6 Alternatieven voor de FTT
6.3 Een FTT naar het model van de Engelse “Stamp Duty”
6.3.1 De Engelse “Stamp Duty”
De Europese Commissie zou ervoor kunnen kiezen om het huidige voorstel te wijzigen naar het model van de Engelse “Stamp Duty and Stamp Duty Reserve Tax”.95 In het Verenigd Koninkrijk worden de transacties van een aantal op de beurs verhandelbare financiële instrumenten belast door middel van de Stamp Duty. De verkrijger van het financiële instrument wordt belast tegen een heffingspercentage van 0,5 procent berekend over de aankoopprijs daarvan. De financiële instrumenten die belast worden door deze
transactiebelasting zijn aandelen, uitgeoefende aandelenopties, futures op aandelen, aandelen in beleggingsfondsen en aandelen in investment trusts, van ondernemingen die in de UK gevestigd zijn, of van buitenlandse ondernemingen die opgenomen zijn in het
aandelenregister van de UK.96
Opvallend is dat broker-dealers die transacties van deze financiële instrumenten verrichten zijn uitgezonderd van de Stamp Duty voor zover zij de transacties verrichten om te handelen en niet om te investeren. Deze uitzondering is in het leven geroepen om de liquiditeit van de markt te waarborgen. Daarnaast zijn alleen ingezetenen en niet-ingezetenen van de UK de belasting verschuldigd.97
Wanneer een onder de reikwijdte van de Stamp Duty vallend financieel instrument wordt getransfereerd naar buiten de UK moet een drie keer zo hoog percentage transactiebelasting afgedragen worden. Daar staat tegenover dat de transacties van het betreffende instrument in het buitenland niet meer belast worden. Het financiële instrument wordt dus niet buiten de UK gevolgd door de Stamp Duty. Om te voorkomen dat de effecten massaal in het buitenland geparkeerd worden met als doel om deze Stamp Duty te ontwijken, wordt dus een extra hoog tarief geheven over transacties van effecten naar het buitenland.
94 Kaiding 2014, p. 42; IMF Working Paper WP/11/54, p. 27. 95 IMF Working Paper WP/11/185, p. 9.
96 IMF Working Paper WP/11/1852011, p. 9. 97
33
6.3.2 Het verschil tussen de FTT en de Engelse “Stamp Duty”
Een belangrijk verschil tussen de FTT en de Engelse “Stamp Duty” is dat FTT het betreffende effect overal volgt. Wanneer één van de partijen die aan de transactie deelnemen gevestigd is of een vestiging heeft in één van de landen die de FTT hebben ingevoerd, zal de
transactiebelasting afgedragen moeten worden. Dit in tegenstelling tot de Stamp Duty die het effect niet volgt over de grenzen van het Verenigd Koninkrijk. De Stamp Duty is dus
gebaseerd op het bronbeginsel, het financiële instrument wordt gevolgd. Het voorstel van de FTT is gebaseerd op het woonplaatsbeginsel, de financiële instelling wordt gevolgd.
Daarnaast vallen relatief weinig financiële instrumenten en transacties onder het bereik van de Stamp Duty, terwijl onder de FTT veel instrumenten en veel transacties belast zullen gaan worden. Daarnaast zijn broker-dealers uitgezonderd bij de Stamp Duty en bij de FTT zijn eigenlijk maar weinig uitzonderingen. Het laatste belangrijke verschil is dat in de
voorgestelde FTT zowel de koper als de verkoper de transactiebelasting verschuldigd zijn en bovendien speelt het cascade-effect een aanzienlijke rol. Bij de Stamp Duty is daarentegen maar één keer de belasting verschuldigd per transactie.98
6.3.3 Conclusie
De verschillen tussen de Engelse Stamp Duty en de door de Europese Commissie
voorgestelde FTT zijn behoorlijk. De FTT zal een veel grotere en uitgebreidere financiële transactiebelasting worden dan de Stamp Duty. Daar komt bij dat de Stamp Duty veel duidelijker is door de financiële instrumenten die onder de heffing vallen specifiek te benoemen en een vast percentage per transactie in rekening te brengen. Daarentegen is door het gebruik van de termen financiële instrumenten en financiële instellingen de FTT erg ruim geformuleerd wat tot verwarring zal leiden. Gezien het feit dat een in vergelijking met de FTT relatief beperkte financiële transactiebelasting als de Stamp Duty al een behoorlijke impact had op de economie,99 zou het bijzonder onverstandig zijn om in een kort tijdsbestek een zeer ruime, vergaande en onduidelijke financiële transactiebelasting in te voeren. Beginnen met het invoeren van een zeer kleine FTT of een FTT die qua omvang gelijk is aan die van de Stamp Duty zou een beter idee zijn.
