Educatie en recreatie

Bas Breman en Michiel van Amersfoort

De inventarisatie van (potentiële) maatschappelijke prestaties heeft een lijst van 16 maatregelen opgeleverd die vallen onder het thema educatie en recreatie.

Zowel binnen het thema educatie als binnen het thema recreatie/toerisme valt onderscheid te maken tussen eenmalige maatregelen/activiteiten en structurele maatregelen. De analyse van de verschillende maatregelen laat zien dat deze in essentie terug te brengen zijn tot 7 subcategorieën (zie Tabel 6). De verschillende subcategorieën scoren verschillend met betrekking tot de kansrijkheid/haalbaarheid van de maatregelen.

Tabel 6: Subcategorieën maatregelen educatie en recreatie

Eenmalig Structureel

Informatie Bijvoorbeeld opzetten website om

voorlichting te geven over een gebied.* Informatieve toegankelijkheid (bijvoorbeeld beheer website gebiedsgerichte voorlichting)* Educatie Investeringen ten bate van educatieve

activiteiten (ontvangstruimte etc.)*** Bijvoorbeeld educatieve activiteiten (ontvangst scholen, begeleiden stages etc.).*

Bedrijfsuitjes, cursussen**

Recreatie/

Toerisme Investeringen ten bate van toeristische activiteiten (informatieborden, theetuin etc.)***

Bijvoorbeeld beheer/ onderhoud wandelpaden* Bijvoorbeeld beheer theetuin, boerderijcamping etc.** * Maatschappelijke prestatie

** Markt *** Onduidelijk

Kansrijkheid

Een deel van de beschreven maatregelen kan via marktwerking worden ingevuld. Het gaat hierbij met name om de exploitatie van recreatieve voorzieningen. Gezien het feit dat de hoge investeringskosten niet altijd kunnen worden terugverdiend bestaan er via POP mogelijkheden hier financiering voor te krijgen.

Voor een andere categorie is sprake van marktfalen, oftewel het is moeilijk een directe betaler te vinden voor dit type maatschappelijke prestaties. Voor deze maatregelen is via de systematiek van de Catalogus Groenblauwe Diensten en POP het subsidiëren van dergelijke activiteiten nu reeds mogelijk. Met name de investeringskosten lijken thuis te horen binnen POP.

Een derde categorie maatregelen binnen deze categorie heeft te maken met informatievoorziening ten aanzien van de mogelijke (educatieve/recreatieve) activiteiten in een gebied, bijvoorbeeld via het opzetten en het beheer van een website.

Educatieve activiteiten op de boerderij passen momenteel lastig binnen het onderwijssysteem (Ecorys, 2009). Gezien de meerwaarde van het in contact brengen van leerlingen met boerderijen is deze maatregel zeker kansrijk.

Maatschappelijke behoefte

Voor een aantal toeristisch/recreatieve diensten kan echter gelden dat de vraag er wel (latent) is, maar dat het moeilijk is om deze te verzilveren. Dit geldt bijvoorbeeld ten aanzien van wandelpaden en het ontsluiten van het boerenland. Dit is een voorbeeld van een quasipubliek goed (zie Figuur 5 op pagina 38). Er lijkt een aanzienlijke maatschappelijke vraag te zijn naar dit soort publieke diensten, zoals ook de ontwikkeling van bijvoorbeeld klompenpaden laat zien. Wandelpaden op boerenland zijn publieke diensten waarvoor geen goed marktmechanisme bestaat. Bovendien is hier sprake van herstel van een publiek goed dat in de loop van de tijd ongewild is verdwenen. In het verleden was er in veel gebieden een uitgebreid netwerk van wandelpaden op het platteland, dat door de plattelandsbevolking intensief werd gebruikt.

Met name als het gaat om de diensten ten aanzien van educatie lijken er weinig alternatieven voor handen deze op andere manieren te financieren. Scholen/studenten hebben meestal zelf niet de middelen hier veel geld voor vrij te maken, terwijl er wel een breed gedragen gevoel lijkt te zijn dat dit type ‘groene educatie’ voorziet in een maatschappelijke behoefte. Hier is sprake van een quasipubliek goed waarbij sprake is van marktfalen (zie Figuur 5 op pagina 38).

