Bij de gemeente Roosendaal vindt er in het armoedebeleid een omslag plaats. Niet langer staan inkomensgrenzen centraal, maar komt de nadruk op ‘rondkomen’, maatwerk en integraal werken te liggen. Op deze manier kunnen er meer mensen die tot de armoededoelgroep behoren (bijvoorbeeld mensen met schulden) bereikt worden. Dit betekent dat professionals binnen de gemeente meer ruimte krijgen en bij hulpvragen ‘breed’ meedenken met inwoners.
98 | Bureau Bartels
Overige inspiratie vanuit referentiegemeenten
Gemeente Roosendaal
Experimenteer om armoede te bestrijden
Binnen Roosendaal wordt er volop geëxperimenteerd met (voor de gemeente) nieuwe aanpakken voor armoedebestrijding. Daarbij is er gekeken naar wat in andere gemeenten positief lijkt aan te slaan, zoals Quiet Community (Tilburg) en Buddylink (Arm-en tekort, Antwerpen). Voor armoede bestaat geen pasklare oplossing.
Een belangrijke leerervaring is dat het belangrijk is de ruimte te nemen om te experimenteren op dit vlak. Op dit moment zijn er in Roosendaal drie verschillende ‘pilots’ in gang gezet.
1. Quiet Community. Mensen in een armoedesituatie kunnen een Quiet-pas krijgen. Met deze pas komen ze in aanmerking voor allerlei goederen en diensten. Deze komen van particulieren en het bedrijfsleven, maar ook van de Quiet-members zelf. Op deze manier werkt iedereen mee aan armoedeverzachting, ook de armen zelf.
Mensen die gebruik maken van de pas kunnen anoniem blijven en hoeven geen verantwoording af te leggen.
2. Buddylink om kansarmoede tegen te gaan. Kansarmoede is een segment van armoede waarin een laag zelfbeeld en het verlies van eigenwaarde, de veerkracht en mogelijkheden van mensen beperkt. Vrijwilligers worden opgeleid om vanuit gelijkwaardigheid een vertrouwensrelatie aan te gaan met een persoon in kansarmoede. De buddy wordt gekoppeld aan een vrijwilliger.
3. Vroegsignalering van schulden. Een aanpak die begint bij het signaleren van betalingsachterstanden bij instanties waaraan huishoudens vaste lasten moeten betalen. Beoogde signaleringspartijen zijn onder meer de woningcorporatie, energiebedrijven en zorgverzekeraars. Ook signalen van de gemeente zelf (beslagleggingen en terugvorderingen op uitkeringen) worden in de aanpak meegenomen.
De verschillende pilots bevinden zich in een prille fase, waardoor het nog te vroeg is om uitspraken over resultaten te doen.
Bureau Bartels | 99
Literatuur
A&O-fonds Gemeenten & Bureau Bartels, 2018
Een mooiere gemeente met blockchain. Gemeente Zuidhorn experimenteert met nieuwe technologie
Algemene Rekenkamer, 2019 Ouderdomsregelingen ontleed
Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, 2018
Kabinetsreactie op SER-advies 'Opgroeien zonder armoede' en reactie op rapport Kinderombudsman 'Alle kinderen kansrijk’
Berenschot, 2016
Evaluatierapport Wet gemeentelijke schuldhulpverlening
Berenschot, 2019
Aansluiting gezocht! Verkenning aansluiting minnelijke schuldhulpverlening en wettelijke schuldsanering
Bos, W., 2013
Kans op armoede bij huishoudens met werk
Bureau Bartels, 2015
Verdiepend onderzoek naar de groep onderbewindgestelden
Bureau Bartels, 2016
Vervolgmeting aantal en kosten beschermingsbewinden
Bureau Bartels, 2016
Vervolgonderzoek naar kindpakketten
Bureau Bartels, 2018
Rotterdamse onderbewindgestelden
Bureau Bartels, nog te verschijnen
Inventarisatie gemeentelijke pilots op gebied van schulden
CBS, 2018
Armoede & sociale uitsluiting,2018
CBS, 2019
Armoede & sociale uitsluiting 2019 CBS, 2019
Armoederisico in 2017 toegenomen
100 | Bureau Bartels Cohen, J., 1922
A Power Primer
Divosa, 2018
Divosa Benchmark Armoede & Schulden Rapportage 2017 module armoedebeleid. Inzicht in de prestaties van het armoedebeleid Hoorn
Divosa, 2018
Divosa Benchmark Armoede & Schulden Rapportage 2017 module schuldhulpverlening. Inzicht in de prestatie van de schuldhulpverlening Hoorn
Gemeente Almere, 2019
Armoede niet in beeld. Overzicht op basis van CBS-data
Gemeente Hoorn, 2017
Raadsbrief, reactie op amendementen en moties Begroting 2018
