4. Conclusies
4.3.1 Effectmetingen
Wanneer het Ministerie van Veiligheid en Justitie (VenJ) een beleidsexperiment gaat ontwikkelen en implementeren, zou het wenselijk zijn om de (mogelijke) effecten objectief en systematisch vast te stellen. Op de volgende manieren zouden de effectmetingen plaats kunnen vinden.
Vragenlijsten
In het experiment in Hilversum zijn op uitgaansavonden korte vragenlijsten afgenomen onder bezoekers. In het rapport van Hilversum staat niet beschreven hoeveel mensen zijn aangesproken en hoeveel daarvan hebben ingesteld om deel te nemen aan de vragenlijst. Het is niet bekend hoe groot de non-respons daar was en in hoeverre de steekproef een representatieve afspiegeling was van het publiek. Maar in Hilversum zijn ongeveer 50 mensen per week bevraagd en gebaseerd op de eigen ervaringen van het onderzoeksteam van de Universiteit Twente stellen we dat het goed mogelijk is om uitgaanspubliek een (korte) vragenlijst voor te leggen. Bij een vragenlijst hoeven we niet
noodzakelijkerwijs te denken aan een potlood met een papier, maar de vragenlijsten kunnen ook op een mobiel device (bv een iPad) worden afgenomen. Indien de vragenlijst erg kort is (maximaal 4 vragen), dan zou ook gewerkt kunnen worden met een systeem waarbij de respondent de keuze ‘inscheurt’ aan de randen van een kaart. Een vragenlijst die afgenomen wordt bij uitgaand publiek moet kort zijn, of er moet een compensatie worden geboden. Dit zou een ludieke gift kunnen zijn of bijvoorbeeld een waardebon. In Hilversum zijn de passanten gevraagd om hun e-mailadres in te vullen, zodat een deel van de respondenten achteraf nogmaals benaderd kon worden voor een tweede vragenlijst. Ongeveer 30% van de passanten heeft ook die tweede vragenlijst ingevuld. Observaties
Het gedrag van uitgaanders kan ook worden geobserveerd, waarmee twee doelen gediend kunnen worden. In de eerste plaats kan worden vastgesteld welk deel van het uitgaanspubliek deelneemt aan het experiment (bereik). Hier kunnen verschillende maten voor worden opgesteld. In Hilversum is bijvoorbeeld gemeten hoeveel procent van het publiek daadwerkelijk over de rode loper liep en hoeveel procent van de passanten in de spiegels keek. Het tweede doel dat gediend kan worden met observaties is het meten van de effectiviteit van de interventie. Afhankelijk van de interventie zullen specifieke maten moeten worden opgesteld. Indien het gaat om doorstroming dan ligt het voor de hand om tijden te meten die bezoekers gebruiken om bepaalde trajecten af te leggen, of om te
meten hoe lang mensen op bepaalde plekken blijven staan. Maar ook het monitoren van
wildplassen, geluidsniveaus, vechtpartijen et cetera kan door middel van observaties worden gedaan. Belangrijk bij de observaties is het ontwerpen van een goed codeboek waarin de gedragingen
worden genoteerd. Een ander belangrijk aspect bij dit type onderzoek betreft de (on)bewuste sturing van de observators. Daarom wordt er vaak voor gekozen om het onderzoek ‘double blind’ vorm te geven. De onderzoekers die observeren zijn dan niet op de hoogte van de precieze doelen van het onderzoek. Heel concreet weten de onderzoekers dat ze bepaalde gedragingen moeten observeren en noteren, maar niet dat er in een bepaalde periode een interventie is geïmplementeerd die tot doel heeft om bepaalde gedrag van bezoekers te veranderen.
Sensorische data
Met behulp van diverse sensoren (zie ook Living Lab Stratumseind 2.0 Eindhoven) kan ook data verzameld worden. Denk hierbij aan decibelmeters voor geluidsniveaus, maar ook camera’s voor bijvoorbeeld crowd management. Privacy issues zijn hierbij een relevant issue dat goed uitgezocht dient te worden en moet worden ingepast in het uiteindelijke ontwerp van de meting.
