Geletterdheidspraktijken

Met dit thema wilde ik meer te weten komen over de geletterdheidspraktijken in het Nederlands en in de moedertaal van de participant. Er werd onder andere gevraagd hoeveel de participant leest in het Nederlands of in de moedertaal, wat ze dan voornamelijk leest en wat haar reden is om te lezen. Daarnaast werd er ook nagegaan of de participant houdt van lezen in het Nederlands of in de moedertaal en hoe toegankelijk lectuur voor haar is. Zo werd er gevraagd of ze soms zelf boeken koopt of krijgt en of ze naar de bibliotheek gaat.

4.2.1. Geletterdheidspraktijken in het Nederlands

De participant gaf aan af en toe in het Nederlands te lezen, maar door tijdsgebrek was dit wel eerder beperkt. Ze zet Nederlands soms functioneel in en bijna altijd met het doel om te leren. Zo stelt ze bijvoorbeeld de taal van haar gsm in het Nederlands in of probeert ze in Google haar zoekterm in het Nederlands in te geven als ze ergens informatie over zoekt. Als er reclameblaadjes in de brievenbus gestopt worden dan bekijkt ze die ook af en toe. Daarnaast leent ze soms ook kinderboeken in het Nederlands van een vriendin. Op het moment van het interview las ze bijvoorbeeld ‘Jip en Janneke’ van de Nederlandse schrijfster Annie M.G.

33 Schmidt. Ze maakte echter wel duidelijk dat ze die kinderboeken niet echt voor het plezier las, maar vooral om Nederlands te leren en haar woordenschat te verrijken.

P: Nee, ja, normaal gezien lees ik graag literatuurboeken die euh. Ja maar deze zijn om Nederlands te leren, om mijn woordenschat te verrijken. Dus het is een beetje lastiger euh in het Nederlands te lezen, maar euh, ja, het is toch oké, ja.

I: Ja, het lukt wel.

P: Ja, ik heb liever, ik lees liever euh echte boeken, maar het is niet erg, ja. Het komt later.

Dali (2012) deed onder andere onderzoek naar de veranderingen in leesgewoonten van hoogopgeleide immigranten. Deze immigranten bleken op verschillende manieren om te gaan met lezen kort na de immigratie. In haar onderzoek merkte ze op dat sommige immigranten minder lazen in hun moedertaal en meer in de nieuwe taal om zich volledig in de nieuwe taal en cultuur onder te dompelen. Een gelijkaardig patroon kan herkend worden bij de geïnterviewde participant uit dit onderzoek. Ook zij spitst zich bij het lezen nu vooral toe op Nederlandstalige boeken om iets bij te leren.

4.2.2. Geletterdheidspraktijken in de moedertaal

Tijdens het interview maakte de participant vrij snel duidelijk dat ze van lezen in haar moedertaal, het Turks, houdt. Ze leest vooral als ontspanning romans in het Turks. Toen ze nog in Turkije woonde, las ze heel vaak, maar sinds ze in België is, heeft ze daar minder tijd voor. De hoofdzakelijke reden daarvoor is dat ze zich nu focust op Nederlands leren. De participant heeft in Turkije een bachelor in vertaling behaald en wil heel graag literair vertaalster worden.

I: In het Turks lees je dus wel romans of echte literatuur? Ja. P: Ja.

I: En doe je dat nu ook nu je hier bent of heb je weinig tijd? P: Ja, ik heb weinig tijd voor dat.

34

P: Ja, ja, heel vaak. Ik studeer vertalen. Ik weet niet als je het weet, maar ik studeerde en nu ja, het is een postgraduaat Nederlands en vertalen. Een beetje vertalen nog euh. En ik wil literatuurboeken, romans en zo vertalen.

De Russische immigranten uit het onderzoek van Dali (2012) lazen in hun vrije tijd ter ontspanning vooral boeken in hun moedertaal. Ze lazen weinig in de nieuwe taal omdat hun talenkennis nog te gebrekkig was en zelfs als hun taalniveau voldoende hoog was, gaven ze aan nog steeds zekere nuances in een verhaal te missen. Ook de participant uit dit onderzoek leest momenteel in haar vrije tijd nog haar voorkeursboeken, namelijk romans, in het Turks. In het Nederlands leest ze vooral kinderboeken om haar woordenschatkennis uit te breiden. Er kan dus gesteld worden dat de participant zich om te ontspannen nog steeds terugplooit op boeken in haar moedertaal. Na verloop van tijd kan dat uiteraard nog veranderen want het is belangrijk om niet uit het oog te verliezen dat de participant nog maar één jaar in België woont.

