Erfgoedkarakteristieken van woonomgevingen

De volgende variabelen worden meegenomen in het model:

1 Aanwezigheid van de woning in een omgeving dat als geheel erkend wordt omwille van de erfgoedwaarde, m.a.w. omgevingen met een wettelijk statuut als erfgoedomgeving;

2 Aanwezigheid van bouwkundige objecten met erfgoedwaarde in de omgeving van de woning (uitgedrukt in aantallen);

3 Aanwezigheid van bouwkundige objecten met erfgoedwaarde in de omgeving van de woning (uitgedrukt in oppervlakte).

Omgevingen met een wettelijk statuut

Woningen kunnen in omgevingen liggen die als geheel erfgoedwaarde bezitten en ook zo erkend worden (vastgesteld of beschermd). De erfgoedwaarde is er van toepassing op het geheel en niet perse op de individuele elementen. Vastgesteld: • bouwkundig geheel • archeologische zone • landschappelijk relict Beschermd:

• stads- en dorpsgezichten (waardevol bebouwd landschap) • CH landschap

• overgangszones7

De spreiding van omgevingen met erkende erfgoedwaarde in Vlaanderen wordt weergegeven in onderstaande kaarten (Figuur 8, Figuur 9, Figuur 10). Indien een woning gelegen is in een van deze afgebakende gebieden, krijgt de variabele een waarde 1. Dit omvat ook woningen in UNESCO buffers en overgangszones. In het andere gevallen een waarde 0.

7 Hoewel overgangszones nooit op zichzelf staan, worden ze hier meegenomen, om aan te geven dat woningen gelegen in een overgangszone ook meegerekend worden als gelegen in een omgeving met een wettelijk statuut

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

Figuur 8: UNESCO buffers – Bron erfgoed databank (unesco_buffer)

Figuur 9: Landschappen – Bron erfgoed databank (bes_landschap, vast_la, ile_relict)

Figuur 10: Beschermde stads -en dorpsgezichten – Bron erfgoed databank (bes_sd_gezicht, dibe_geheel , vast_be_geheel)

De beschrijving van erfgoedkarakteristieken in de databank wordt geïllustreerd in Figuur 11. Er is overlap mogelijk. Een woning kan bijvoorbeeld zowel in een beschermd stadsgezicht als in een vastgesteld geheel liggen. Deze informatie wordt niet gesommeerd, maar apart meegenomen in het model.

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

Figuur 11: Voorbeeld van erfgoedwaarde beschrijving van een bouwkundig relict dat deel uitmaakt van een stads- of dorpsgezicht en unesco werelderfgoed kernzone – Bron erfgoed databank

Aantal bouwkundige objecten met erfgoedwaarde in de omgeving van de woning

Deze variabele wordt gemeten door het aantal bouwkundige objecten met erkende (vastgestelde/beschermde) erfgoedwaarde rond verkochte woningen in de ERA-databank te berekenen aan de hand van een buffer met straal van 50 en 100 meter rond de coördinaten van de verkochte woning (Figuur 12). Deze bufferoperatie werd uitgevoerd in QuantumGIS8 rond de adrespunten van de ERA-databank. Indien de verkochte woning zelf beschermd of vastgesteld is, wordt deze niet meegerekend in de telling. De variabele wordt afzonderlijk aangemaakt voor bouwkundige objecten met erkende erfgoedwaarde op de vastgestelde inventaris en beschermde monumenten. Bouwkundige gehelen worden meegenomen als omgevingen met erkende erfgoedwaarde en niet als bouwkundige objecten met erfgoedwaarde in de omgeving van woningen