Omdat alcoholgebruik bij uitgaansoverlast een belangrijke factor is en de interventie (mede) tot doel kan hebben om alcoholgebruik te verminderen, kan ook gedacht worden aan het meten van BAC (‘Blood Alcohol Content’) van uitgaanders. Voor de hand ligt dan om bezoekers te laten blazen in een alcoholtester. Apparaten om dit te doen zijn te huur bij de leverancier (bv Dräger). Om betrouwbare metingen te hebben moet er minimaal 15 minuten zitten tussen het drinken van alcohol en de meting, anders verstoort de ‘mondalcohol’ de meting.
Data uit andere bronnen
Om de effecten van een interventie te meten kan ook gedacht worden aan het raadplegen van andere bronnen voor data. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het aantal behandelingen in de
ziekenhuizen voor en na de interventie. Dit kan eventueel gesplitst worden naar type behandeling en type ongeval (denk aan vechtpartijen, vallen, verwondingen door glas, verkeersongevallen etc). Ook de politie kan een rijke bron voor data zijn en een analyse van de PVs zou erg interessant kunnen zijn. Maar ook handhavers (BOAs) kunnen bruikbare informatie registreren. Ook hier zijn privacy issues relevant en dienen goed meegenomen te worden.
In Hoofdstuk 3 staat beschreven hoe de mate van effectiviteit van zowel de experimentele opzet als de metingen samenhangt met een aantal randvoorwaarden:
• de verwachte effectiviteit op korte en langere termijn;
• de uitvoerbaarheid van zowel de experimenten als de metingen; • voldoende financiële middelen;
• draagvlak onder bezoekers van uitgaansgebieden, omwonenden en horecaondernemers; • de ethische implicaties van de experimenten;
• aantrekkelijkheid; en
• wetenschappelijke relevantie.
Er kan geconcludeerd worden dat een gefaseerde aanpak van een lijn van beleidsexperimenten een manier biedt om interventies te ontwerpen en te onderzoeken. Met deze aanpak kan nudging
succesvol worden ingezet om uitgaansoverlast te verminderen en daarmee bij te dragen aan een veilige en aantrekkelijke omgeving.
Referenties
Van Aalst, M., Van Dijk, B., & Loef, L. (2014). Theoretische toetsing maatregelen tegen alcohol
gerelateerd uitgaansgeweld. Verkregen op 8 oktober 2015, van
https://www.wodc.nl/onderzoeksdatabase/2413a-planevaluatie-aanpak-alcohol-
gerelateerd-uitgaansgeweld.aspx?nav=ra&l=veiligheid_en_preventie&l=preventietheorie Aarts, H., & Dijksterhuis, A. (2003). The silence of the library: Environment, situational norm, and
social behavior. Journal of Personality and Social Psychology, 84(1), 18-28. http://dx.doi.org/10.1037/0022-3514.84.1.18
Adams, J., & White, M. (2002). A systematic approach to the development and evaluation of an intervention promoting stair use. Health Education, 61, 272-286.
Ajzen, I, & Fishbein, Martin. (1980). Understanding attitudes and predicting social behaviour. Englewood Cliffs, NY: Prentice Hall.
Anderson, C.A. (1989). Temperature and aggression: Ubiquitous effects of heat on occurrence of human violence. Psychological Bulletin, 106, 74-96.
Anderson, P., De Bruijn, A., Angus, K., Gordon, R., & Hastings, G. (2009). Impact of alcohol advertising and media exposure on adolescent alcohol use: A systematic review of longitudinal studies. Alcohol and Alcoholism, 44, 229-243. doi:10.1093/alcalc/agn115
Ariely, D. (2008). Predictably Irrational: The Hidden Forces That Shape Our Decisions. Harper Collins.
Baker, J., & Wakefield, K. L. (2012). How consumer shopping orientation influences perceived crowding, excitement, and stress at the mall. Journal of the Academy of Marketing
Science, 40(6), 791-806.
Bargh, J.A. (1994). The four horsemen of automaticity: awareness, lntention, efficiency, and control in social cognition. In J. R. S. Wyer & T. K. Srull (Eds.), Handbook Of Social
Cognition (2nd ed ed., pp. 1-40). Hillsdale, NJ Erlbaum.