4.2.3. Leesplezier

Er werd tijdens het interview ook naar het leesplezier van de participant gepeild. De participant gaf aan dat ze in haar moedertaal vaak leest omdat ze dat plezierig en ontspannend vindt. Bovendien vindt ze het ook leuk om een boek cadeau te krijgen. Zo weten haar moeder en vriendinnen dat ze graag leest en geven ze haar meestal een boek als verjaardagscadeau. Voor zichzelf kocht ze in België nog nooit een boek. Ze gaf al wel een boek van een Turkse dichter cadeau aan een Nederlandstalige vriendin.

I: Vind je het leuk om een boek te krijgen als verjaardagscadeau?

P: Ja, ja zeker. [lacht] Mijn moeder euh meestal, niet altijd, maar mijn moeder geeft me boek, romanen, romans als cadeau. En mijn vriendinnen ook.

4.2.4. Toegankelijkheid tot lectuur

Zoals in sectie 4.2.3. ook al werd aangehaald, krijgt de participant graag een boek cadeau. In Turkije koopt ze zelf ook de boeken die ze graag wil lezen. Ze gaat niet graag naar de bibliotheek om een boek uit te lenen omdat ze de boeken die ze leest graag in haar bezit heeft.

35 Zelf noemt ze dat een soort ‘verslaving’. Ze wisselt wel soms boeken uit met vrienden, maar ook dan koopt ze de boeken achteraf.

I: En ga je soms ook naar de bib om een boek te halen? P: Nee, ik heb een addictie?

I: Een verslaving? Wil je dat zeggen? P: Ja, een addiction?

I: Ja, addiction, verslaving.

P: Ja, of zoiets, ja. Ik voel dat ik moet die boeken dat ik heb geleesd op mijn eigen bibliotheek hebben.

Ook toen ze klein was, bracht ze nooit een bezoek aan de bibliotheek met haar ouders of met de klas. Ze gaf te kennen dat Turkse mensen over het algemeen niet naar de bibliotheek gaan en ze vermoedt dat dat zo is omdat ze daar geen interesse in hebben. In een tweede gesprek waarin wat dieper werd ingegaan op het bibliotheekgebruik van Turken voegde ze daar nog aan toe dat Turken volgens haar eenvoudigweg niet de gewoonte hebben om boeken bij de bibliotheek uit te lenen. In haar familie- en vriendenkring is het in elk geval niet de gewoonte om naar de bibliotheek te gaan. Ze denkt dat er in Turkije ook minder bibliotheken zijn dan in België en dat Europeanen over het algemeen meer lezen dan Turken. Als zij en haar vrienden naar de bibliotheek gaan dan is dat om daar te studeren.

I: En toen je klein was, ging je soms met school of met je ouders naar de bibliotheek? P: Nee.

I: Ook niet, nee, nee.

P: Bibliotheken zijn geen, geen, niet, Turkse mensen gaan niet vaak naar de bibliotheek. I: Nee? Ah, interessant. Dat wist ik niet.

P: Ze heb geen euh, interesse of zoiets.

I: En, euh, er zijn natuurlijk wel bibliotheken in Turkije en wie denk je dan dat daar naartoe gaat vooral? Welke doelgroep?

36

I: Aha, interessant. Dus gewoon, ja, je neemt je boeken, je studieboeken mee en je werkt daar? Aha, ja, ja.

P: Of in cafés, maar, ja, bibliotheken zijn stiller dus.

Ook in Gent ging ze nog niet naar de bibliotheek. Ze is zich er dan ook niet van bewust dat de Gentse bibliotheek, De Krook, een collectie Makkelijk-lezen-boeken heeft om volwassen leerders van het Nederlands een alternatief te bieden voor kinderboeken.

De participant gaf zelf aan dat Turkse mensen niet graag naar de bibliotheek gaan. Met deze uiting lijkt ze een zekere leesidentiteit (O’Shea et al., 2018) aan Turkse mensen te koppelen: Turken zouden er niet in geïnteresseerd zijn om boeken van de bibliotheek uit te lenen. Uit onderzoek van Al en Akıllı (2015) bleek reeds dat Turkije in vergelijking met een aantal Europese landen een kleiner aantal geregistreerde bibliotheekgebruikers kent. Ook de participant bevestigde dat op basis van eigen ervaringen. De participant gaf aan wel in Turkije naar de openbare bibliotheek te gaan om te studeren. Het profiel van de participant komt hiermee overeen met het profiel dat Kayaoglu (2014) schetst van vrouwelijke universiteitsstudenten die voornamelijk de openbare bibliotheek in Istanboel bezoeken om er te studeren. De participant lijkt verder ook niet op de hoogte te zijn van het aanbod voor NT2- leerders in De Krook. In Vlaanderen is er in de bibliotheek soms een uitleenaanbod voor NT2- leerders aanwezig en er is dus een kans dat dit aan (Turkse) NT2-leerders voorbijgaat.