Bij het beheer van de bossen, de komende 20 jaar wordt ook aandacht besteed aan de creatie en het beheer van bosranden.
We merken op dat in deze paragraaf de corridors niet worden gehandeld alhoewel ze opgevat kunnen worden als bosrandsituaties en hier zeker een bijdrage in leveren. Corridors in de zin van brede dreven met een specifiek beheer gericht op het verkrijgen van bepaalde ecologische waarden werd behandelt in paragraaf 4.8. “open plekken”. Hier richten we ons specifiek op de overgangen bosgebieden enerzijds en en de omgevende open ruimte anderzijds.
4
4..99..11 AALGLGEEMMEENNEE PPRRIINNCCIIPPEESS IINNZZAAKKEE HHEETT BBOOSSRRAANNDDBBEEHHEEEERR
Bosranden (zowel intern als extern) vormen de overgang tussen bos en open terrein.
Een bosrand bestaat in het ideale geval uit een mantel en een zoom. Onder een mantel verstaan we een begroeiing van struiken aansluitend op de bomen in het bos. De zoom is voornamelijk opgebouwd uit hoge meerjarige en éénjarige kruiden en dwergstruiken. Een goede opgebouwde bosrand fungeert in het cultuurlandschap bovendien als buffer tussen het laag-dynamische bosmilieu en de intensief beheerde landbouwgrond. Verder dragen bosranden bij aan de regulatie van het microklimaat (hoge luchtvochtigheid en luwte). Veel mantelsoorten groeien ook in het bos, maar zijn daar minder goed ontwikkeld en bloeien meestal niet. Diverse organismen van zowel het open veld als van het bos benutten de bosrand. Figuur 4.9.1geeft een beeld van de doorsnede van een typische bosrand met een mantel- en zoomstructuur.
Figuur 4.9.1 : Schematische weergave van de doorsnede van een bosrand
Van nature breidt de mantel zich uit in de richting van de zoom en het bos in de richting van de mantel : in de beschutting van de struiken vestigen zich bomen die de struiken uiteindelijk overgroeien. Instandhouding vergt daarom beheer.
Bosrandbeheer in Hechtel-Eksel
De zone waar een interne bosrand gecreëerd zal worden in Hechtel-Eksel is weergegeven op kaart 4.8 Open plekken en bosrandontwikkeling. Het betreft de rand van bestanden 12a en deels 2a van bosplaats Resterheide. Dit om de overgang tussen het opgaand bos en de weilanden geleidelijker te laten verlopen.
Ecologisch wordt met dergelijke bosrandstroken vooral gestreefd naar het creëren van leefgebied voor soorten als Levendbarende hagedis, Veldkrekel, Groentje , Boompieper en Gekraagde roodstaart.
Met “mantel-zoomsituaties” zoals ingetekend op figuur 4.8 wordt een zone met een breedte van 9 m bedoeld waar effectief gestreefd wordt naar een de successiereeks kruidige vegetatie – dwergstruiken (=zoom) – struweel (=mantel) – bos.
Het inrichtingsbeheer betreft in eerste instantie dat een strook bos van 9m breedte wordt gekapt. In de mantelstrook zal algehele verbossing worden voorkomen door om de 12 jaar de volledige opslag te kappen, gefaseerd in tijd en ruimte.
Waar exoten, zoals Amerikaanse eik en Amerikaanse vogelkers, in de bosrand voorkomen, worden deze gericht gekapt, waardoor inheemse houtige gewassen worden bevoordeeld. Door hierbij voldoende bedekking van de boomlaag te houden (schaduw), krijgen exoten weinig kans om opnieuw te gaan domineren. Om het uitlopen te voorkomen, worden de stobben na één tot enkele jaren nogmaals afgezet, dan wel gefreesd of uitgegraven (zie verder).
Door eens per jaar ten dele in de buitenste rand van de mantel te maaien (zone 3 m), komt een zoom tot ontwikkeling.
Het afvoeren van het maaisel draagt bij aan verschraling en leidt tot een grotere bloemenrijkdom. De karakteristieke zoom van Hengel- en havikskruiden treedt voornamelijk op waar het aangrenzend grondgebruik extensief is, zoals in natuurgebieden en langs zandweggetjes. Enkele brandnetelkorsten kunnen lokaal een verrijking betekenen; ze ontstaan door plaatselijk het maaisel op hopen te gooien. In dergelijke maaiselhopen komt de vegetatieontwikkeling in het daaropvolgende seizoen pas laat op gang. Hierdoor vormen ze voor vlinders ideale plekjes om zich in het voorjaar op te warmen. De meeste eikenbossen op voedselarme zandgrond werden vroeger als hakhout beheerd. Hierdoor ontstonden ook in het bos mogelijkheden voor zoomplanten. Deze werden vroeger zelfs als normale bosplanten beschouwd. Door het staken van het hakhoutbeheer werd het bos donkerder en zijn deze soorten teruggedrongen naar de bosrand of verdwenen. Door plaatselijk te kappen in de rand of het aanbrengen van gaten in het kronendak van het bos krijgen deze planten weer kansen. Ook Adelaarsvaren kan daardoor tijdelijk sterk toenemen.
“Mantel-zoomsituaties” worden vooral beoogd in de overgangen tussen bos en omgevend landbouwgebied. De soorten die zullen profiteren van de “mantel-zoomsituatie” zijn gelijkaardig als de soorten die baat hebben bij een “brede, golvende bosrand” alhoewel de geringere breedte zal impliceren dat de bosrand in de “mantel-zoomsituatie” voor een aantal soorten enkel een corridorwaarde zal hebben en geen leefgebied. Specifiek in de overgangen naar landbouwgebied kan ook verwacht worden dat Geelgors zal profiteren van de “mantel-zoomsituaties”.
Concreet wordt er voor de Hechtelse bossen geopteerd om de zoom over een breedte van 3 meter 2- jaarlijks te maaien, terwijl de mantel (breedte 6 meter) op ongelijkjarige wijze 12 jaarlijks wordt afgezet, met behoud van enkele boomvormers. De lengte waarover wordt gekapt bedraagt 1/3 van de totale bosrandlengte, dus om de 4 jaar wordt er een gedeelte afgezet. De planning is weergegeven in tabel 4.20 Planningtabel.
In totaliteit worden er “mantel-zoomsituaties” aangelegd over een breedte van 9 meter en een totale lengte van ongeveer 700 meter. De situering van deze mantel-zoomvegetaties is aangegeven op kaart 4.8 Open plekken en bosrandontwikkeling. Mantel-zoomsituaties worden ook integraal meegerekend bij de berekening van het open plekken areaal. Het betreft een totale oppervlakte van 0,62 ha!
Bosranden: