2.5. Safety first! 28
2.5.2. Eerste hulp bij ongevallen
Context 1: lichamelijke gezondheid en veiligheid 13 Passen het verkeersreglement toe Toelichting:
Men is nog steeds opzoek naar manieren om fietsen (in het verkeer) veiliger te maken, door beschermende kledij, betere verlichting of zichtbaarheid op de fiets, verkeersregels, …
2.5.2. Eerste hulp bij ongevallen Voeten:
Context 1: lichamelijke gezondheid en veiligheid 12 roepen hulp in en dienen eerste hulp en CPR toe;
Toelichting:
De leerlingen leren verschillende technieken om eerste hulp toe te passen: de 4 basisstappen van EHBO, bloedneus stelpen, Rautek, stabiele zijligging, wervelletsels/hoofd immobiliseren, reanimatie en wondverzorging.
3. Realisatie
3.1. Lekke fietsband herstellen Leerplandoelstelling:
LPD 13 een gegeven of eigen ontwerp planmatig uitvoeren met oog voor vereisten van kwaliteit, veiligheid, ergonomie en milieu.
LPD 16 de opeenvolgende stappen van het technisch proces doorlopen om een eenvoudig technisch systeem te realiseren.
Toelichting:
De leerlingen gaan a.d.h.v. het stappenplan een band herstellen.
4. Ingebruikname Leerplandoelstelling:
LPD 14 een technisch systeem in gebruik nemen.
LPD 19 technische systemen zorgzaam, doelgericht, veilig en ergonomische gebruiken Toelichting:
De leerlingen testen hun herstelde/onderhouden fietsen uit.
5. Evalueren Leerplandoelstelling:
LPD2: bij werkende of falende technische systemen onderzoeken hoe verbeteringen mogelijk zijn.
LPD3: in concrete voorbeelden aangeven dat het bestuderen en aanpassen van een technisch systeem leidt tot optimalisering, innovatie en/of nieuwe uitvindingen.
Toelichting:
Ze moeten een band herstellen, als het lek niet hersteld is, moeten ze opnieuw beginnen. Ze moeten een fiets afstellen op hun eigen lichaam tot het past…
Beroepen en opleidingen Leerplandoelstelling:
LPD 27 in concrete voorbeelden aangeven welke rol bepaalde technische beroepen vervullen de verschillende stappen van een technisch proces
Toelichting:
Bij de fiets kan je verschillende beroepen betrekken. In deze bundel zitten er veel verstopt. Het is aan de leerlingen om de linken te leggen. Ze kunnen gekoppeld worden aan: veiligheid, verzorging, herstel/bouw van fietsen…
Actua
Leerplandoelstelling:
LPD 22 in concrete voorbeelden aangeven wat de positieve en negatieve effecten van technische systemen zijn op het maatschappelijke leven en op de natuur.
LPD 23 voorbeelden geven van maatschappelijke keuzen die bepalend zijn voor de ontwikkeling en het gebruik van nieuwe technische systemen
LPD 29 de wederzijdse beïnvloeding van techniek en samenleving illustreren in verschillende toepassingsgebieden uit de wereld van techniek waaronder energie, informatie en communicatie, constructie, transport en biochemie.
Toelichting:
De leerlingen moeten opzoek gaan naar een krantenartikel ivm de fiets: ongevallen (preventie), nieuwigheden op gebied van verkeersveiligheid, het materiaal, de vorm, veiligheidssystemen, preventiecampagnes…
