About the Authors
Topic 2 problemen ivm ongelijkheid
2. Niet te veel gedoe; communicatie is van groot belang hierin 3 Rechtvaardig verdeeld.
Met betrekking tot het derde punt moet opgemerkt worden dat het inrichten van een rechtvaardig systeem een heel belangrijk punt is maar ook lastig is om te verwezenlijken. Ten eerste, moeten huishoudens met een lager inkomen enigszins ontzien worden gezien het feit dat hun inkomen over de afgelopen 20 jaar gestagneerd is, de verschillen tussen arm en rijk worden namelijk steeds groter. Mensen met een kleinere beurs kunnen en willen de rekening niet betalen; dit is op zich een legitieme zorg. Ten tweede, is het moeilijk om allerlei gerichte subsidies uit te geven. Voor alle technieken die er zijn is het bijna onmogelijk om gerichte subsidies op te stellen met betrekking tot hun effecten. Het is nodig een combinatie van beprijzen te maken met bijvoorbeeld de consumptie van vlees en gas, en tegelijkertijd compensatie aan te bieden aan personen/huishoudens met een lager inkomen. Een klimaattoeslag zou dan ook relevant kunnen zijn voor het doen van een dergelijke overdracht. Het oormerken van uitkeringen of toeslagen kan belangrijk zijn om duidelijk te maken dat het gerelateerd is aan klimaatbeleid.
De verhoging van de gasprijs kan ongelijkheid verhogen, aangezien veel mensen met een lagere sociaaleconomische status (SES) meer gas consumeren in het verwarmen van hun huis en het koken. Er is dan ook een noodzaak om enige vorm van compensatie aan te bieden aan deze huishoudens met een lagere SES.
Huishoudens met een lagere SES zouden bij voorkeur een subsidie aangeboden worden ten opzichte van het aanbieden van een lening met een rentekorting. Veelal is het namelijk ook niet mogelijk om de volledige kosten te dekken voor het aanleggen van nieuwe installaties door de bezuinigingen op de maandelijkse energiekosten te gebruiken voor het dekken van de kosten. Dit is dan ook slechts voor een deel toereikend, en het is dus duidelijk dat een deel nog steeds via subsidies geregeld moet worden. Het blijft natuurlijk lastig met subsidies aangezien het moeilijk is hierbij maatwerk te regelen. Huishoudens die al een transitie hebben gemaakt krijgen in dit geval natuurlijk ook geen subsidie meer en worden dan ook op een manier afgestraft. Ook komt men met subsidies ‘freeriders’ tegemoet, die de maatregelen uiteindelijk toch wel genomen zouden hebben maar hier nu financieel in gesteund worden.
Het is lastig om te bepalen wat de criteria moeten zijn voor het baseren van subsidies. Oormerken is hierin belangrijk, de subsidie moet aan bepaalde zaken uitgegeven worden en niet vrijelijk te besteden zijn. Het is wellicht mogelijk een grens te hanteren die is gebaseerd op een combinatie bestaande uit inkomen uit arbeid, en vermogen. Bij onderzoek naar de betaalbaarheid van de transitie wordt naast naar inkomen ook naar vermogen gekeken. Het primaire criterium zou echter inkomen moeten zijn. Veelal zit vermogen namelijk in huizen en is dus niet liquide om een investering mee te kunnen doen. Ook is het feit dat de huizenprijzen nog veel veranderen lastig hierin. Wanneer huizen onder water komen staan door verminderingen in waarde op de markt, kan het vermogen van huishoudens en hun mogelijkheid om investeringen te doen ineens sterk aangetast worden. Het is dan ook belangrijk terughoudend te zijn met het meenemen van vermogen in een dergelijk criterium voor het verstrekken van subsidies.
Maatwerk lening:
Het is de vraag of dit voor de doelgroep een oplossing is, omdat de huishoudens met een lage SES niet geneigd zijn te lenen. De oplossing an Sich is interessant omdat de lening aan het gedrag van de mensen is gekoppeld. Het idee zou dan ook kunnen helpen. Duitsland heeft momenteel een dergelijk instrument van Kreditanstalt für Wiederaufbau (KFW), de oude wederopbouwingsbank. De KWF geeft bij de lening ook nog een stukje subsidie, waarmee mensen beloond kunnen worden voor het op tijd voldoen van aflossingen met hetzij een gedeeltelijke kwijtschelding of een rentekorting. Met dit systeem zijn op zich relatief goede ervaringen. Het kan nog steeds dat dit voor de eigen doelgroep niet aantrekkelijk genoeg is. Een startsubsidie zou hierin dan ook nog interessant kunnen zijn. De mensen van het SVN hebben natuurlijk de nodige ervaring met dit type instrumenten.