98 PWC, ‘fs viewpoint – Financial Transaction Taxes: Developing a strategic response’, February 2013, p. 17. 99
34
6.4 Conclusie
Er bestaan dus weldegelijk alternatieven voor de FTT. Allereerst kan gedacht worden aan een FTT naar het voorbeeld van de Engelse “Stamp Duty”. Dit zou in principe dezelfde objectieve en subjectieve belastingplichtigen kennen, maar wel tegen andere tarieven en vanuit een ander beginsel. Gezien het feit dat de Engelse “Stamp Duty” naar behoren werkt en geen negatieve uitwerking heeft gehad op de Britse economie, zou dit een vrij veilig alternatief zijn waarmee dezelfde doelstellingen worden behaald als bij de invoering van de FTT. Daarnaast zou in plaats van de FTT een FAT ingevoerd kunnen worden. Omdat de FTT voornamelijk door de eindgebruikers gedragen zal gaan worden, wordt de doelstelling om de financiële sector te laten bijdragen aan de kosten van de financiële en economische crisis niet behaald. Deze doelstelling zou door de invoering van de FAT wel behaald worden, al blijft het de vraag in hoeverre financiële instellingen hun tarieven dan zullen verhogen om de winst op peil te houden. De FAT zou dan weer voor rekening van de eindgebruiker kunnen komen. Deze twee alternatieven komen qua doel en qua inhoud het dichtst bij de voorgestelde FTT. Het
alternatief van een EU-BTW zal eigenlijk alleen maar leiden tot een eigen inkomstenbron van de EU en is daarmee niet te vergelijken met de FTT.
7 Conclusie
De doelstellingen van de Europese Commissie om de financiële sector bij te laten dragen aan de kosten van de door haar veroorzaakte financiële en economische crisis, om een einde te maken aan de onderbelasting van de financiële sector en om het verrichten van financiële transacties die een negatieve impact hebben op de efficiëntie van de financiële markten te ontmoedigen, zullen verre van behaald worden door de invoering van het FTT-voorstel zoals dat er nu ligt.
De opbrengsten van de FTT zullen betaald worden door de eindgebruikers van financiële diensten en producten. Banken zullen de kosten van de FTT doorberekenen aan hun cliënten en zullen verder te maken krijgen met een krimpende financiële sector omdat de FTT-zone minder aantrekkelijk zal worden voor mondiaal georganiseerde grote financiële instellingen. Daarnaast zullen vooral pensioenfondsen buitenproportioneel hard getroffen worden door de FTT, terwijl zij niet tot de veroorzakers van de crises gerekend kunnen worden. Schattingen over de door de Nederlandse pensioenfondsen af te dragen FTT bedragen rond de 2 tot 3
35
miljard euro per jaar. Een bedrag dat uiteindelijk door de pensioengerechtigden en toekomstig pensioengerechtigden opgebracht zal moeten worden. Doordat de financiële instellingen de FTT zullen doorberekenen aan de eindgebruikers zal de onderbelasting van de financiële sector in stand blijven.
De gevolgen van de invoering van een belasting op financiële transacties voor de efficiëntie van de financiële markten zijn regelmatig onderzocht, zowel in theoretische als in empirische onderzoeken. Hoewel de resultaten van deze onderzoeken zeer divers zijn, kunnen toch enkele conclusies getrokken worden. Allereerst zal de FTT de korte termijn handelaren ontmoedigen om transacties te verrichten. Dit kan als positief worden gezien wanneer de liquiditeit van de financiële markten zodanig blijft dat de volatiliteit niet toeneemt. Excessieve liquiditeit stimuleert destabiliserende speculatie met een overmatige volatiliteit tot gevolg. De gedachte dat de financiële markten te allen tijde de waarde van de fundamentals van het betreffende financiële instrument tentoonspreiden is onjuist. Hoe meer overmatige volatiliteit des te inefficiënter de markt. Overmatige volatiliteit veroorzaakt uiteindelijk een daling van de economische groei.
Ook bubbels op de financiële markten vormen een gevaar voor de stabiliteit van diezelfde markten. De invoering van de FTT zal het ontstaan van bubbels niet voorkomen. Op de huizenmarkt moet een torenhoge overdrachtsbelasting afgedragen worden, bubbels blijven zich echter keer op keer vormen. Wel zal door de invoering van de FTT de amplitude van de bubbels kleiner worden waardoor de efficiëntie van de financiële markten toeneemt. Kortom, de invoering van een belasting op financiële transacties is niet per definitie slecht voor de economie. Wel zal zeer waarschijnlijk de cost of capital toenemen en de liquiditeit afnemen. Maar wanneer daar tegenover staat dat de kans op een nieuwe crisis kleiner wordt en dat stabielere financiële markten een positief effect hebben op de economische groei, zal de FTT netto een positieve bijdrage leveren aan de economie als geheel.
De vraag is alleen of het huidige voorstel tot invoering van een gezamenlijke FTT zoals dat door de Europese Commissie is opgesteld, voorziet in de juiste maatregelen. Vergeleken met de Engelse Stamp Duty is de FTT veel ruimer, uitgebreider en zwaarder. Daarnaast leiden de open termen zoals financiële instellingen en financiële instrumenten tot grote onduidelijkheid. Wat voor impact de FTT zal gaan hebben is nog onbekend, maar gezien het feit dat de FTT veel verder gaat dan de Stamp Duty, welke al de nodige gevolgen voor de economie van de UK met zich meebracht, voorspelt het weinig goeds. Verstandiger zou het zijn om te beginnen met de invoering van een zeer beperkte, lage financiële transactiebelasting, althans niet ruimer
36
dan de Stamp Duty. Door de invoering van de FTT naar het voorstel wat er nu ligt zal alleen voldaan worden aan de doelstelling om een eigen inkomstenbron voor de EU te creëren. Daarmee kwalificeert deze FTT als een loden last ter financiering van de EU.