Bargh, J. A. (2002). Losing consciousness: Automatic influences on consumer judgment, behavior, and motivation. Journal of Consumer Research, 29(2), 280-285.
Bargh, J. A., & Chartrand, T. L. (2000). Study the mind in the middle: A practical guide to priming and automaticity research. In H. T. R. C. M. Judd (Eds.), Handbook of Research Methods
in Social and Personality Psychology. New York: Cambridge University Press.
Bargh, J. A., Chen, M., & Burrows, L. (1996). Automaticity of social behavior: Direct effects of trait construct and stereotype activation on action. Journal of Personality and Social
Psychology, 71(2), 230-244. doi: 10.1037/0022-3514.71.2.230
Bateson, M., Nettle, D., & Roberts, G. (2006). Cues of being watched enhance cooperation in a real- world setting. Biology Letters, 2(3), 412-414.
Berlonghi, A. E. (1995). Understanding and planning for different spectator crowds. Safety Science,
18(4), 239-247. doi: 10.1016/0925-7535(94)00033-y
Berlyne, D.E. (1971). Esthetics and Psychobiology. New York: Meredith.
Blamey, A., Mutrie, N., & Aitchison, T. (1995). Health promotion by encouraged use of stairs. BMJ,
311, 289-290.
Bloeme, R. (2015). Gedragsbeinvloeding in uitgaansgebieden: Een verkennend onderzoek naar de
totstandkoming en beinvloeding van probleemgedrag in uitgaansgebieden. Amsterdam: DSP-
groep.
Boen, F., Maurissen, K., & Opdenacker, J. (2010). A simple health sign increases stair use in a shopping mall and two train stations in Flanders, Belgium. Health Promotion International,
25(2), 183-191. doi: 10.1093/heapro/daq001
Boutelle, K. N., Jeffery, R. W., Murray, D. M., & Schmitz, M. K. H. (2001). Using Signs, Artwork, and Music to Promote Stair Use in a Public Building. American Journal of Public Health, 91(12), 2004–2006.
Van Bommel, M., Van Prooijen, J. W., Elffers, H., & Van Lange, P. A. M. (2014). Intervene to be seen: The power of a camera in attenuating the bystander effect. Social Psychological and
Personality Science, 5(4), 459-466.
Van Bommel, M., Van Prooijen, J. W., Elffers, H., & Van Lange, P. A. M. (2012). Be aware to care: Public self-awareness leads to a reversal of the bystander effect. Journal of Experimental
Social Psychology, 48(4), 926-930.
Boutelle, K. N., Jeffery, R. W., Murray, D. M., & Schmitz, M. K. H. (2001). Using Signs, Artwork, and Music to Promote Stair Use in a Public Building. American Journal of Public Health, 91(12), 2004–2006.
Broughton, E., & Molasso, W. M. (2006). College drinking: Content analysis of 30 years of research.
Journal of College Student Development, 47(6), 609-627.
Carver, C. S., & Scheier, M. F. (1978). Self-focusing effects of dispositional self-consciousness, mirror presence, and audience presence. Journal of Personality and Social Psychology, 36(3), 324- 332. doi: 10.1037/0022-3514.36.3.324
CCV. (2015). Trends Uitgaansgeweld: Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid. Chatterton, P., & Hollands, R. (2003). Urban nightscapes: Youth cultures, pleasure spaces and
corporate power. London: Routledge.
Chen, Qunli, de Vries, Bauke, & Sun, Chengyu. (2011). A vision-based simulation system of navigation
through virtual environment. Paper presented at the 25th European Conference on
Modelling and Simulation, ECMS 2011.
Cialdini, R. B., Kallgren, C. A., & Reno, R. R. (1991) A Focus Theory of Normative Conduct: A
Theoretical Refinement and Reevaluation of the Role of Norms in Human Behavior. Vol. 24.
Advances in Experimental Social Psychology (pp. 201-234).
Cialdini, R. B., Reno, R. R., & Kallgren, C. A. (1990). A Focus Theory of Normative Conduct: Recycling the Concept of Norms to Reduce Littering in Public Places. Journal of Personality and Social
Psychology, 58(6), 1015-1026.
