7 Conclusies en synthese
8 Aanbevelingen voor inrichting, beheer en verschralingsbeheer van
8.2.4 Fasering in ruimte en tijd
De fasering en keuze van beheertypen hangt sterk af per situatie; een receptenboek kan dan ook niet gegeven worden. Als er slechts een klein oppervlak aan akker gerealiseerd kan worden, is het niet mogelijk om veel percelen aan te leggen en zal dit ook consequenties hebben voor de fasering van het beheer (bijv. 2 percelen die alternerend in akkerbeheer of
schraalgrasland beheer genomen worden). Wanneer er meer oppervlak
voorhanden is, kunnen er meer (bijvoorbeeld 6-8) percelen aangelegd worden en is er meer keuzevrijheid voor het beheer per perceel. In deze situatie zijn ieder jaar percelen bebouwd, liggen andere percelen braak en bestaat een deel van de percelen uit langdurig tot permanent schraalgrasland. Verschillen in bodemgesteldheid per locatie of perceel zijn eveneens van belang om mee te nemen in de beheerplanning en vragen in de ene situatie om een relatief hoge bemestingsgraad, en in de andere situatie juist om een lage
bemestingsgraad en een langduriger uitfasering van het akkerbeheer. Ter illustratie is aan het einde van dit hoofdstuk een voorbeeld van een
beheerplanning van een perceel gegeven. Na het doorlopen van een gehele akkercyclus is er een schraalgraslandsituatie ontstaan die hoge
biodiversiteitswaarden kan hebben. Een logische keuze is om uiteindelijk alle akkerpercelen richting een schraalgrasland situatie om te vormen. Echter, om de continuïteit van het cyclische beheer te kunnen waarborgen, zal uiteindelijk een deel van de schraalgraslanden weer “geofferd” moeten worden om weer opnieuw als akkerperceel in te richten. Wanneer er sprake is van één
geïsoleerd liggend perceeltje, kan gekozen worden om een rand van het schraalgrasland te sparen, zodat de zaadbronnen voor het schraalgrasland in ieder geval worden behouden.
Tabel. 8.1: Voorbeeld van een 35 jaar lopend beheerschema van een perceel in heideakkerbeheer.
Tabel. 8.1: Example of a 35 year management planning of one parcel in heathland farming management.
Jaar Fase Winter Voorjaar Zomer Eind zomer-herfst
0 vooronderzoek en
gereedmaken vaststellen bodemchemie start-bekalking, infrezen 1 inrichten evt bemesten;
frezen/ploegen Evene groeiperiode oogst en/of delen laten staan 2 akkerbeheer evt bemesten;
frezen/ploegen Graangewas (Evene, Rogge, Zomertarwe) groeiperiode oogst en/of delen laten staan 3 akkerbeheer frezen, ploegen Boekweit groeiperiode oogst en/of delen
laten staan 4 braakleg eventueel begrazing eventueel begrazing eventueel begrazing eventueel begrazing 5 braakleg eventueel begrazing eventueel begrazing eventueel begrazing eventueel begrazing 6 braakleg eventueel begrazing eventueel begrazing eventueel begrazing eventueel begrazing 7 akkerbeheer bemesten, frezen,
ploegen Graangewas (Evene, Rogge, Zomertarwe) groeiperiode oogst en/of delen laten staan 8 akkerbeheer frezen, ploegen Boekweit groeiperiode oogst en/of delen
laten staan 9 braakleg eventueel begrazing eventueel begrazing eventueel begrazing eventueel begrazing 10 braakleg eventueel begrazing eventueel begrazing eventueel begrazing eventueel begrazing 11 uitfasering
akkerbeheer frezen/ploegen: evt kalibemesting icm klaver