LESVERLOOP / PLANNING
Week Lesonderdeel Werkvorm Media
1 1. Probleemstelling 2. Ontwerpen
2.1. De geschiedenis van de fiets 2.2. Zeg niet zomaar fiets!
2.4.4. Toeters en bellen*
OLG
Fiets + nummerkaartjes 1-20 Fiets om stuur te verzetten PC: internet
Fiets om zadel te verzetten + uploadzone “mijn zadel”
Fietsbellen + DB-meter/app (doe-opdracht = extra)
2
2.4.5. Het loopt op wieltjes 2.4.5.1. Buitensporig 2.4.5.2. Pump up the volume
a) Pompen en ventielen b) Bandenspanning 2.4.5.3. Bandenmaatjes 2.4.5.4. Oei een lek
1) Buitenband afhalen 2) Herstel binnenband
Hoekenwerk Band op statief+ pomp+ barmeter Verschillende doosjes bandenmaten Wiel met band + bandenlichters Herstelkit + banden + naald 3 2.4.6. Van kracht tot naar beweging
2.4.6.1. Aan de ketting (*) a) Tandwieloverbrenging b) Riemoverbrenging c) Kettingoverbrenging d) Proef
2.5. Safety first
2.5.1. Verkeersveiligheid 2.5.1.1. Zien en gezien worden 2.5.1.2. Bescherm jezelf
2.5.1.3. Wees een heer in het verkeer
OLG Lego bouwdoos met tandwielen Lego bouwdoos met riemen Fiets
Extra hoek
“verkleedkoffer”+ rolmeter+ zaklamp Uploadzone foto “veilig fietser”+ taak PC Kahoot
4 2.5.2. Eerste hulp bij ongevallen
• De 4 basisstappen van EHBO
• Bloedneus
• Rautek
• Stabiele zijligging
• Wervelletsels
• Reanimatie
• Wondverzorging
• Letsels, spieren en gewrichten 3. Realisatie
3.1. Lekke fietsband herstellen
6 groepen!
Tablet + reanimatiepop Joost (AED?) Tablet + windels + EHBO-koffer Tablet + windels + EHBO-koffer Gedaan bij “oei een lek”
5 4. Testen
FASE 1: PROBLEEMSTELLING
Puber worden en naar de secundaire school gaan, heeft zo zijn gevolgen. Je krijgt van je ouders wat meer vrijheid met de daarbij horende verantwoordelijkheid.
Nu is er geen voor- of naschoolse opvang meer, dus moet jij zelf op school zien te geraken als je ouders werken zijn. Maar hoe komen jullie dan op school?
Transportmogelijkheden:
Te voet Met de bus Met de step Met de fiets
40% van de jongeren komen dagelijks met de fiets naar school. Dat heeft zijn voordelen, maar ook nadelen.
Kan jij er enkele opsommen?
Je beslist zelf wanneer je naar school rijdt Je kan met je vrienden meerijden
Je kan na school nog even langs de snoepwinkel Je werkt aan je conditie door te fietsen
Je bent milieubewust als je fietst (geen uitlaatgassen/milieuvervuiling)
Je moet moeite doen
Je kan een ongeluk krijgen onderweg
Je fiets kan stuk gaan/pech onderweg/platte banden Remmen die het niet doen
Als het regent word je nat
We hopen dat de voordelen je overtuigen en je eindelijk de moed gevonden hebt om je stalen ros van stal te halen. Maar dan tref je je stalen ros aan in erbarmelijke staat. Pure verwaarlozing.
Weet jij wat je moet doen om je fiets in topvorm te houden?
Hoe je een platte band moet herstellen of vervangen?
Of hoe je ervoor zorgt dat je fiets niet meer lawaai maakt dan je MP3-speler? Laten we dat even gaan onderzoeken en een fietsspecialist worden!
FASE 2: ONTWERPEN
2.1. De geschiedenis van de fiets.
Bekijk de PowerPoint over de geschiedenis van de fiets. Je vindt deze op smartschool in de map van het vak techniek.
Lees vervolgens onderstaande tekst over de geschiedenis van de fiets.
Markeer de belangrijkste stappen in de evolutie in de tekst.
Kan jij bij de afbeeldingen op de tijdlijn de juiste benaming zetten?
In 1760 vervaardigde Michaël Kessler enkele loopfietsen als voorlopers van de eerste echte tweewielers die in 1816 door Carl von Drais werden ontworpen.
De Schot Macmillan (1839) gebruikte als eerste een systeem om het rijwiel met trappers voort te bewegen. De door trappers aangedreven ‘vélocipède’ van de Fransman Michaux werd opgevolgd door de ‘hoge bi’
die tussen 1870 en 1890 heel wat succes kende.