Cao, S. H., Z. Z. Yuan, et al. (2009). Queuing mechanism of passengers at exit stairs of urban rail transit. Jilin Daxue Xuebao (Gongxueban)/Journal of Jilin University.Engineering and
Technology Edition, 39(6), 1463-1468.
Costley, C. L., & Brucks, M. (1992). Selective recall and information use in consumer preferences.
Journal of Consumer Research, 18(4), 464-474.
Davis, K. C., Hendershot, C. S., George, W. H., Norris, J., & Heiman, J. R. (2007). Alcohol's effects on sexual decision making: An integration of alcohol myopia and individual differences. Journal
of Studies on Alcohol and Drugs, 68(6), 843-851.
Dijsterhuis & Van Baaren (2015). Een schone boel en een veilig gevoel: Verminderd vervuilgedrag en
verhoogde veiligheidsgevoelens door een gedragsinterventie in Rotterdamse straten.
Nijmegen: D&B Applied Behavioural Science.
Drury, J., & Stott, C. (2011). Contextualising the crowd in contemporary social science. Contemporary
Social Science, 6(3), 275-288. doi: 10.1080/21582041.2011.625626
Duijvestijn, H.H. (2004). Uitgaansgeweld: oorzaken en preventie. Den Haag: Stichting Maatschappij en Onderneming.
Eberl, C., Wiers, R.W., Pawelczack, S., (...), Becker, E.S., Lindenmeyer, J. (2013). Approach bias modification in alcohol dependence: Do clinical effects replicate and for whom does it work best? Developmental Cognitive Neuroscience, 4, 38-51.
Eysink Smeets, M., Moors, H., van ‘t Hof, K. & van den Reek Vermeulen, E. (2010). Omgaan met de
perceptie van overlast en verloedering. Een beknopt advies voor de bestuurspraktijk. Tilburg:
IVA.
Ferwerda, H., Van Hasselt, N., Van Ham, T., & Voorham, L. (2012). De juiste snaar? Professionals met
een publieke taak en de omgang met overlast, agressie en geweld als gevolg van alcohol en/of drugsgebruik. Den Haag: WODC Ministerie van Veiligheid en Justitie.
Fogg, B.J. (2009). A behavior model for persuasive design. Paper presented at the PERSUASIVE 2009, Claremont, California, USA.
Foster, C., Hillsdon, M., Cavill, N., Bull, F.C., Buxton, K., & Crombie, H. (2006). Interventions that use the environment to encourage physical activity: evidence review. Londen, UK: National Institute for Health and Clinical Excellence (NICE). Verkregen op 8 oktober 2015, van http://www.nisb.nl/weten/bibliotheek/publicaties.html?item=3566&view=1173433
Fox, A. (2015). Understanding behaviour in the Australian and New Zealand night-time economies. An
anthropological study. Oxted: Galahad SMS ltd.
Giancola, Peter R., Duke, Aaron A., & Ritz, Katalin Z. (2011). Alcohol, violence, and the alcohol myopia model: Preliminary findings and implications for prevention. Addictive Behaviors, 36(10), 1019-1022. doi: http://dx.doi.org/10.1016/j.addbeh.2011.05.006
Van Gestel, L.C., De Ridder, D.T.C. & Adriaanse, M.A. (2016). Rode lopers en spiegels – Een onderzoek
naar het effect van nudges op de veiligheid tijdens het uitgaan in de gemeente hilversum.
Utrecht: Universiteit Utrecht.
Giancola, P. R., Josephs, R. A., Parrott, D. J., & Duke, A. A. (2010). Alcohol myopia revisited: Clarifying aggression and other acts of disinhibition through a distorted lens. Perspectives on
Psychological Science, 5(3), 265-278.