Rogge groeiperiode oogsten; vaststellen bodemchemie 12 uitfasering
akkerbeheer frezen/ploegen: evt kalibemesting icm klaver
Rogge groeiperiode oogsten
13 uitfasering
akkerbeheer frezen/ploegen: evt kalibemesting icm klaver
Evene groeiperiode oogsten; vaststellen bodemchemie 14 uitfasering
akkerbeheer frezen/ploegen: evt kalibemesting icm klaver
Evene groeiperiode oogsten
15 uitfasering
akkerbeheer frezen/ploegen: evt kalibemesting icm klaver
Evene groeiperiode oogsten; vaststellen bodemchemie 16 uitfasering
akkerbeheer frezen/ploegen: evt kalibemesting icm klaver
boekweit groeiperiode oogsten
17 uitfasering
akkerbeheer frezen/ploegen: evt kalibemesting icm klaver
boekweit groeiperiode oogsten; vaststellen bodemchemie 18 uitfasering
akkerbeheer frezen/ploegen: evt kalibemesting icm klaver
boekweit groeiperiode oogsten; vaststellen bodemchemie 19 doel bereikt:
schraalgraslandbeheer begrazing/maaibeheer begrazing/maaibeheer begrazing/maaibeheer begrazing/maaibeheer 20-
35 schraalgraslandbeheer begrazing/maaibeheer begrazing/maaibeheer begrazing/maaibeheer begrazing/maaibeheer 36 herinrichten
Literatuur
Arnold, A. J. 1994. Insect suction sampling without nets, bags or filters. Crop Protection 13:73-76.
Baars, M. A. 1979. CATCHES IN PITFALL TRAPS IN RELATION TO MEAN DENSITIES OF CARABID BEETLES. Oecologia 41:25-46.
Bieleman, J. 1987. Boeren op het drentse zand 1600-1910. Een nieuwe visie op de 'oude' landbouw. Landbouwuniversiteit wageningen,
Wageningen.
Bieleman, J. 1992. Geschiedenis van de landbouw in Nederland 1500~1950 - veranderingen in verscheidenheid. Boom, Meppel-Amsterdam.
Bieleman, J., J. H. N. Elerie & P. C. M. Hoppenbrouwers. 1995. Anderhalve eeuw Gelderse landbouw. De geschiedenis van de Geldersche
maatschappij van landbouw en het Gelderse platteland. RegioPRoject, Groningen.
Borkert, C. M., C. D. Gaudencio, J. E. Pereira, L. R. Pereira & A. de Oliveira. 2003. Mineral nutrients in the shoot biomass of soil cover crops. Pesquisa Agropecuaria Brasileira 38:143-153.
Colwell, R. K., A. Chao, N. J. Gotelli, S.-Y. Lin, C. X. Mao, R. L. Chazdon & J. T. Longino. 2012. Models and estimators linking individual-based and sample-based rarefaction, extrapolation and comparison of
assemblages. Journal of Plant Ecology 5:3-21.
Colwell, R. K., C. X. Mao & J. Chang. 2004. Interpolating, extrapolating, and comparing incidence-based species accumulation curves. Ecology 85:2717-2727.
De Graaf, M., P. Verbeek, S. Robat, R. Bobbink, J. Roelofs, S. de Goeij & M. Scherpenisse. 2004. Lange-termijn effecten van herstelbeheer in heide en heischrale graslanden. 2004/288-O, EC-LNV, Ede.
De Graaf, M. C. C., R. Bobbink, N. A. C. Smits, R. Van Diggelen & J. G. M. Roelofs. 2009. Biodiversity, vegetation gradients and key
biogeochemical processes in the heathland landscape. Biological conservation 142:2191-2201.
Donald, P. F., L. B. Muirhead, D. L. Buckingham, A. D. Evans, W. B. Kirby & D. J. Gruar. 2001. Body condition, growth rates and diet of Skylark Alauda arvensis nestlings on lowland farmland. Ibis 143:658-669. Dorland, E., L. J. L. van den Berg, A. J. van de Berg, M. L. Vermeer, J. G. M.
Roelofs & R. Bobbink. 2004. The effects of sod cutting and additional liming on potential net nitrification in heathland soils. Plant and Soil 265:267-277.