Subsidies gericht op energietransitie (mensen krijgen bij aanlegging van bepaalde systemen tot op de helft een gift van de overheid):
Klinkt aantrekkelijk aan zich maar kan geen panacee zijn. Echter kan dit instrument nuttig zijn voor inkomensgroepen met een lage SES die het anders niet zouden kunnen bolwerken om de transitie te kunnen maken. Er zou een lijst moeten komen met een aantal mogelijke maatregelen of opties. De gemeenten, provincies of nationale overheid moeten dan contracteren opstellen met installateurs of bouwers die dit daadwerkelijk kunnen uitvoeren in de praktijk. Dit gebeurt dan op een enorme schaal, en de vraag is hoe lokale partijen hier toegang tot kunnen hebben. Ontzorgen en financiële steun is belangrijk, maar het moet ook niet te groot worden waardoor de lokale bedrijven en installateurs geen rol kunnen spelen.
Maandelijkse abonnementen: een dergelijk abonnement zou niet opzegbaar kunnen zijn en zou niet heel veel verschillen van een lening op deze manier. Het is niet mogelijk delen van een huis te isoleren; isolatie vindt namelijk in een keer plaats voor het gehele huis. Sterke twijfels hierbij dan ook of het een logisch en haalbaar alternatief is. Men zou het liever in een keer willen doen, als het toch moet gebeuren op een gegeven moment.
In stappen of in een keer?: In een keer is vanuit praktisch oogpunt natuurlijk handiger. Dit geeft natuurlijk minder rompslomp en voorkomt gedoe op de langere termijn als er weer aanpassingen gemaakt moeten worden in de toekomst.
Het is goed om de link te leggen tussen klimaat en milieu. De meeste maatregelen leiden ook tot minder uitstoot van fijnstof en NoX. Veel maatregelen hebben echter ook vele andere voordelen, dit kan bijvoorbeeld de interesse van mensen wekken.
Mensen met een lage SES hebben vaak niet door dat wanneer ze een goedkoop huis kopen met een hoog energielabel ze ook hoge kosten voor energie en warm stoken hebben. Transparantie creëren in de markt zou leiden tot een waardevermindering voor woningen met lage energie labels, juist de mensen met over het algemeen een lagere SES. Dit zou kunnen leiden tot een denivellering en een nieuwe belemmering, maar geeft wel de mogelijkheid voor mensen om in de toekomst betere keuzes te maken. Tevens zou het op een manier ‘rechtvaardig’ kunnen zijn om de mensen die de transitie al gemaakt hebben op deze manier te belonen voor het feit dat zij hun huis als hebben aangepast. Het is echter de vraag of het nu nog veel toevoegt om dit te gaan doen.
Tot slot, op korte termijn is het belangrijk duidelijkheid te scheppen wat er in de verschillende wijken gaat gebeuren met betrekking tot warmtevoorziening. Daarnaast moeten klimaateffecten in de prijs opgenomen worden, bijvoorbeeld in de gasprijzen, en kunnen hierdoor subsidies worden gegeven voor mensen met een lage SES. Een subsidie kan mensen over de streep trekken.
Interview: Danish Energy Agency [Energistyrelsen] Skype-interview
Datum: 05 - 03 - 2020
X will in this presentation cover the background, meaning the main development of the energy sector since the 1970s.
Y is going to talk about the present.
The oil crisis started in Danish energy policy
Before the oil crisis Denmark was almost completely dependent on oil. But then the prices started rising. The reason for transitioning was that they need to survive the crisis and secondly avoid future crises. Therefore, during the 1970s the whole legislative basis for energy regulation was established. They also had car free sundays.
In the 1980s/beginning of 1990s, the danish national gas network developed district heating. Then, a major share of the heating was switched from oil towards gas. Then gradually through the 90s and this century the planning system has been completely replaced.
The economic instruments were developed , energy prices and taxes, to support the ideas of the planning so that natural gas of district heating needed to be attractive to the consumer. Gradually more and more subsidies for renewable energy were developed. So, there is huge infrastructure/pipes and broad consensus on the energy policy it has ,since 1973, never been an issue for political fight. The idea of cooperation and long term agreement has been the main founding stone for this.
Since 1975 first oil was replaced with coal and then gas and then renewable sources.
Renewable energy is rapidly becoming the largest share of the energy supply. Oil can now mainly be found in the transport sector.