Gollwitzer, P. M., & Sheeran, P. (2009). Self-regulation of consumer decision making and behavior: The role of implementation intentions. Journal of Consumer Psychology, 19(4), 593-607. doi: 10.1016/j.jcps.2009.08.004
Goode, C., Balzarini, R. H., & Smith, H. J. (2014). Positive peer pressure: Priming member
prototypicality can decrease undergraduate drinking. Journal of Applied Social Psychology,
44(8), 567-578. doi: 10.1111/jasp.12248
Graham, K., Bernards, S., Wells, S., Osgood, D. W., Abbey, A., Felson, R. B., & Saltz, R. F. (2011). Behavioural indicators of motives for barroom aggression: Implications for preventing bar violence. Drug and Alcohol Review, 30(5), 554–563. http://doi.org/10.1111/j.1465- 3362.2010.00252.x
Graham K., Bernards S., Osgood D. W., & Wells S. (2006). Bad nights or bad bars? Multilevel analysis of environmental predictors of aggression in late-night large-capacity bars and clubs. Addiction, 101, 1569-1580.
Green, J. & M.A. Plant (2007). Bad bars: A review of risk factors. Journal of substance use, 12 (3), 157- 189.
De Groot, I. & Van der Land, M. (2012). Ingenomen en uitgehaald. Alcohol en geweld in Amsterdamse
uitgaanssettings. Amsterdam: Leerstoel Veiligheid en Burgerschap, Vrije Universiteit
Amsterdam.
Van Hagen, M., Galetzka, M., & Pruyn, A. (2014). Waiting experience in railway environments.
Journal of Motivation, Emotion and Personality, 3, 41-55. doi: 10.12689/jmep.2014.305
Hallion, L.S., & Ruscio, A.M. (2011). A meta-analysis of the effect of cognitive bias modification on anxiety and depression. Psychological Bulletin, 137(6), 940-958
Hanks, A. S., Just, D. R. & Wansink, B. (2012). Trigger foods: The influence of ‘irrelevant’ alternatives in school lunchrooms. Agricultural and Resource Economics Review,1(1), 1-10.
Hanks, A. S., Just, D. R., Smith, L. E. & Wansink, B. (2012). Healthy convenience: nudging students toward healthier choices in the lunchroom. Journal of Public Health, 34 (3), 370-376. doi:10.1093/pubmed/fds003
Harrell, Gilbert D., & Hutt, M.D. (1976). Crowding in retail stores. MSU Business Topics, 33-39. Helbing, D., Buzna, L., Johansson, A., & Werner, T. (2005). Self-organized pedestrian crowd dynamics:
Experiments, simulations, and design solutions. Transportation Science, 39(1), 1-24. Van Hest, M. (2009). Uitgaansgeweld: Lokaal beeld en aanpak. Utrecht: Centrum voor
Criminaliteitspreventie en Veiligheid. Verkregen op 8 oktober 2015, van
http://www.hetccv.nl/binaries/content/assets/ccv/dossiers/uitgaansgeweld/Eindrapportage _uitgaansgeweld_def.pdf
Van Hest, M., Faes, F., & Sannen, A. (2011). Alcohol en agressie. Utrecht: Centrum Veilig en Gezond Uitgaan, Trimbos-instituut en Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid. Verkregen op 8 oktober 2015, van
http://www.veiligengezonduitgaan.nl/documents/Infosheet_Alcohol_en_agressie.pdf Holland, Rob W., Hendriks, Merel, & Aarts, Henk. (2005). Smells Like Clean Spirit: Nonconscious
Effects of Scent on Cognition and Behavior. Psychological Science, 16(9), 689-693. doi: 10.1111/j.1467-9280.2005.01597.x
Van Hoof, J. J. (2010). Sweet sixteen and never been drunk? Adolescent alcohol consumption,
predictors and consequences. Enschede, The Netherlands: University of Twente.
Van Hoof, J. J., Van den Boom, S. G. M., & De Jong, M. D. T. (2011). Making sense of alcohol experiences. Young adolescents' accounts of alcohol-related critical incidents. Addictive
Behaviors, 36, 849-854.
Van Hoof, J. J., Gosselt, J. F. (2013). Underage alcohol sales—It only takes a minute: A new approach to underage alcohol availability. Journal of Studies on Alcohol and Drugs, 74, 423–427. Van Hoof, J. J., De Jong, M. D. T., & Van Noordenburg, M. (2008). Happy hours and other alcohol
discounts in cafés: prevalence and effects on underage adolescents. Journal of Public Health
Policy, 29, 340-352.