Rond 1885 brak het tijdperk aan van de
fiets met ketting, maar pas met de uitvinding van de luchtband door Dunlop in 1888 werd fietsen echt aangenaam. In de beginjaren konden enkel rijke burgers zich een fiets kopen om uitstapjes mee te maken. Al snel organiseerde men wedstrijden in het
"rennen op wielen". Toen steeds meer mensen het gebruiksgemak van de fiets konden ondervinden, werd de fiets stilaan een gebruiksvoorwerp voor iedereen: politie, handelaars, werklui,... Tot de jaren 1960 was de fiets het vervoermiddel bij uitstek.
Nadien nam ‘koning auto’ en de bromfiets meer en meer deze rol over. Het rijwiel werd terug meer een recreatiemiddel.
1: Loopfiets
5: Fiets met ketting 6: Racefiets 7: Mountainbike
4: Hoge bi 3: Trappers
2: Rijwiel met trappers
2.2. Zeg niet zomaar fiets!
Er zijn de dag van vandaag verschillende fietsen op de markt. Het is een geliefd voertuig voor jong en oud.
Doe-opdracht: speel het memoriespel.
Combineer de foto met de naam van de fiets en het voornaamste gebruik ervan.
Noteer je resultaat bij de foto’s hieronder
1 = de naam van de fiets en 2 = het voornaamste gebruik.
Gebruik het internet als je hulp nodig hebt.
2: transport van goederen/
personen
2: 2de stap om te leren fietsen
2:hobby voor 2 personen
2: sport in bosrijke gebieden
2: transport van mensen 2: vervoermiddel om makkelijk mee te nemen
1: mountenbike
Wist je dat ook België heel wat geschiedenis heeft geschreven in verband met de ontwikkeling van de fiets?
Royal Nord uit Hasselt Ridley uit Tessenderlo Minerva uit Beringen Merckx uit Meise Norta uit Olen
Granville uit Kortenberg. Vroeger bekend als Ludo Oxford uit Sint-Niklaas.
2: hobby/sport op hindernissen
2: hobby circustechnieken
2: eerste leermiddel om te leren fietsen
2: Vervoermiddel om sneller en met minder moeite te fietsen
2: sport= wielerwedstrijden
2: ontspanning aan de kust 1: loopfiets
2.3.
Vele delen, één geheel.Doe-opdracht: delen van de fiets
In de klas vind je een fiets voorzien van 20 genummerde kaartjes.
Ga met behulp van de fiets en de afbeelding op zoek naar de naam van de 20 genummerde onderdelen.
Nr. Onderdeel Nr. Onderdeel
14
Achterlicht19
Rem16
Bagagedrager15
Rode reflector1
Bel6
Spaken5
Dynamo8
Spatbord7
Groot tandrad/tandwiel2
Stuur13
Klein tandrad/tandwiel11
Ventiel10
Ketting3
Voorlicht18
Kader4
Witte reflector12
Oranje reflector17
Zadel9
Pedaal20
Fietspomp20
2.4.
Onderdelen onder de loep.Zoals je in de vorige oefening gezien hebt, bestaat de fiets uit heel wat onderdelen. Het is natuurlijk belangrijk dat deze onderdelen allemaal in goede staat zijn. Bepaalde onderdelen moeten ook goed afgesteld zijn op je lichaam. Aangezien jullie nog steeds groeien, is het regelmatig nodig om bepaalde onderdelen juist af te stellen op je lichaamslengte.
Gaan we op onderzoek?
2.4.1. Stuurloos
Het stuur? Dat is gewoon onmisbaar! Niet alleen om onze fiets in de juiste banen te leiden, maar ook omdat onze remmen, versnellingen en bel hierop gemonteerd staan. Zonder stuur zouden we stuurloos fietsen. Dat zou het risico op een ongeval sterk vergroten, niet?
Speurwerk: welk stuur zit er op jouw fiets?
Er bestaan verschillende soorten sturen. Hieronder zie je de bekendste afgebeeld.
Welk stuur zit er op jouw fiets? Omcirkel hieronder het stuur dat er het meest op lijkt.