De keuze van eenduidige afstandsmaat om de buffers te berekenen is een moeilijkheid in een studie over gans Vlaanderen. Bestaande studies zijn steeds gefocust op specifieke gebieden of steden. Aangezien in verschillende studies een exponentieel afstandsverval werd vastgesteld, is gekozen voor een pragmatische aanpak met vooraf bepaalde afstandsbuffers in lijn met de praktijk en academische literatuur. De eerste afstandsmaat, 50 meter, is gebaseerd op het gezichtsveld van monumenten dat tot 2013 werd gebruikt als referentieafstand in functie van adviesplicht bij vergunningsaanvragen. Om tegemoet te komen aan de verwachte exponentiële afname wordt 100 meter gebruikt als tweede afstandsmaat. Deze grootteorde is in lijn met de half-waarde van erfgoed invloed (ongeveer 90 m) op woningprijzen berekend door Ahlfeldt et. al (2010) in Berlijn. Om de vertekening van het verschil in omgeving weg te werken, kunnen later nog bijkomende interacties toegevoegd worden, bv. stedelijk vs. ruraal, kustgebied vs. binnenland.

8 Quantum GIS Development Team (2016). Quantum GIS Geographic Information System. Open Source Geospatial Foundation Project. http://qgis.osgeo.org

Figuur 12: Schematische voorstelling van de concentratie aan bouwkundig erfgoed in de omgeving van de woning

Oppervlakte bouwkundige objecten met erfgoedwaarde in de omgeving van de woning

Deze variabele meet de totale oppervlakte van de bouwkundige objecten met erkende erfgoedwaarde rond verkochte woningen in de ERA-databank in een straal van 50 en 100 meter rond de coördinaten van de verkochte woning. Dit laat toe om groot bebouwd erfgoed een zwaarder gewicht te geven in het model dan kleinere objecten. Zoals blijkt in Figuur 13 geeft dit bovendien een meer genuanceerd beeld: een aantal erfgoed objecten kunnen deels binnen en deels buiten de 50 m straal van een woning liggen.

Figuur 13: Schematische voorstelling van de hoeveelheid bouwkundig erfgoed in de omgeving van de woning, uitgedrukt in oppervlakte

Het overzicht van de variabelen van erfgoedomgevingen is weergegeven in Tabel 12. Voorbeeld

concentratie van bouwkundig erfgoed per woning -concentratie 0-50m (deze woning: 3) -concentratie 0-100m (deze woning: 5) -concentratie 50-100m (deze woning: 2)

100m

woning

bouwkundig erfgoed

Voorbeeld

oppervlakte van bouwkundig erfgoed per woning -straal 50m -straal 100m + -straal 50-100m (>100m ) 100m woning Oppervlakte bouwkundig erfgoed

///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Tabel 12: Overzicht van de gebruikte variabelen van erfgoedomgeving

Thema Variabele erfgoedomgeving Omschrijving aanmaak

Ligging van de woning in een omgeving met erkende erfgoedwaarde Beschermd cultuurhistorisch landschap Beschermd stads- of dorpsgezicht, intrinsiek / ondersteunend Overgangszone Vastgesteld landschapsatlas relict Vastgesteld bouwkundig geheel (Regio, Gemeente, Plaats, Straat, Bouwkundig geheel)

Vastgestelde historische tuin of park

UNESCO bufferzone UNESCO kernzone

Ligging van de verkochte woning in: bes_landschap bes_sd_gezicht bes_overgangszone vast_la vast_be_geheel vast_az unesco_buffer unesco_ contour Nabijheid van erfgoedobjecten rondom de verkochte woning Nabijheid 50m / 100m: Bouwkundige objecten op de vastgestelde inventaris Beschermde bouwkundige monumenten

Aantal erfgoed objecten van bouwkundig erfgoed uit de vastgestelde inventaris

(vast_be_relict) binnnen een straal van 50m, of op een afstand van 50m-100m rondom de verkochte woning Totale oppervlakte van

erfgoedobjecten rondom de woning Bouwkundige objecten op de vastgestelde inventaris Beschermde bouwkundige monumenten

Totale oppervlakte van bouwkundig erfgoed uit de vastgestelde inventaris (vast_be_relict) binnen een straal van 50m / 100m rondom de verkochte woning

Totale oppervlakte van beschermde monumenten (bes_monument) binnen een straal van 50m / 100 rondom de verkochte woning

3 ANALYSE

3.1 DESCRIPTIEF