Douglas, D. J. T., D. M. Evans & S. M. Redpath. 2008. Selection of foraging habitat and nestling diet by Meadow Pipits Anthus pratensis breeding on intensively grazed moorland. Bird Study 55:290-296.
Elser, J. J., W. F. Fagan, R. F. Denno, D. R. Dobberfuhl, A. Folarin, A. Huberty, S. Interlandi, S. S. Kilham, E. McCauley, K. L. Schulz, E. H. Siemann & R. W. Sterner. 2000. Nutritional constraints in terrestrial and freshwater food webs. Nature 408:578-580.
Eybert, M. C. & P. Constant. 1998. Diet of nestling Linnets (Acanthis cannabina L). Journal Fur Ornithologie 139:277-286.
Ford, M. J. 1978. LOCOMOTORY ACTIVITY AND PREDATION STRATEGY OF WOLF-SPIDER PARDOSA-AMENTATA (CLERCK) (LYCOSIDAE). Animal Behaviour 26:31-35.
Fournier, E. & M. Loreau. 2002. Foraging activity of the carabid beetle Pterostichus melanarius Ill. in field margin habitats. Agriculture Ecosystems & Environment 89:253-259.
Gotelli, N. J. & R. K. Colwell. 2001. Quantifying biodiversity: procedures and pitfalls in the measurement and comparison of species richness. Ecology Letters 4:379-391.
Grasshoff, K. & H. Johannsen. 1972. A New Sensitive and Direct Method for the Automatic Determination of Ammonia in Sea Water. Journal du Conseil 34:516-521.
Greig-Smith, P. W. & D. L. J. Quicke. 1983. The diet of nestling Stonechats. Bird Study 30:47-50.
Hegemann, A., H. P. van der Jeugd, M. de Graaf, L. L. Oostebrink & B. I. Tieleman. 2010. Are Dutch Skylarks partial migrants? Ring recovery data and radio-telemetry suggest local coexistence of contrasting migration strategies. Ardea 98:135-143.
IBM Corp. 2011. IBM SPSS Statistics for Windows. Armonk, NY.
Kamphake, L. J., S. A. Hannah & J. M. Cohen. 1967. Automated analysis for nitrate by hydrazine reduction. Water Research 1:205-216.
Kleijn, D., R. M. Bekker, R. Bobbink, M. C. C. De Graaf & J. G. M. Roelofs. 2008. In search for key biogeochemical factors affecting plant species persistence in heathland and acidic grasslands: a comparison of common and rare species. Journal of Applied Ecology 45:680-687. Lahr, J., R. J. M. Van Kats & S. Crum. 2007. Ontwormingsmiddelen in de
natuur. Pages 22-23 Vakblad Natuur Bos en Landschap.
Lahr, J., R. J. M. Van Kats, A. van der Hout, D. Lammertsma, B. van der Werf, H. Zweers & A. Siepel. 2011. Ecologische effecten van het
ontwormingsmiddel ivermectine. Pages 28-31 Vakblad natuur bos en landschap.
Lamers, L., E. C. H. E. T. Lucassen, A. J. P. Smolders & J. Roelofs. 2005. Fosfaat als adder onder het gras bij 'nieuwe natte natuur'. H2O 17:28- 30.
Loeb, R., A. van der Bij, R. Bobbink, R. van Diggelen & J. Frouz. 2012. Ontwikkeling van droge heischrale graslanden op voormalige landbouwgronden - Tussenrapportage 2012. B-ware, Nijmegen. Macleod, C. J., D. M. B. Parish, R. P. Duncan, S. Moreby & S. F. Hubbard.
2005. Importance of niche quality for Yellowhammer Emberiza citrinella nestling survival, development and body condition in its native and exotic ranges: the role of diet. Ibis 147:270-282.
Melbourne, B. A. 1999. Bias in the effect of habitat structure on pitfall traps: An experimental evaluation. Australian Journal of Ecology 24:228-239. Moorcroft, D., J. D. Wilson & R. B. Bradbury. 2006. Diet of nestling Linnets
Carduelis cannabina on lowland farmland before and after agricultural intensification. Bird Study 53:156-162.