Van Hoof, J. J., De Vries, P. W., & Kroes, J. (submitted). Using the Lost Letter Technique to measure real-life behavioural effects of alcohol use. Submitted
Homel, R., R. Carvolth, M. Hauritz, G. McIlwain & R. Teague (2004). Making licensed venues safer for patrons: what environmental factors should be the focus of interventions? Drug and Alcohol
Review, 23, 19-29.
Hsu, Jen-Hsien. (2015). Of morals and scents: How consumers’ physical sensation of cleanliness
affects their evaluations of green products. (PhD thesis), University of Leeds, Leeds.
Hughes, K., Anderson, Z., Morleo, M., & Bellis, M. (2007). Alcohol, nightlife and violence: the relative contributions of drinking before and during nights out to negative health and criminal justice outco, 103, 60-65. doi: 10.1111/j.1360-0443.2007.02030.
Hui, Michael K., & Bateson, John E. G. (1991). Perceived control and the effects of crowding and consumer choice on the service experience. Journal of Consumer Research, 18(2), 174- 184.
Josephs, R. A., & Steele, C. M. (1990). The Two Faces of Alcohol Myopia: Attentional Mediation of Psychological Stress. Journal of Abnormal Psychology, 99(2), 115-126.
Leary, M. R., & Baumeister, R. F. (2000) The nature and function of self-esteem. Sociometer Theory,
32, 1-62.
Jansen, Anja M., Giebels, Ellen, van Rompay, Thomas J. L., Austrup, Sebastian, & Junger, Marianne. (2016). Order and control in the environment: Exploring the effects on undesired behaviour and the importance of locus of control. Legal and Criminological Psychology, n/a-n/a. doi: 10.1111/lcrp.12095
De Jong, R., & Plochg, Th. (2015). Dialoog ‘met gedragskennis beleid maken’. Tijdschrift voor
Gezondheidswetenschappen, 93(8), 300-301.
Just, D. R. & Wansink, B. (2009). Smarter lunchrooms: Using behavioural economics to improve meal selection. Choices: The Magazine of Food, Farm and Resource Issues, 24(3), 1-7. Retrieved from: http://www.choicesmagazine.org/magazine /article.php?article=87
Kahneman, D. (2003). Maps of bounded rationality: Psychology for behavioral economics. The
American Economic Review, 93(5), 1449-1475. doi: 10.1257/000282803322655392
Kahneman, D. (2011). Thinking, fast and slow. New York: Farrar, Straus and Giroux.
Kallgren, C. A., Reno, R. R., & Cialdini, R. B. (2000). A focus theory of normative conduct: When norms do and do not affect behavior. Personality and Social Psychology Bulletin, 26(8), 1002-1012.
Kanters, T. (2013). Living Lab, onderdeel van Stratumseind 2.0. Presentatie.
Keizer, K., Lindenberg, S., & Steg, L. (2008). The spreading of disorder. Science, 322(5908), 1681-1685. doi: 10.1126/science.1161405
Kerr, J., Eves, F., & Carroll, D. (2001). Encouraging stair use: Stair-Riser banners are better than posters. American Journal of Public Health, 91(8), 1192–1193.
