Hoofdstuk 4: Casusbeschrijving
4.4 Financieel
Op het financiële en economische gebied zijn er de afgelopen jaren wat turbulente
ontwikkelingen geweest in De Ronde Venen. Zo was er de economische crisis, die De Ronde Venen harder wist te raken dan de gemiddelde gemeente in Nederland. Er is gebruik gemaakt van een aantal figuren om de financiële ontwikkeling van De Ronde Venen duidelijk in kaart te brengen.
In het onderstaande figuur staan de totale baten en lasten van de gemeente door de jaren heen. Voor de jaren 2009 en 2010 zijn hiervoor de baten en lasten van De Ronde Venen en
Abcoude bij elkaar opgeteld, om op deze manier een goed overzicht te creëren door de jaren heen. Deze cijfers zijn gebaseerd op de programmarekeningen van de gemeenten van 2009 tot en met 2016. Als startjaar voor de figuren is 2009 gekozen. Dit is een goed representatief startjaar, omdat dit nog vlak voor de herindeling was en er in dit jaar zijn nog geen grote uitgaven gedaan om de herindeling door te voeren. Het was toen namelijk nog onbekend hoe de herindeling er uiteindelijk uit zou komen te zien, en daar is dus ook nog niet voor begroot. Door de baten en lasten door de jaren heen te vergelijken kunnen er uitspraken gedaan worden over de financiële ontwikkeling van de gemeente na de herindeling.
Figuur 4.5: Cijfers van jaarrekeningen 2009-2016
Wat hieraan opvalt, is dat er in 2010 een duidelijke stijging geweest in de lasten, die grotendeels veroorzaakt werd door de incidentele kosten die gepaard gingen met de
herindeling. Ook was er een incidentele kostenpost waarbij achtergesteld wegenonderhoud eindelijk werd uitgevoerd. Deze kosten zijn deels gecompenseerd door een hogere bijdrage van de Rijksoverheid. In 2011 kwamen de kosten door de grondexploitaties naar boven, waardoor er een verlies optrad van € 11.925.000. Echter zijn er ook andere conjuncturele
€ - € 20 € 40 € 60 € 80 € 100 € 120 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 b ed ra ge n x m ilj o en
Baten en lasten De Ronde Venen
Baten Lasten
32
ontwikkelingen geweest waardoor het verlies enorm was. Dit is ook terug te zien in de financiële reserves van de gemeente.
Figuur 4.6 Cijfers van jaarrekeningen 2009-2016
Om dit te boven te komen moest er structureel bezuinigd worden door de gemeente, waardoor de lasten tussen 2011 en 2013 sterk afnamen. Vanaf 2014 ging het economisch gezien weer beter, waardoor ook langzaam de financiële reserves weer opgebouwd konden worden. Hierbij moet gezegd worden dat deze reserves voor een deel ook gereserveerd waren. Het vrij besteedbare deel van de financiële reserve is de algemene reserve, en hiervan zijn de gegevens slechts terug te vinden tot 2012. Vanaf 2012 is de algemene reserve wel weer aan het
toenemen. Vermoedelijk lag het laagste punt van de algemene reserve in 2011 of 2012, waarbij er enorme dalingen waren in de financiële reserves, die ergens door opgevangen dienden te worden. Terwijl de reservepositie dus stijgt, is ook de netto schuld van de gemeente per inwoner aan het afnemen. In 2014 stond dit nog nagenoeg gelijk aan het landelijk gemiddelde, terwijl dit in 2016 € 1.466 per inwoner bedroeg. Landelijk was de schuld van de gemeente per inwoner € 1.903. Dit betekent dat de gemeente in een paar jaar veel schulden heeft afgelost.
Er was in 2015 een sterke stijging van zowel de baten als de lasten van de gemeente, die is te verklaren door de transitie van het sociaal domein. Deze transitie is ook grotendeels de oorzaak voor de positieve balans van dat jaar, samen met een positief verschil in de grondexploitaties. Een klein financieel voordeel is ook behaald doordat een aantal
investeringen uitgesteld werden door de geplande samenwerking met DUO+. Met name op het gebied van ICT zijn daardoor bepaalde investeringen niet uitgevoerd, wat later alsnog moest gebeuren. Dit zorgde wel voor een positief resultaat in 2015. Daardoor moesten er weer extra uitgaven gedaan worden in 2016. Echter bleven er aan het einde van de streep veel inkomsten over.
In de laatste figuren worden nog de baten en lasten van De Ronde Venen vergeleken met de baten en lasten van alle Nederlandse gemeenten samen. Op deze manier is er een goede vergelijking te trekken met de mate waarin de gemeente relatief meer of minder uitgeeft sinds
€ - € 10.000.000 € 20.000.000 € 30.000.000 € 40.000.000 € 50.000.000 € 60.000.000 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Financiële reserve
33
de gemeentelijke herindeling. Hierbij is wederom 2009 als startjaar gekozen en op 100 gezet, en de uitgaven zijn in vergelijking met dit jaar.