Gemeente Hoorn, 2017
Raadsvoorstel Besteding decentralisatie uitkering Armoedebestrijding kansarme kinderen
Gemeente Hoorn, 2018
Beleidsplan integrale schuldhulpverlening 2018-2020
Gemeente Hoorn, 2019
Beleidsregels integrale schuldhulpverlening gemeente Hoorn 2019
Gemeente Hoorn, 2019
Meerjarenbeleidsplan Sociaal Domein. Meekomen, rondkomen en vooruitkomen. 2019-2023
Hoff, S. [et al.], 2016 Armoede in kaart
Inspectie SZW, 2018
Evaluatie Individuele Studietoeslag, onderzoek naar de gemeentelijke uitvoering van de Individuele studietoeslag voor onderwijsvolgende jongeren vanaf 18 jaar met een arbeidsbeperking
Kinderombudsman, 2014
Handreiking aan Nederlandse gemeenten voor effectief kindgericht armoedebeleid
Movisie, 2016
Wat werkt bij de aanpak van armoede
Mullainathan, S., & Shafir, E, 2013
Schaarste. Hoe gebrek aan tijd en geld ons gedrag bepalen Nibud & Wijzer in geldzaken, 2017
Effectieve manieren om verantwoord financieel gedrag te bevorderen
Bureau Bartels | 101 PBL, 2018
Meten met twee maten. Een studie naar de betaalbaarheid van de energierekening van huishoudens
Platform31, 2019
Factsheet Armoede en Schulden
ResearchNed Nijmegen, 2018
Monitor Beleidsmaatregelen 2017-2018
SCP, 2018
Als werk weinig opbrengt: werkende armen in vijf Europese landen en twintig Nederlandse gemeenten
SCP, 2019
Armoede in kaart 2019
SCP, 2019
Gebruik (en niet-gebruik) van toeslagen in Nederland. Empirische analyse van huurtoeslag en kindgebonden budget 2018
SER, 2017
Opgroeien zonder armoede
SER, 2019
Opgroeien zonder armoede
Stimulansz, 2019
Samenspel landelijk en gemeentelijk inkomensbeleid: een onderzoek naar de armoedeval Tiemeijer, W., 2016
Eigen schuld? Een gedragswetenschappelijk perspectief op problematische schulden
102 | Bureau Bartels
Bijlage I Onderzoeksvragen
(Verborgen) armoedeproblematiek
Hoeveel en welk deel van de inwoners van de gemeente Hoorn wordt met armoede geconfronteerd? Wat zijn kenmerken van deze inwoners?
In hoeverre is in Hoorn sprake van verborgen armoede?
Hoeveel en welk deel van de kinderen in Hoorn groeit op in een situatie van (risico op) armoede? Wat zijn de kenmerken van deze kinderen?
Wat is bekend over armoede bij ondernemers/zelfstandigen in de gemeente Hoorn?
Hoe ziet de armoedeproblematiek eruit in verschillende wijken van de gemeente Hoorn? Waar is sprake van relatief veel (verborgen) armoede?
Hoe verhoudt de armoedeproblematiek in Hoorn zich tot deze problematiek in vergelijkbare gemeenten?
(Effectiviteit) initiatieven
In hoeverre en hoe werken relevante beleidsvelden/-afdelingen van de gemeente Hoorn samen bij de aanpak van (verborgen) armoede? Welke synergie is er tussen het gemeentelijk armoede- en schuldenbeleid? Welke rol vervullen de wijkteams in het armoedebeleid? Wat zijn belangrijke sterke en zwakke punten van de ‘interne’ beleidsafstemming van de gemeente Hoorn?
Welke initiatieven en voorzieningen heeft de gemeente Hoorn in de afgelopen jaren ontplooid c.q. getroffen o.g.v. preventie en/of bestrijding van (verborgen) armoede?
Op welke doelgroepen – kinderen, volwassenen, ondernemers/ zelfstandigen – richten de verschillende initiatieven/voorzieningen zich?
Welke initiatieven/voorzieningen bereiken de doelgroepen in meer of mindere mate en wat zijn verklaringen daarvoor?
In hoeverre werkt de gemeente Hoorn bij de uitvoering van haar armoedebeleid samen met andere partijen en, zo ja, met welke partijen en hoe? Welke initiatieven ontplooien deze andere partijen?
Hoe verloopt de samenwerking tussen de gemeente en andere partijen? Wat verloopt goed en waar liggen kansen voor verbetering?
In hoeverre en bij welke typen inwoners vormt de ‘armoedeval’ een drempel om via werk uit de situatie van armoede te geraken? Welke oorzaken zijn debet aan deze ‘armoedeval’?
Welke initiatieven en voorziening hebben met name bijgedragen aan het voorkomen dan wel bestrijden van armoede bij verschillende doelgroepen in de gemeente Hoorn?
Welke initiatieven blijken daarentegen minder effectief te zijn en waar heeft dat mee te maken?