3. Methodologie
4.2 Bepalende factoren voor klimaatadaptatiebeleid
4.2.3 Factoren gemeente Stein
In deze paragraaf wordt aan de hand van beleidsdocumenten en een interview onderzocht welke factoren van belang zijn geweest voor het opstellen van klimaatadaptatie en of krimp daarbij een rol heeft gespeeld in de gemeente Stein. Het interview vond plaats met
respondent Maurice Jennekens, beleidsmedewerker van de gemeente Stein..
In de structuurvisie van de gemeente Stein (2015) is klimaatadaptatie opgenomen aan de hand van het people, planet, profit principe. Hierdoor is klimaatadaptatiebeleid in Stein erg verbonden aan verduurzaming. De voornaamste vormen van klimaatadaptatie hebben betrekking op het voorkomen van overstromingen en het opvangen van hevige regen, maar ook droogte komt aan bod.
“Streven we naar het veiligstellen van afvoer van hemelwater; ook van de piekbuien na klimaatverandering. Om verdroging tegen te gaan zoveel mogelijk infiltratie en natuurlijke afvoer via beken. In combinatie hiermee wordt de omgeving van de beken verfraaid en biodiversiteit rond beken
bevorderd.” (Gemeente Stein, 2015. p. 86)
De gemeente Stein wil vooral goed voorbereid zijn op de gevolgen van klimaatverandering op het gebied van wateroverlast. Daarom is in 2009 al een waterplan opgesteld. De visie van dit waterplan is:
“Meebewegen met natuurlijke processen waar het kan, weerstand bieden waar het moet en kansen benutten voor welvaart en welzijn”. (Gemeente Stein, 2015. p.51)
Bij het bestuderen van het transcript van het interview met meneer Jennekens is gezocht naar indicatoren van factoren. De aanwezige indicatoren zijn ingevoegd in de tabel.
Factoren Indicatoren
De bereidheid voor adaptatie =Willen
Politieke wil Vanuit de gemeenteraad de
opdracht gekregen om duurzaamheid plek in structuurvisie te geven
Maatschappelijke wil Geen druk van maatschappij.
Weerstand treed soms op, wegens financiële redenen.
Calamiteiten Verleden met
overstromingen Maas.
Kennis Inschakelen extern bureau
om kennis te vergaren.
Verantwoordelijkheid Gemeente probeert
klimaatverandering te laten leven onder burgers.
Socio-economisch & institutioneel vermogen
=Kunnen
Resources Subsidie ontvangen voor
afkoppelen regenwater
Complexiteit Onduidelijkheid door
wegvallen intergemeentelijke milieudienst. Nu integrale aanpak en binnenkort aanstellen projectleider duurzaamheid.
Kennis Inschakelen extern bureau
om kennis te vergaren
Ruimtelijke structuur Buitengebied veel ruimte,
centrum veel bebouwing.
Window of opportunity Eisen stellen bij
nieuwbouw/herstructurering over waterafvoer.
Tabel 7 Factoren Stein
Krimp leidt er in de gemeente Stein toe dat er scherpere keuzes gemaakt moeten worden. Echter, dhr. Jennekens heeft nog niet een sterk verband gevoeld tussen krimp en klimaatadaptatie. Op het gebied van maatschappelijke draagvlak zijn er geen problemen, totdat er negatieve financiële aan vast zitten voor mensen. Dhr. Jennekens verwacht dat bij een verdere toename van krimp deze vorm van weerstand zou kunnen toenemen. Wel
wordt aangegeven dat bij herstructurering kansen liggen voor de implementatie van klimaatadaptatiemaatregelingen. Echter, die kansen liggen er ook bij nieuwbouw.
4.2.4 Deelconclusie
Door dieper te zijn ingegaan op de casusgemeente Stein, kunnen de tweede en derde deelvraag worden beantwoord voor deze gemeente
Hoe hebben aanwezige factoren geleid tot het ontstane klimaatadaptatiebeleid in Sittard- Geleen?
In welke mate spelen de effecten van krimp een rol bij klimaatadaptatiebeleid in Sittard- Geleen?