In Denmark a few Economic instruments have been in use. Pre-oil crisis there were no energy taxes (only on gasoline and diesel), but since the crisis , and especially since 1990, 2.5% of the GDP of Denmark works through energy taxes.
The largest visible change can be found in the electricity sector, here was a transition from coal towards renewable energy, within a few years there will probably be no coal left in energy production. A fair share of this renewable energy is biomass, but the main share is wind and solar energy.
Furthermore Denmark went from centralized to decentralized power plants, meaning that there now is very dispersed power production in the country. There are additionally man wind parks in Denmark. Denmark´s Energy & Outlook
Technical view on energy sector as a whole until 2030/2040. Part of the ministry of energy.
WEM: Within Existing Measures (DECO)
- existing measures ( & implying missing measure)
→ for policy makers WAM: With Additional Measures
- linear continuation & strengthening of existing measures → for investors
WNM: With New Measures
- Scenarios for meeting targets
→ how the future would look like with Denmark focusing on wind and solar energy for example. Denmark´s Upcoming Climate Change Act
The Danish government set up the most ambitious climate targets, to find ways to reduce CO2. The target goal is reducing it by 70% by 2030. We need to reduce the emission to 30% of the level that we
had in the 1990s. Meaning that we need to halve the emissions we have now until 2030. This is quite ambitious, and have to find ways how to do it. There is, however, broad consensus by all parties in government and in Denmark an agreement cannot be changed until all the members of the agreement agree, which provides some stability. Even though all parties have different ideas on how to reach the target, all parties do agree on the target. The question is how.
Reduction can now especially take place regarding electricity, in the agreement they agreed on a reduction of electricity of 46%, but when it comes to the other sectors there has not been much agreed upon yet . We, therefore, now need to focus on transport and agriculture to be able to reach the target set in the agreement.
In Denmark they now use much biomass. But the country has great potential when it comes to wind energy. Denmark has the ability to build more windparks and even transport this electricity to other countries. They really have something to gain here.
Denmark is a wind country, it has a major share of electricity production comes from wind. But they also need to find consumers for all this power.
Question: what do you think of biomass?
There is a political suspicion that biomass is not a long term option. The Danish biomass consumption is very large for power production and heat production and a large part of this is imported. There is a feeling that on the longer term it is not sustainable, but it is difficult to sustain the system without any power plants. This is an issue that has not been fully solved. In Denmark we will probably see a transition from biomass district heating to heat pumps, meaning a declining use of biomass. But it is not an issue that has been resolved.
Because there is also a question of security of supply. Other countries like Sweden and Finland still use more biomass than Denmark, they also have more land area, more forest, but in Denmark there are not that many forest areas, you have to import the trees and the wood and that makes you dependent. It is also a question how sustainable it is to transfer biomass from Canada to burn it in Denmark.
Therefore, we are now looking towards further electrification.
Need to make good decisions, because you make it for a long lasting period.
Also, by 2050 biomass will be a scarce product. Therefore it should be used very carefully and only in a limited way and we need to be careful. It can be used for the transition, but not as a long lasting solution, this is not an option.
Question: Denmark started to invest due to oil crisis and here in NL we have gas fields in the North and they are running out, do you think a same scenario can take place in the NL due to this? Fair to say that NL was not as hurt by the oil crisis as Denmark and therefore had no reason for panicking. Now with the goal of the EU it is the same but happening a bit later than the Danish case, because we have had less difficulties so far.
From experience in Denmark we can say that people do not want to change. But here when people saw the wind turbines they realised that it is actually not so bad. Thus, in Denmark when the wind plants were built, people can get a share of the plant and benefit from the power plant that is close by. This is one of the measures that can increase the acceptance.
The construction also needs to provide some funding to the locals. Where you see society benefiting from it, you see the acceptance increasing, for example if they see that it can actually help the society then they will accept it.
It is also a question of time and It is very important that people can get some advantage out of it. Question: and what about financial solutions?
Attempt to a solution: supply companies have started a service, where they provide heat pumps to switch gas boilers to heat pumps. It is a lease situation and can make a business case → ransom scheme.
In Denmark we also have a subsidy schemes, this is one of the policy proposals for this climate change action plan: subsidies for oil and gas plants to change to heat pumps.
Question: Are these subsidies available for everyone?
This is not passed as a law yet. It will be available for those having oil boilers or natural gas boilers, this is a declining share of the Danish population. Much of the population in rural areas still have oil/gas because they are not connected to district heating. The big cities in Denmark get more of the public spending than rural areas, so a subsidy would be to help this inequality.