Figuur 4.7 Cijfers van https://kennisopenbaarbestuur.nl/cijfers/ & jaarrekeningen van 2009-2016
Wat hier opvalt, is dat ten tijde van de economische crisis de uitgaven van de Nederlandse gemeenten langzaam afnamen. In 2010 waren er in De Ronde Venen daarentegen nog relatief veel uitgaven, mede veroorzaakt door de uitgaven aan de herindeling. In de periode 2011- 2013 zijn de kosten in de Ronde Venen juist veel harder gedaald dan landelijk. Hierdoor had De Ronde Venen tijdelijk in 2013 een relatieve kostenbesparing gemaakt ten opzichte van alle gemeenten. Echter zijn sinds 2013 vervolgens de kosten weer relatief gestegen. Dit heeft deels te maken met de grondexploitaties, waar de gemeente nog altijd meer van afhankelijk is dan de gemiddelde gemeente. Waarbij deze afhankelijkheid in 2016 gemiddeld 17,58% is van de baten bij alle gemeenten, is dit voor De Ronde Venen 25,0%. Echter verklaart dit niet het volledige verschil en zijn de kosten wel degelijk relatief gestegen sinds 2009.
Figuur 4.8: Cijfers van https://kennisopenbaarbestuur.nl/cijfers/ & jaarrekeningen van 2009-2016
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Landelijk 100 98,7 94,3 91,6 91,4 88,4 98,5 98,3 De Ronde Venen 100 115,4 104,7 93,1 87,2 94,0 105,8 121,3 0 20 40 60 80 100 120 140 20 09 =1 00
Ontwikkeling lasten
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Landelijk 100 98,8 97,6 95,0 95,8 95,8 107,3 108,5 De Ronde Venen 100 109,1 98,5 96,2 95,0 101,9 121,6 129,3 0 20 40 60 80 100 120 140 20 09 =1 00Ontwikkeling baten
34
De grondexploitaties zijn ook terug te zien in de ontwikkeling van de baten van De Ronde Venen ten opzichte van alle gemeentes. De inkomsten van de gemeenten zijn over het algemeen gestegen sinds 2009, waarbij de inkomsten van De Ronde Venen redelijk de landelijke lijn volgden. In 2010 is een lichte stijging te zien door extra subsidie van het rijk om de kosten van de herindeling te bekostigen. In 2011 is dat weer gelijk getrokken. Sinds 2013, toen de crisis voor een groot deel voorbij was, valt vervolgens op dat de inkomsten van De Ronde Venen opeens een stuk harder stijgen dan de rest van Nederland. Dit betekent dat De Ronde Venen dus ook meer inkomsten wist te genereren. Hier spelen wederom de grondexploitaties een rol in, maar de gemeente weet hiernaast over de gehele lijn meer inkomsten te generen.
Alle cijfers bij elkaar genomen is te zien dat de gemeente De Ronde Venen meer geld heeft weten uit te geven, maar tegelijkertijd ook meer geld heeft weten te genereren. Dit betekent wel, dat, zeker als men naar de landelijke uitgaven kijkt, er minder efficiënt is omgegaan met de middelen. Ze hebben weliswaar meer inkomsten weten te generen, maar weten deze ook weer evengoed uit te geven. Hierdoor is over het algemeen de efficiëntie afgenomen. Dit ondanks de extra taken die de gemeente erbij heeft gekregen door de transitie van het sociaal domein. Een echte verklaring voor deze stijging in kosten is niet te geven, omdat over de gehele lijn de kosten wel zijn gestegen.
Ondanks deze verminderde efficiëntie is de gemeente wel weer financieel gezond geworden, wat het vlak na de herindeling niet was. Sinds 2013 worden de reserves weer aangevuld, en zijn de baten en lasten weer enigszins gelijk aan elkaar. Het is moeilijk te stellen of de gemeente financieel gezonder is dan voor de herindeling, omdat er al onderliggende problemen speelden, die pas na de herindeling uitkwamen. Abcoude was van te voren al financieel niet zeer sterk meer, terwijl bij de oude De Ronde Venen in ieder geval leek alsof ze dat wel was. Echter kwamen hier toen onderliggende problemen naar boven. Na de herindeling is de gemeente daardoor in ieder geval niet in een slechtere positie dan voor de herindeling, maar in welke mate de herindeling zelf daar invloed op had is moeilijk te zeggen. Zeker vanwege de conjuncturele ontwikkelingen, en het de laatste jaren weer beter gaat, kan daar ook een oorzaak in zitten.
35