderhandse aanbesteding voordeed. De frequentie van het overleg in een bepaalde regio werd dus bepaald door het aanbod van werken op de betreffende (lokale) markt. Eventuele verschillen tussen de regio’s voor wat betreft de frequentie van vooroverleg kunnen door het aanbod van werken worden verklaard. […] Indien bij een openbare aanbesteding vooroverleg plaatsvond, was dit een gevolg van het feit dat de kring van geïnteresseerde ondernemingen voor die specifieke aanbesteding met een voldoende mate van aannemelijkheid bekend was. Dit was niet afhankelijk van een bepaalde regio.”165
121. Rechten verworven in verschillende gebieden binnen Nederland konden voorts over en weer worden ingezet. Hierdoor hingen Vooroverleggen in verschillende gebieden in Nederland onderling samen. Dit is aangetoond in randnummers 91 tot en met 96.
122. Uit de Projectinformatie en bovenstaande, onafhankelijk van elkaar afgelegde schriftelijke verklaringen van Clementieverzoekers en een verklaring van de voormalig directeur van een Clementieverzoeker en volgt dat het geografische gebied waarbinnen het systeem van Vooroverleg voorafgaande aan aanbestedingen van Groenvoorzieningswerken plaatsvond heel Nederland was. Dit wordt tevens onderstreept door het feit dat opbouw en inzet van Rechten in beginsel niet gebonden was aan een bepaald gebied zoals beschreven in randnummers 91 tot en met 96.
163 Ondertekende schriftelijke verklaring 4695_16/ 18 (0037502000010).
164 Mondelinge verklaring, ondertekend na vastlegging door de NMa: Verslag van ambtshandelingen en verklaring 4695_1/ 18.