De Kort, Y. A. W., McCalley, L. T., & Midden, C. J. H. (2008). Persuasive trash cans: Activation of littering norms by design. Environment and Behavior, 40(6), 870-891. doi:
10.1177/0013916507311035
Kruyswijk, M. (2015, May 16). Massatoerisme verheft Amsterdam tot wereldstad. Parool. Retrieved from http://www.parool.nl/binnenland/massatoerisme-verheft-amsterdam-tot-
wereldstad~a4025980/
Kuppens, J., Van Ham, T., & Ferweda, H. (2013). Rem de ontremming: Naar een innovatieve aanpak
van geweld en overlast tijdens uitgaan en evenementen. Utrecht: Centrum voor
Criminaliteitspreventie en Veiligheid. Verkregen op 8 oktober 2015, van
http://www.hetccv.nl/binaries/content/assets/ccv/dossiers/uitgaansgeweld/rem_de_ontre mming_tussenrapportage_definitief.pdf
De Lange, M. A., Debets, L. W., Ruitenburg, K., & Holland, R. W. (2012). Making less of a mess: Scent exposure as a tool for behavioral change. Social Influence, 7(2), 90-97. doi:
10.1080/15534510.2012.659509
Lawrence, F. (2010, November 12). First goal of David Cameron's 'nudge unit' is to encourage healthy living: Behavioural Insight Team set up by prime minister will focus on urging people to 'make better choices for themselves'. Guardian. Retrieved from
http://www.theguardian.com/politics/2010/nov/12/david-cameron-nudge-unit
Lee, H., Strawderman, L., & Usher, J. M. (2009, October 19-23, 2009). Analyzing pedestrian traffic
behavior using video footage, zone of comfort and situation awareness. Paper presented at
the 53rd Annual Meeting of the Human Factors and Ergonomics Society, San Antonio. Van Liempt, I., & Van Aalst, I. (2012). Urban Surveillance the struggle between safe and exciting
nightlife districts. Surveillance & Society, 93(3), 280-292.
Van der Linden, J., Knibbe, . R.A., & Joosten, J. (2004). Daders en Slachtoffers aan het woord: een
exploratief onderzoek naar uitgaansgeweld. Maastricht: Universiteit Maastricht.
Linkenbach, J., & Perkins, H.W. (2003). misperceptions of peer alcohol norms in a statewide survey of young adults. In H. W. Perkins (ed.), The Social Norms Approach to Preventing School and
College Age Substance Abuse: A Handbook for Educators, Counselors, and Clinicians. San
Francisco: Jossey-Bass.
Lopez, M., Luten, I., Woldendorp, T., & van Zwam, C. (2008). Handboek Veilig Ontwerp en Beheer:
Sociale veiligheid in buitenruimten, gebouwen en woningen. Bussum: Thoth Uitgeverij.
Lovelock, C., Wirtz, J., & Chew, P. (2009). Essentials of Services Marketing. Singapore: Pearson Education South Asia Pte Ltd.
Lurquin, J. H., Michaelson, L. E., Barker, J. E., Gustavson, D. E., Von Bastian, C. C., Carruth, N. P., & Miyake, A. (2016). No evidence of the ego-depletion effect across task characteristics and individual differences: A pre-registered study. PLoS ONE, 11(2). doi:
10.1371/journal.pone.0147770
MacDonald, T. K., Zanna, M. P., & Fong, G. T. (1995). Decision Making in Altered States: Effects of Alcohol on Attitudes Toward Drinking and Driving. Journal of Personality and Social Psychology, 68(6), 973-985.
MacDonald, T. K., Zanna, M. P., & Fong, G. T. (1996). Why common sense goes out the window: Effects of alcohol on intentions to use condoms. Personality and Social Psychology Bulletin, 22(8), 763-775.
Mehrabian, A., & Russell, J. (1974). An Approach to Environmental Psychology. Cambridge, Mass.: MIT Press.
Minuto, A., Huisman, G., & Nijholt, A. (2012). Follow the Grass: a Smart Material Interactive Pervasive Display. In: 11th International Conference on Entertainment Computing, ICEC 2012, 26-29 September 2012, Bremen, Germany (pp. pp. 144-157)
Momsen, K., & Stoerk, T. (2014). From intention to action: Can nudges help consumers to choose renewable energy? Energy Policy, 74(C), 376-382. doi: 10.1016/j.enpol.2014.07.008 Van Nieuw-Amerongen, M.E., Kremers, S.P.J., de Vries, N.K., & Kok, G. (2011). The use of prompts,
increased accessibility, visibility, and aesthetics of the stairwell to promote stair use in a university building. Environment and Behavior, 43(1), 131-139. doi:
10.1177/0013916509341242
Van Noije, L., & Wittebrood, K. (2008). Sociale veiligheid ontsleuteld. Veronderstelde en werkelijke
effecten van veiligheidsbeleid. Den Haag: SCP.
Okken, V., Van Rompay, T., & Pruyn, A. (2013). When the world is closing in: Effects of perceived room brightness and communicated threat during patient-physician interaction. Health
Environments Research and Design Journal, 7(1), 37-53.