Interview: Social Scientist, TNO Skype-interview
Datum: 2 - 04 - 2020 Werk X
X is van origine sociaal psycholoog, heeft ongeveer Y jaar bij ECN gewerkt. Dat is opgegaan in TNO, daar werkt X sinds ongeveer Y jaar. Grote organisatie, met veel verschillende afdelingen, bijvoorbeeld Defensie en Gezondheid. X zit bij de eenheid Energietransitie. De groep doet voornamelijk onderzoek voor overheden, en bestaat uit collega’s met verschillende achtergronden. Groep van X doet
onderzoek naar allerlei onderwerpen die met gedrag in de energietransitie te maken hebben.
Deze onderwerpen zijn breed; ook energiearmoede en energierechtvaardigheid. Wordt gekeken naar welke projecten er nu, met name door gemeenten, hierover zijn opgezet, en naar hoe effectief die projecten zijn in termen van energiebesparing, geleerde lessen rondom besparing/verbruik, en relatie tot de rest van de energietransitie. Wordt ook gekeken naar de vraag hoe Nederlands nationaal beleid kan worden verbeterd rondom energierechtvaardigheid. Onrechtvaardigheid kan namelijk ontstaan op meer vlakken dan alleen huishoudelijk energieverbruik. Daarvoor heeft X ook op Europees niveau contacten met andere onderzoekers.
Huidige situatie rondom energiearmoede en energieongelijkheid
Er is een steeds groter besef dat door de energietransitie ongelijkheid kan ontstaan. Dit wordt op het niveau van gemeenten opgepakt door projecten rondom energiearmoede op te zetten. Dit soort projecten zijn er nu vrij veel in Nederland, zeker zo’n 40 gemeenten zijn hiermee bezig. Ook op het gebied van mobiliteit zijn al meerdere berichten verschenen waaruit blijkt dat de huidige
subsidiemaatregelen vooral hogere inkomens bevorderen. Maar: er zijn vrij weinig onderzoeken die al die thema’s belichten. Ook het onderdeel waar wij ons in ons onderzoek op richten is slechts een onderdeel van het gehele probleem rondom energieongelijkheid.
Wat X zelf mist is een nationaal beleid op het gebied van energiearmoede. Zo mist er een duidelijke definitie op nationaal niveau in Nederland van wat energiearmoede inhoudt. De doelgroep waar wij ons nu op richten, kan bijvoorbeeld ook energiearmoede hebben; deze groep is één van de doelgroepen binnen dit onderwerp. Andere landen hebben duidelijker in beeld welke groepen welke steun nodig hebben. In Nederland hebben we nog niet duidelijk genoeg een beeld van welke mensen er
energiearmoede hebben - dit hoeven namelijk niet alleen mensen te zijn die per se ook onder de armoedegrens leven.
Effecten van energietransitie op huizenprijzen in toekomst
Dit [het probleem dat mensen die nu de transitie voor hun huis niet kunnen betalen, straks met lagere huizenprijzen te maken krijgen; JvV] vormt een voorbeeld van het Mattheuseffect (term uit
sociologie). Mensen die nu kennis, kunde en netwerk hebben voor verduurzaming, kunnen makkelijk meekomen met de transitie van het gas af, en hebben daardoor een voordeel. Wie deze
kennis/kunde/netwerk niet heeft, kan niet mee en gaat erop achteruit. Als je die gezinnen nu niet meeneemt, zou er dus een grotere welvaartskloof kunnen komen. Je hoeft misschien niet iedereen tegelijk mee te nemen, maar je moet wel kijken wie er wanneer mee kan.
Warmtevisies en energiearmoede
Bij warmtevisies moet je gemeenten kunnen helpen met de vraag: welke wijk moet als eerst van het gas af, en waarom? Bij die planning wordt nu vooral economisch/technisch gekeken, maar de vraag over energiearmoede wordt nog niet vaak genoeg meegenomen.
Wat je ziet is dat veel Europese landen bepaalde definities maken voor energiearmoede, die zelfs op wijkniveau beoordelen wie energiearmoede heeft. Er zijn echter meerdere definities, en dus ook
verschillende oplossingen te bedenken. Wat TNO rond dit thema bijvoorbeeld doet: verschillende modellen van energiearmoede met elkaar vergelijken, en kijken of de wijken waarin je volgens die modellen energiearmoede zou verwachten, overeenkomen. Wat ze in Frankrijk doen: meerdere aspecten van energiearmoede tegelijk beoordelen, kijken naar wat energiearmoede bijvoorbeeld met mobiliteit en psychologische gesteldheid doet.
De huiseigenaren waar wij ons op richten, zouden ook energiearmoede kunnen krijgen.