Financiële kengetallen

De financiële kengetallen vormen een soort samenvatting van de financiële positie van een gemeente. Hierdoor zou het inzicht van raadsleden in de financiële gezondheid van de gemeente groter moeten worden.

5.6.1 KWALITEIT VAN DE INFORMATIE

De financiële kengetallen waren als enige wijziging in alle onderzochte begrotingen opgenomen. Dit komt waarschijnlijk doordat deze wijziging al in 2015 is ingevoerd. Hierdoor hebben alle raadsleden van de onderzochte gemeenten van de kengetallen gebruik kunnen maken.

Aangezien een van de doelen van de wijziging was dat raadsleden met minder financiële kennis meer betrokken zouden moeten worden bij de gemeentefinanciën speelt de begrijpelijkheid van de financiële kengetallen een belangrijke rol. In art. 11:2e van het BBV staat dat er aan de hand van de kengetallen een beoordeling van de financiële positie moet worden gegeven. Bij 89% van de gemeenten wordt uitgelegd wat de kengetallen precies meten. Dat heeft de begrijpelijkheid van dit

gedeelte vergroot, maar het kritische gehalte van de informatie, zoals dat door Starreveld (1997, p. 132) wordt beschreven, ontbreekt vaak (persoonlijke communicatie lid commissie BBV). Dit kritische gehalte houdt in dat er in de toelichting op een kengetal staat wat er goed of slecht aan een kengetal is, welke oorzaken daar aan ten grondslag liggen en welke maatregelen er genomen zijn.

Een andere vorm waardoor het kritische gehalte van de informatie beïnvloed wordt is door de toevoeging van normen. Door verschillende gemeenten worden normen gehanteerd bij de beoordeling van de financiële kengetallen. Daarbij kan een gemeente zelf kiezen of ze eigen normen opstellen of de signaleringswaarden van de provincie bijvoorbeeld overnemen. Bij de gemeente Binnenmaas (2016, p. 112)zijn de normen van de VNG en de signaleringswaarden van de provincie Zuid-Holland gebruikt.

Daarnaast zijn de cijfers gekleurd via de zogenoemde stoplichtmethode waardoor meteen duidelijk wordt waar knelpunten zitten. Bij 16% van de gemeenten worden de financiële kengetallen op deze manier weergegeven. Raadsleden krijgen hierdoor een makkelijker en sneller inzicht in de financiële positie van de gemeente. Het blijft echter wel de vraag of raadsleden door toevoeging van de kleuren een beter inzicht hebben in de financiële gezondheid van de gemeente of dat ze slechts vragen gaan stellen over dat ene rode cijfer zonder de betekenis ervan te vatten.

5.6.2 GEBRUIK VAN DE FINANCIËLE KENGETALLEN

In deze subparagraaf wordt onderzocht of raadsleden gebruik maken van de financiële kengetallen en op welke manier ze dat doen.

De financiële kengetallen geven een snel inzicht in de financiën van de gemeente. Dit zorgt er volgens een raadslid uit Alkmaar voor dat raadsleden met minder financiële kennis eerder gebruik maken van deze informatie. Bij de enquête heeft 63% van de raadsleden aangegeven dat de financiële kengetallen hun inzicht in de begroting hebben vergroot (zie bijlage 1, vraag 12). Uit

gesprekken met raadsleden komt naar voren dat de financiën desondanks het onderwerp van de financiële woordvoerders blijven (persoonlijke communicatie). Toch geeft 78,2% van de raadsleden aan dat ze gebruik maken van de financiële kengetallen. Hier moet op aangemerkt worden dat er met Cramérs V een middelmatige samenhang gemeten is die er op wijst dat raadsleden met meer financiële kennis vaker gebruik maken van de financiële kengetallen (zie figuur 8). Mogelijk kijken veel raadsleden wel naar de informatie, maar laten ze het debat over aan de financieel woordvoerders. Een andere mogelijkheid is dat er bij de enquête disproportioneel veel raadsleden met financiële kennis hebben gereageerd, waardoor het gebruik hoger ligt dan uit de interviews naar voren komt.

Uit de gesprekken met raadsleden is gebleken dat de financiële kengetallen worden gebruikt om te sturen op de gemeentefinanciën. Er worden onder andere spelregels of normen geformuleerd over de waarden die de gemeenteraad bij de kengetallen wil hebben (persoonlijke communicatie). Een raadslid uit Albrandswaard heeft bijvoorbeeld gebruik gemaakt van de normen:

'Ja, je hebt ook classificaties: A, B en C. We hebben gevraagd: waarom zitten we in C? Leg dat eens uit en hoe komt dat?'

Het vaststellen van bepaalde normen als raad zorgt ervoor dat er beter op de financiën kan worden gecontroleerd. Bij een afwijking van een norm kan een raad teruggrijpen op de gemaakte afspraken.

Bij de meest recente wijziging is ook het meerjarig inzicht verlenen in de financiële kengetallen verplicht gesteld. Deze wijziging wordt door raadsleden geapprecieerd (persoonlijke communicatie). Door het toevoegen van de kengetallen voor de drie jaren volgend op het begrotingsjaar kunnen raadsleden beter inschatten hoe de gemeente er in de toekomst voor staat.

Er is geen significante correlatie gevonden bij het gebruik van de financiële kengetallen en de financiële gezondheid van een gemeente. Uit de enquête blijkt dus niet dat raadsleden in een gemeente met een lage financiële gezondheid vaker gebruik maken van de kengetallen.

5.6.3 CONCLUSIE

De kengetallen zijn bij alle onderzochte gemeenten opgenomen. De wijze waarop de getallen zijn opgenomen, kan echter nog wel worden verbeterd. Met name door een kritische reflectie op de waarden van de financiële kengetallen kunnen raadsleden meer inzicht krijgen in de financiële gezondheid van hun gemeente. De financiële kengetallen bieden goede handvatten voor de raad waarmee zij door het vaststellen van normen voor hun eigen gemeente beter de controle over de gemeentefinanciën kunnen houden. Raadsleden met minder financiële kennis zouden meer betrokken kunnen raken bij de financiële kengetallen indien er met het stoplichtmethode wordt gewerkt.

De financiële kengetallen maken inzicht in de financiën van de gemeente gemakkelijker, maar de financiën blijven volgens de interviews het terrein van de financiële woordvoerders. De kengetallen worden vrij veel gebruikt en vormen zo een toevoeging voor de controle op de gemeentefinanciën.