In de gemeente Stein was er voornamelijk een probleem met complexiteit. De wil was er altijd al wel, voornamelijk politieke wil, maar de uitvoering bleek moeilijk. Dit kwam door de aanwezigheid van de intergemeentelijke milieudienst. Klimaatadaptatie was op regionaal niveau geregeld en daardoor was er binnen de gemeente niet veel over bekend. Nu probeert de gemeente Stein een integrale aanpak op te zetten. Wel wordt er binnenkort een projectleider duurzaamheid aangesteld, om te zorgen dat duurzaamheid door alle verschillende beleidsdomeinen wordt opgepakt. Door overstromingen van de Maas in het verleden is klimaatadaptatie op het gebied van overstromingen ver doorontwikkeld.
Een verband tussen krimp en klimaatadaptatiebeleid ziet dhr. Jennekens niet meteen. Wanneer krimp zich verder zou doorzetten vermoed hij wel dat er vaker weerstand van burgers zou kunnen komen op financieel gebied.
5. Conclusie
De hoofdvraag van deze scriptie bedraagt:
Welke factoren bepalen het klimaatadaptatiebeleid van Zuid-Limburgse krimpgemeenten? Stapsgewijs is naar een antwoord op deze vraag toegewerkt. Eerst is de mate van klimaatadaptatie in Zuid-Limburgse krimpgemeenten bepaald. Het blijkt dat hier enorme verschillen zijn. Gemeenten als Beek of Schinnen hebben geen klimaatadaptatiebeleid, terwijl het beleid van Sittard-Geleen al ver doorontwikkeld is. Opvallend is ook dat het klimaatadaptatie van een ‘runner-up’ zoals gemeente Stein weliswaar nadrukkelijk aanwezig is, maar toch van significant minder niveau als dat van gemeente Sittard-Geleen.
In het theoretisch kader is uiteengezet welke uitdagingen en factoren invloed hebben op klimaatadaptatiebeleid en aan de hand van de tweede deelvraag is onderzocht hoe deze factoren van invloed zijn geweest op het ontstaan van klimaatadaptatie. Een factor die bij zowel gemeente Sittard-Geleen als gemeente Stein van groot belang is geweest, is de factor calamiteiten. Doordat de gevolgen van klimaatverandering zichtbaar worden heeft dit een positief effect op de wil van de maatschappij en de politiek. Verder is gebleken dat de factoren die zijn opgesteld aan de hand van het theoretisch kader inderdaad allemaal effect hebben gehad op klimaatadaptatiebeleid. Bij de gemeente Sittard-Geleen hadden deze allemaal een positief effect op het ontstaan van klimaatadaptatiebeleid, maar bij gemeente Stein waren er ook negatieve invloeden. Voornamelijk de complexiteit van lokale governance werkte totstandkoming van klimaatadaptatiebeleid tegen.
Verder werd in het theoretisch kader de mogelijkheid uiteengezet dat krimp een duidelijke invloed zou kunnen hebben op het ontstaan van klimaatadaptatiebeleid. In gemeente Sittard-Geleen is dit inderdaad het geval. Doordat er als gevolg van krimp herstructurering
en sloopt plaatsvindt, ontstaat ruimte voor implementatie van
klimaatadaptatiemaatregelingen. Bij gemeente Stein was het verband er in mindere mate. Krimp zorgt er in gemeente Stein wel voor dat scherpere keuzes gemaakt moeten worden. Mochten er hierdoor competitie tussen belangen ontstaan, kan dit leiden tot afname van maatschappelijke wil.
Om nu een antwoord te geven op de vraag welke factoren het klimaatadaptatiebeleid in Zuid-Limburgse krimpgemeenten bepalen, kan verondersteld worden dat dit de factoren zijn die in het theoretisch kader (o.a. Termeer et al., 2011; Runhaar et al., 2012) uiteengezet zijn. Wel is gebleken dat de factor ‘calamiteit’ een grote invloed heeft gehad op klimaatadaptatiebeleid, mede omdat dit ook voor meer maatschappelijk draagvlak zorgt. Verder kan geconcludeerd worden dat het feit dat de casusgemeenten krimpgemeenten waren, geen significant negatieve effecten heeft gehad op de totstandkoming van klimaatadaptatie. Wel biedt het kansen in de stedelijke gemeente Sittard voor de implementatie van klimaatadaptatie, omdat er door krimp meer ruimte ontstaat.