Zet de volgende fietsen bij het juiste afgebeelde stuur:
trekkingfiets, koersfiets, omafiets, damesfiets, mountainbike, hybridefiets, BMX
Omafiets Damesfiets
Hybridefiets
Koersfiets
Mountenbike Trekkingfiets BMX
Doe-opdracht: een fietsstuur rechtzetten.
Het zal je vast al wel eens overkomen zijn dat je gevallen bent met de fiets en je stuur daarna scheef staat. Aan de hand van de volgende stappen zou het je moeten lukken om een stuur terug recht te zetten.
Bij nieuwe fietsen is het namelijk heel gemakkelijk om het fietsstuur hoger te zetten met de hand, zodat er geen gereedschap meer nodig is.
Bij een oudere fiets zal je, afhankelijk van het type fiets, bepaald gereedschap nodig hebben. Meestal zal dit een steeksleutel of een inbussleutel zijn.
Je gaat als volgt te werk:
STAP 1: neem de juiste maat steeksleutel of inbussleutel.
STAP 2: draai de schroef bovenaan de stuurpen los STAP 3: ga voor de fiets staan met het voorwiel tussen je benen geklemd
STAP 4: beweeg het stuur naar links en rechts bewegen tot het precies recht staat
STAP 5: draai nu de bout weer vast
.
Controleer je eigen fiets: het fietsstuur.
✓ Zit jouw stuur wel stevig vast? Ja/nee o Neen? Maak het vast
o Een los stuur is gevaarlijk! Je wiel krijgt zo niet de beweging door die jij aan je stuur geeft. Zo gebeuren ongevallen. Een stuur kan loskomen na een valpartij
✓ Staat jouw stuur op de juiste hoogte? Ja/neen
o Nee? maak je stuur dan los en stel het hoger in
o Als je met je knieën tegen je stuur komt, is dit niet comfortabel of veilig om te fietsen. Je fiets kan ook te klein zijn! Dan moet je een grotere fiets kopen.
✓ Staat jouw stuur recht? Ja/nee
o Nee? maak het stuur los, zet het recht en maak het terug vast.
o Een scheefstaand stuur kan gevaarlijk zijn, omdat je je wiel dan niet in de juiste richting stuurt.
Dit gebeurd vaak als je met de fiets gevallen bent
✓ Zitten je handvaten stevig vast? Ja/nee
o Nee? lijm ze dan vast of vervang ze door nieuwe
o Loszittende handvaten kunnen gevaarlijk zijn, omdat je niet voldoende grip hebt op je stuur of ze van het stuur komen als je stuurt!
Staat het stuur weer recht? /5 Staat het stuur goed vast? /5
2.4.2. Zet er de rem op!
Een fiets heeft een rem of remmen. Dat is nodig, hoe zouden we anders kunnen stoppen? Maar zoals met alles, zijn er verschillende soorten remsystemen.
Laten we even op onderzoek gaan.
Speurwerk: welk soorten remsystemen bestaan er?
Zoek op internet:
de naam van 3 verschillende remsystemen
geef een voorbeeld op welke fiets je deze tegenkomt
Soort remsysteem
Terugtraprem V-brakes Velgrem
Voorbeeld fiets
Kleuterfiets Mountenbike Damesfiets
2.4.3. Zit je goed?
Zadels zijn er in heel veel verschillende kleuren en vormen. Ze kunnen ook uit allerhande verschillende materialen gemaakt zijn.
Welk zadel heb jij?
HUISTAAK: bestudeer je fietszadel.
✓ Zoek of maak een afbeelding van jouw fietszadel.
Plaats de foto in de uploadzone ‘foto fietszadel’.
✓ Onderzoek uit welk materiaal of welke materialen jouw fietszadel vervaardigd is.
Materiaal: …leder/kunststof, metaal/aluminium………
✓ Beschrijf ook kort hoe je aan deze info bent gekomen.
………internet/ mama/papa/fietsenmaker/boekje van mijn fiets….………..
………
✓ Zit jouw zadel goed? Ja/neen. Waarom wel/niet?