Uitvoerbaarheid

Het ligt voor de hand tegemoetkomingen in de investeringskosten voor activiteiten als bedoeld binnen deze paragraaf via het POP te laten lopen, veel maatregelen zijn al mogelijk. Echter de kosten die gemaakt worden in de exploitatie passen beter binnen andere kaders. Binnen de systematiek van de Catalogus Groenblauwe Diensten kunnen bijvoorbeeld uren die worden besteed aan educatie worden vergoed. Eveneens passen maatregelen die gericht zijn op de inzet van grond (boeren- landpaden) binnen de huidige systematiek.

Draagvlak

Onder ondernemers die zich oriënteren op nieuwe markten zal veel draagvlak zijn voor dit type diensten. Aangezien de meeste diensten aansluiten op activiteiten die de ondernemers zelf willen oppakken.

5.11 Zorg

Bas Breman en Michiel van Amersfoort

De inventarisatie van (potentiële) maatschappelijke prestaties heeft 5 maatregelen opgeleverd die zijn samengevat onder het thema ‘zorg’, maar daarvan vielen er 3 af omdat hierbij naar de mening van de onderzoekers onvoldoende sprake was van marktfalen.

De meeste van de genoemde maatregelen zijn voorstellen voor nieuwe vormen van landbouw en zorg, dan wel zorgboerderijen. Bijvoorbeeld door zorgboerderijen voor nieuwe doelgroepen te stimuleren en financieel te ondersteunen. Eén van de voorstellen concentreert zich op het inzetten van vrijwilligers en geschoolde krachten in landschapsonderhoud in zijn algemeenheid met het argument dat dit gezond is voor iedereen. Onduidelijk is wat hier de dienst is (gezondheid of landschapsonderhoud?) en wie daarvoor beloond moet/kan worden.

In het algemeen lijken de suggesties voor maatschappelijke prestaties ten aanzien van landbouw en zorg samen te hangen met tekortkomingen in de zorgsector. Zo is er bijvoorbeeld de suggestie om het GLB te benutten om het zorgbudget per cliënt te verhogen of om mogelijkheden te creëren voor opvang van nieuwe cliënten (bijvoorbeeld zwerfjongeren).

Kansrijkheid

Het is de vraag in hoeverre de hervorming van het GLB moet worden ingezet om problemen in de zorg op te lossen. De opvang van nieuwe doelgroepen en een afdoende vergoeding voor de geleverde zorg lijken ons in eerste instantie een kwestie voor de zorgsector zelf. Het ligt niet voor de hand het feit dat de zorginfrastructuur niet goed werkt op te lossen met behulp van het GLB.

Wel lijkt het reëel om boeren die willen starten met het leveren van zorg te ondersteunen (eenmalig) bij de omschakeling naar zorgboerderij door bijvoorbeeld investeringen voor aanpassingen aan het bedrijf te ondersteunen of het volgen van een cursus/scholingstraject. Ook de ondernemerszin wordt gestimuleerd door de deelnemers te wijzen op allerlei slimme combinaties van landbouw, zorg en andere activiteiten. Voorwaarde is dan wel dat er een duidelijke vraag is naar de te leveren dienst en dat aan de vereiste kwaliteitsvoorwaarden wordt voldaan. Het opzetten van de nieuwe bedrijfstak kan worden ondersteund, de structurele afname van de dienst is een zaak van marktwerking.

Binnen de huidige systematiek van de Catalogus bestaat de mogelijkheid te vergoeden voor educatie. Eveneens worden binnen het Plattelands-ontwikkelings- programma investeringen vergoed die een bijdrage leveren aan de toekomst van plattelandsbedrijven.

Maatschappelijke behoefte

De behoefte aan ‘nieuwe’ vormen van zorg zijn onder doelgroepen erg groot. Binnen het huidige gezondheidszorg systeem kan echter (nog) niet altijd aan deze wens worden voldaan (Ecorys, 2009).

Uitvoerbaarheid

De maatregelen zijn goed uitvoerbaar. Het doel, de maatregelen en de vergoedingsgrondslag zijn helder voor wat betreft de investeringen.

Draagvlak

Er is een toenemend aantal zorgboerderijen. Met name het omschakelen en voldoen aan kwaliteitseisen vraagt momenteel om een investering van ondernemers zelf.