6. Discussie
In het hoofdstuk methodologie is aandacht besteed aan het zo betrouwbaar mogelijk maken van dit onderzoek. Gewaarschuwd werd voor een hoge mate van subjectiviteit wegens het uitvoeren van kwalitatief onderzoek. Geprobeerd is de subjectiviteit zo laag mogelijk te houden, echter bij het beantwoorden van deelvraag twee is de kans hierop toch groter. De toekenning van een perceptie na het bestuderen van de structuurvisie kan nooit helemaal objectief zijn. Getracht is door middel van citaten uit de structuurvisie objectiviteit te waarborgen, maar deze resultaten blijven een mate van subjectiviteit behouden.
De validiteit van het onderzoek zou hoger geweest zijn, wanneer er meer interviews plaatsgevonden zouden hebben. Door middel van een tweede respondent per gemeente zouden de resultaten meer houvast bieden en de werkelijkheid dichter benaderen. In Sittard-Geleen zou dit echter moeilijk zijn, omdat mevrouw Nieuwenhuizen eigenlijk de enige medewerker is die met klimaatadaptatie bezig is. Een interessant vervolgonderzoek zou gericht kunnen zijn op de grote verschillen tussen de mate van klimaatadaptatie van verschillende gemeenten. Een case study met een gemeente als casus waar geen klimaatadaptatiebeleid aanwezig is, zou meer inzicht kunnen bieden in de belemmerende factoren.
8. Literatuur
Aalbers, C. B. E. M., Heutinck, L. B. M., & Visschedijk, P. A. M. (2011). Krimp en de groene ruimte in stedelijke gebieden. Alterra Wageningen UR.
Adger, W. N. (2001). Scales of governance and environmental justice for adaptation and mitigation of climate change. Journal of International development, 13(7), 921-931. Adger, W. N., Dessai, S., Goulden, M., Hulme, M., Lorenzoni, I., Nelson, D. R. & Wreford,
A. (2009). Are there social limits to adaptation to climate change?. Climatic change, 93(3), 335-354.
Albers, R. A. W., Bosch, P. R., Blocken, B., Van Den Dobbelsteen, A. A. J. F., Van Hove, L. W. A., Spit, T. J. M. & Rovers, V. (2015). Overview of challenges and achievements in the climate adaptation of cities and in the Climate Proof Cities program. Building and Environment, 83, 1-10.
Boonstoppel, E. (2012). Wereldwijde problemen, wereldwijde oplossingen?: Nederlanders en internationaal bestuur (Vol. 10). NCDO.
Bontje, M. (2009). 9. Parkstad Limburg, een kansrijke regio. Nicis Institute-2009, 109. Bryman, A. (2008). Social research methods. University press, Oxford.
EEA (2008). Impacts of Europe’s changing climate – 2008 indicator-based assessment. European Environment Agency, Report no. 4/2008, Stockholm, Denmark.
Goudie, A. S. (2013). The human impact on the natural environment: past, present, and future. John Wiley & Sons.
IPCC, (2014) Climate Change 2014: Synthesis Report. Contribution of Working Groups I, II and III to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate. IPCC, Geneva, Switzerland, 151 pp.
Jong, M. D. (2017). Vergrijzing en demografische krimp: kans of bedreiging voor de detailhandel? Master’s thesis, Universiteit Utrecht.
King, D. A. (2004). Climate change science: adapt, mitigate, or ignore?. Science, 303(5655), 176-177.
Mees, H. L., Driessen, P. P., & Runhaar, H. A. (2012). Exploring the scope of public and private responsibilities for climate adaptation. Journal of Environmental Policy & Planning, 14(3), 305-330.
environmental change. Global Environmental Change, 20(4), 550-557.
Patwardhan, A., Semenov, S., Schnieder, S., Burton, I., Magadza, C., Oppenheimer, M. & Sukumar, R. (2007). Assessing key vulnerabilities and the risk from climate change. Climate change, 779-810.
PBL (2009). Wegen naar een klimaatbestendig Nederland. Den Haag: Planbureau voor de Leefomgeving. Den Haag: Planbureau voor de Leefomgeving.