………
………
Beoordeling
/5
Doe-opdracht: een fietszadel op de juiste hoogte zetten.
Het instellen van de juiste zithoogte is een fundamenteel onderdeel van het fietsen. Wanneer je te laag op je fiets zit kun je tot wel 12 procent minder presteren, blijkt uit een studie. Toch is er geen eenduidige methode hoe je de zithoogte het beste kunt instellen.
Wij gaan vandaag de Hiel-methode toepassen: je plaatst je hak op het laagste pedaal, het bekken blijft horizontaal. De zadelhoogte is goed als je been volledig is gestrekt.
Maar eerst moet je je zadel kunnen losmaken natuurlijk!
STAP 1: maak de zadelstrop op de zadelpen los. Dit kan op 3 manieren:
✓ draai met een steeksleutel de bout los
✓ doe hetzelfde maar met een inbussleutel
✓ of eenvoudigweg met door de klem los te maken
STAP 2: draai naar links of recht met het zadel terwijl je het naar beneden duwt of naar boven trekt
STAP 3: ga achter de fiets staan en kijk of het zadel recht staat ten opzichte van de kader
STAP 4: maak de zadelpen terug vast
Controleer je eigen fiets: het fietszadel.
✓ Zit jouw zadel vast? Ja/neen
o Als je zadel los zit, zit je niet stabiel op je fiets en kan je uit balans geraken.
o Maak deze dan vast door de bout onderaan het zadel vast te draaien met moersleutels.
✓ Kan jij met je voeten aan de grond als je op het zadel zit? Ja/neen
o Als je niet met je voeten aan de grond kunt, dan loop je het risico dat je valt als je plots moet remmen.
o Maak de zadelpen los en zet het zadel op de juiste hoogte voor je deze opnieuw vast maakt door de bout en moer aan te draaien met de moersleutels!
Staat het zadel weer recht? /5 Staat het zadel goed vast? /5
2.4.4. Toeters en bellen!
Onze fietsbel moet ervoor zorgen dat wij andere weggebruikers kunnen alarmeren als wij aankomen of als zij in de weg staan. De bel is dus niet zomaar een mooi snufje op onze fiets.
Omschrijf waarom deze 4 criteria zo belangrijk zijn voor een fietsbel?
✓ Volume: de fietsbel moet luid genoeg zijn
✓ Klank: het geluid moet helder en duidelijk zijn
✓ Bereikbaarheid: gemakkelijk met mijn duim aan kunnen als ik mijn stuur vast heb.
✓ Gebruik: ik moet de bel makkelijk kunnen bedienen
Doe-opdracht: de decibeltest!
Hoe luid is jouw fietsbel? Vanop welke afstand kunnen mensen je fietsbel goed horen?
1. Neem de verschillende fietsbellen en de decibelmeter of de app op je gsm.
2. Test de fietsbellen uit op de verschillende afstanden. Probeer ervoor te zorgen dat er zo weinig mogelijk omgevingslawaai is.
3. Vul de tabel aan, bv. 62dB (dB=decibel (geluidssterkte) 4. Markeer de luidste fietsbel met groen en de stilste met rood.
Afstand: 5 cm 15 cm 1 m 2 m 10 m 20 m 100 m
Fietsbel 1 Fietsbel 2 Fietsbel 3
Controleer je eigen fiets: de fietsbel.
✓ Waar staat de bel op jouw fiets?
o Maak een foto en plaats deze in de uploadzone “de fietsbel”
✓ Werkt jouw bel?
o Als ze niet werkt, kan je niet bellen. Kan jij zien wat er mis is?
✓ Controleer als je makkelijk aan je bel kan. Ja/neen
o Als je er niet aan kan, kan je niet snel bellen. Maak de bel vast.
✓ Staat de bel vast op je stuur? Ja/neen
o Als je bel los staat, maak ze vast voor je ze verliest.
✓ Kan je je bel makkelijk bedienen?
Er is niets zo lastig als een bel die niet makkelijk te hanteren is. Wat zou het probleem zijn? En kunnen we het oplossen?