Moreno, J. 1984. Search Strategies of Wheatears (Oenanthe oenanthe) and Stonechats (Saxicola torquata): Adaptive Variation in Perch Height, Search Time, Sally Distance and Inter-Perch Move Length. Journal of Animal Ecology 53:147-159.
Oksanen, J., F. G. Blanchet, R. Kindt, P. Legendre, P. R. Minchin, R. B. O'Hara, G. L. Simpson, P. Solymos, M. H. H. Stevens & H. Wagner. 2013. vegan: Community Ecology Package.
R Core Team. 2013. R: A language and environment for statistical computing. R Foundation for Statistical Computing, Vienna, Austria.
Ruis, R. 2010. Onderzoeksrapport Roodborsttapuit/Boomleeuwerik Sallandse Heuvelrug en De Borkeld 2010. Vogelwerkgroep Midden Overijssel. Siepel, H. 1994. Structure and function of soil microarthropod communities.
Department of Animal Ecology of the DLO- Institute for Forestry and Nature Research (IBN-DLO).
Siepel, H., H. Siebel, T. Verstrael, A. Van den Burg & J. Vogels. 2009. Herstel van lange termijn effecten van verzuring en vermesting in het droog zandlandschap De Levende Natuur 110:124-129.
SOVON & CBS. 2012. Netwerk ecologische monitoring.
SOVON Vogelonderzoek Nederland. 2002. Atlas van de Nederlandse
Broedvogels 1998-2000. Nationaal Natuurhistorisch Museum Naturalis, KNNV Uitgeverij & European Invertebrate Survey-Nederland, Leiden. Sterner, R. W. & J. J. Elser. 2002. Ecological Stoichiometry: The Biology of
Elements from Molecules to the Biosphere. Princeton University Press, New Jersey.
Stuijfzand, S., C. van Turnhout & H. Esselink. 2004. Gevolgen van verzuring, vermesting en verdroging en invloed van herstelbeheer op heidefauna - Basisdocument. 2004/152 O, EC-LNV, Ede.
ter Braak, C. & P. Šmilauer. 2002. CANOCO for Windows. Biometrics, The Netherlands.
Teunissen, W., H.-J. Ottens, M. Roodbergen & B. Koks. 2009. Veldleeuweriken in intensief en extensief gebruikt agrarisch gebied. SOVON
Vogelonderzoek Nederland, Nijmegen.
Timmermans, B., N. van Eekeren, E. Finke, F. Smeding & M. Bos. 2010. Fosfaat uitmijnen op natuurpercelen met gras/klaver en kalibemesting - handreiking voor de praktijk. Louis Bolk Insitituut.
Turin, H. 2000. De Nederlandse loopkevers. Verspreiding en oecologie
(Coleoptera: Carabidae). Nationaal Natuurhistorisch Museum Naturalis, KNNV Uitgeverij & EIS-Nederland, Leiden.
van der Meijden, R. 2005. Heukels' Flora van Nederland. 23 edition. Wolters- Noordhoff, Groningen.
van Elst, P. H. 1916. Landbouwontginningen in de Kempen. Brecht. van Manen, W. 2008. Broedvogels van de Sallandse Heuvelrug in 2008.
SOVON Vogelonderzoek Nederland.
Vanbergen, A. J., B. A. Woodcock, A. D. Watt & J. Niemela. 2005. Effect of land-use heterogeneity on carabid communities at the landscape scale. Ecography 28:3-16.
Vogels, J., A. Van den Burg, E. Remke & H. Siepel. 2011. Effectgerichte maatregelen voor het herstel en beheer van faunagemeenschappen van heideterreinen - Evaluatie en ontwerp van bestaande en nieuwe herstelmaatregelen (2006-2010). DKI-EL&I, Den Haag.
Vogels, J. J., N. R. Webb & H. H. Siepel. in press. Impact of changed plant stoichiometric quality on heathland fauna composition. in H. H. Siepel, N. R. Webb, and W. H. Diemont, editors. Economy and ecology of heathlands.