PBL (2010). Van bestrijden naar begeleiden: demografische krimp in Nederland PBL (2014). De Nederlandse bevolking in beeld:
http://www.pbl.nl/sites/default/files/cms/publicaties/PBL_2014_De%20Nederlandse -bevolking-inbeeld_1174.pdf.
PBL (2015). Aanpassen aan klimaatverandering – Kwetsbaarheden zien, kansen grijpen. Den Haag: Planbureau voor de Leefomgeving.
Rauken, T., Mydske, P. K., & Winsvold, M. (2015). Mainstreaming climate change adaptation at the local level. Local Environment, 20(4), 408-423.
Runhaar, H., Mees, H., Wardekker, A., Van der Sluijs, J., & Driessen, P. P. (2012). Adaptation to climate change-related risks in Dutch urban areas: stimuli and barriers. 12 (4), 777-790. Stone Jr, B., & Rodgers, M. O. (2001). Urban form and thermal efficiency: how the design of
cities influences the urban heat island effect. Journal of the American Planning Association, 67(2), 186-198.
Termeer, C., Dewulf, A., van Rijswick, H., van Buuren, A., Huitema, D., Meijerink, S., Rayner, T. & Wiering, M. (2011). The regional governance of climate adaptation: a framework for developing legitimate, effective, and resilient governance arrangements. Climate law, 2(2), 159-179.
Tompkins, E. L., & Adger, W. N. (2005). Defining response capacity to enhance climate change policy. Environmental Science & Policy, 8(6), 562-571.
Uittenbroek, C. (2014). How mainstream is mainstreaming?: the integration of climate adaptation into urban policy. Utrecht University.
Van Boxel, J. H. (2001). Climate change and precipitation: detecting changes. Meteorología colombiana, 3, 21-31.
Walliman, N. (2010). Research methods: The basics. Routledge.
Beleidsdocumenten
Gemeente Beek (2010) Ondernemend Beek: veelzijdig en vitaal in Zuid-Limburg. Beek: Gemeente Beek.
Gemeente Brunssum (2009) Ontwerp-Structuurvisie Brunssum 2025, Sturen op kwaliteit. Brunssum: Gemeente Brunssum.
Gemeente Gulpen-Wittem, Gemeente Vaals & Gemeente Valkenburg aan de Geul (2012) Intergemeentelijke structuurvisie. Gulpen: Bureau Verbeek.
Gemeente Heerlen (2015) Structuurvisie Heerlen 2035. Heerlen: Gemeente Heerlen.
Gemeente Kerkrade (2011) Structuurvisie Kerkrade, Europees en Gastvrij. Kerkrade: Gemeente Kerkrade.
Gemeente Landgraaf (2011) Structuurvisie 2030. Landgraaf: Gemeente Landgraaf.
Gemeente Meerssen (2012) Structuurvisie Buitengebied Gemeente Meerssen. Meerssen: Gemeente Meerssen.
Gemeente Nuth (2009) Structuurvisie gemeente Nuth. Nuth: Gemeente Nuth.
Gemeente Schinnen (2010) Strategische visie 2010-2020. Schinnen: Gemeente Schinnen.
Gemeente Sittard-Geleen (2010) Structuurvisie Sittard-Geleen. Sittard-Geleen: Gemeente Sittard- Geleen.
Gemeente Sittard-Geleen (2015) Klimaatstresstest Light. Sittard-Geleen: Gemeente Sittard-Geleen. Gemeente Sittard-Geleen (2016) Omgevingsvisie deel 1, koers voor Sittard-Geleen. Sittard-Geleen: Gemeente Sittard-Geleen.
Gemeente Sittard-Geleen (2016) Omgevingsvisie deel 2, beleidsoverzicht per thema. Sittard-Geleen: Gemeente Sittard-Geleen.
Gemeente Stein (2009) Waterplan. Stein: Gemeente Stein.
Gemeente Stein (2015) Ruimtelijke Structuurvisie Stein 2015 – 2025. Stein: Gemeente Stein. Gemeente Stein (2015) Bijlage uitwerking duurzame speerpunten Stein. Stein: Gemeente Stein. Gemeente Voerendaal (2016) Omgevingsvisie Voerendaal 2016-2030. Voerendaal: Gemeente Voerendaal.