……….…
2.4.5. Het loopt op wieltjes
Een fiets heeft (meestal) 2 wielen. Maar niet alle wielen zien er hetzelfde uit. Ze verschillen in maten en vormen. Ze zijn ook niet allemaal van hetzelfde materiaal gemaakt. Ze verschillend dus op vele vlakken.
Maar waarom? Dat gaan we uitzoeken.
2.4.5.1. Buitensporig
Een fiets heeft 2 banden: één vooraan en één achteraan. Maar ook 2 soorten: een binnen- en buitenband. Er zijn verschillende soorten banden. Voor iedere fiets een gepaste band, maar ook voor ieder weer, ondergrond… denk maar aan de wielersport. In de interviews met de renners hoor je ze vaak de schuld van hun verlies op het type of merk van band steken. Normaal veranderen wij onze banden niet als het weer verandert. Maar wanneer vervangen we
onze banden dan best wel? ……… .
Welk profiel hebben ze nodig? Plaats een kruisje bij de juiste buitenband.
Stelling / fiets Ruw
profiel
Glad profiel Sven Nijs won veel veldritten met zijn coursefiets. X
Met mijn mountenbike kan ik op elke ondergrond fietsen X
Tom Boonen rijdt met zijn coursefiets in de ronde van Frankrijk en toptijd. X
Met de BMX gewaagde tricks uitvoeren is cool. X
Mia achterop de damesfiets van oma. X
Controleer je eigen fiets: de buitenbanden.
✓ Heeft de band nog profiel? Ja/nee
o Neen: is het mogelijk dat de band een glad profiel heeft? Anders is deze afgesleten en moet die vervangen worden
✓ Vertoont de band scheurtjes? Ja/nee
o Ja: dan is de band versleten en moet deze vervangen worden voor je een klapband krijgt.
2.4.5.2. Pump up the volume!
Binnenbanden zorgen dat de lucht in je band blijft. De lucht zorgt voor het opvangen van de schokken in het wegdek en de vermindering van contact met het wegdek. Minder contact, zorgt voor minder weerstand.
Hoe minder de weerstand, hoe sneller je kan fietsen. Het is dus belangrijk dat je fietsband de juiste bandenspanning heeft.
Met profiel: het oppervlak is ruw
Zonder profiel: het oppervlak is glad
Binnenbanden bestaan doorgaans uit rubber. Natuurlijk rubber of synthetisch rubber (elastisch kunststof). Sommige binnenbanden bestaan uit latex. De binnenband moet elastisch zijn zodat het de schokken kan opvangen en de lucht beter kan verdelen in de band.
a) Ventielen en pompen
Hoe krijgen we lucht in die binnenband? Daarvoor hebben we natuurlijk een fietspomp nodig.
Maar opgelet! Er zijn verschillende ventielen. Niet elke fietspomp past op elk ventiel. Het is dus belangrijk dat we weten welk ventiel we hebben om een gepaste fietspomp te gebruiken!
Wie het ventieltje past!
Bekijk de fietsbanden.
Zoek 2 verschillende ventielen.
Pas en probeer vervolgens welk ventielmondstuk je moet gebruiken.
Omcirkel het ventiel en mondstuk die bij elkaar horen in dezelfde kleur.
Frans ventiel Auto-ventiel Ventielmondstukken
Kies de juiste fietspomp.
Schrijf de juiste naam bij elke fietspomp. Gebruik het internet indien nodig.
Kleur de fietspompen groen die je onderweg kan gebruiken.
Kleur de fietspompen geel die je enkel thuis kan gebruiken.
Voetpomp Handpomp Elektrische compressor
b) Bandendruk
Vul de tekst aan met de woorden uit de kader.
De bandendruk is de hoeveelheid lucht je in je banden pompt. Deze luchtdruk wordt uitgedrukt in bar. Een voortdurend te lage bandenspanning verkort vaak de levensduur van een band aanzienlijk.
De bandendruk is de hoeveelheid lucht je in je banden pompt. Deze luchtdruk wordt uitgedrukt in bar. Een voortdurend te lage bandenspanning verkort vaak de levensduur van een band aanzienlijk.