2. Integrale visie op Zeeland
3.3. Water en landelijk gebied met kwaliteit
3.3.5. Duurzaam gebruik van bodem en diepere ondergrond
Doelstelling
De bodem en de diepere ondergrond moeten op duurzame (goede balans tussen beschermen, versterken en benutten) en integraal afgewogen wijze ingezet worden bij ruimtelijke ontwikkelingen en
maatschappelijke opgaven zoals klimaatverandering, energiehuishouding, inrichting en functietoekenningen in landelijk en stedelijk gebied, de identiteit en
herkenbaarheid van de leefomgeving en een schone en gezonde leefomgeving.
Inzet Provincie
De inzet van de Provincie Zeeland loopt via drie sporen: Ten eerste doormiddel het stimuleringsprogramma 't Zeeuws Bodemvenster het onder de aandacht brengen van de maatschappelijke relevantie van duurzaam bodemgebruik en bodem(ecosysteem)diensten. Hierbij richt de Provincie zich vooral op de Zeeuwse overheden en (potentiële) gebruikers en gebruikersgroepen van bodem(ecosysteem)diensten. Verder moet duurzame benutting van de bodem concreet en integraal vorm krijgen in de uitvoeringspraktijk van ruimtelijke planvorming, gebiedsontwikkeling en
duurzaamheidsinitiatieven.
Ten tweede door het onder voorwaarden ruimte bieden aan economische activiteiten in de ondergrond, voor zover die passen binnen de gewenste ontwikkeling van Zeeland.
Ten derde door te zorgen dat risicovolle ernstige
bodemverontreinigingen (de spoedlocaties, zie Kaart 15 -
Bodemverontreiniging) uiterlijk eind 2015 zijn
weggenomen. De overige gevallen van ernstige bodemverontreiniging moeten door eigenaren of initiatiefnemers van ontwikkelingen zelf worden aangepakt. Verontreiniging veroorzaakt na 1987 (zogenaamde nieuwe gevallen) moeten door de veroorzaker zelf zo spoedig mogelijk volledig worden gesaneerd.
Spoor 1: 't Zeeuws bodemvenster
Het stimuleringsprogramma 't Zeeuw Bodemvenster van de Provincie Zeeland biedt helderheid in de
mogelijkheden, kansen en beperkingen en de waarde van de Zeeuwse bodem en zet in op de concrete uitvoeringspraktijk.
Het stimuleringsprogramma bestaat uit meerdere onderdelen:
Er is een richting- en focusgevende bodemagenda opgesteld, aanhakend bij maatschappelijke opgaven;
Vanaf 2012 is een ondersteunende internetapplicatie
www.zeeuwsbodemvenster.nl met bodeminformatie
operationeel. Een applicatie voor "niet-
bodemkundigen" met bodemkaarten, productbladen, achtergrondinformatie en documenten;
Er is een ondersteuningsteam beschikbaar om organisaties te helpen/adviseren om bij ruimtelijke ontwikkelingsplannen gebiedsverkenningen vanuit de bodem/ondergrond uit te voeren;
Door de concrete toepassing van de bodemagenda komen gaandeweg kennis-, beleids- en
uitvoeringsvragen op die opgepakt moeten worden. Hiervoor worden (pilot)projecten, symposia, workshops en studies uitgevoerd en georganiseerd. Dit kunnen initiatieven vanuit de Provincie Zeeland, de gezamenlijke Zeeuwse overheden (onder andere vanuit het Zeeuws Platform Bodembeheer), met marktpartijen, vanuit netwerken, kennis- en opleidingscentra zijn. Waar mogelijk wordt aangesloten bij landelijke en Europese initiatieven en onderzoeksprogramma's. Het
stimuleringsprogramma heeft hierdoor een interactief karakter en speelt in op kansen en mogelijkheden die passen binnen de doelstelling en de bodemagenda van 't Zeeuws Bodemvenster. Het inzichtelijk maken van de economische en maatschappelijke waarde van de bodem. Wanneer eigenschappen en kwaliteiten van de bodem door mensen benut worden, wordt gesproken van bodem(ecosysteem)diensten. Deze diensten hebben dus een economische en/of maatschappelijke
Spoor 2: Benutting diepere ondergrond
Door het ontstaan van schaarste van grondstoffen en het klimaat- en energievraagstuk komt de diepere
ondergrond steeds meer in de belangstelling van onder andere het Rijk (bevoegd gezag Mijnbouwwet) te staan. Ook in Zeeland biedt de diepere ondergrond diverse mogelijkheden. Vanuit haar eigen rol heeft de Provincie de volgende standpunten over het gebruik van de diepere ondergrond.
Opslag radioactief afval
Opslag van radioactief afval wordt – overeenkomstig de IPO beleidslijn, als reactie op het Europese standpunt over ondergrondse opslag van radioactief afval (opslag binnen eigen landsgrenzen) – door Zeeland afgewezen. Enerzijds biedt de zogenaamde laag van de Boomse klei in Zeeland wellicht mogelijkheden voor herneembare eindberging. Anderzijds ligt in Zeeland deze laag zo ondiep en is de dikte relatief gering zodat op geologische tijdschaal deze laag niet stabiel/veilig genoeg is. De EU hanteert vooralsnog het standpunt dat radioactief afval ondergronds moet worden opgeslagen.
Winning schaliegas en CBM (Coal-bed-methaan) Momenteel is onvoldoende duidelijk of niet-conventionele gaswinning in Zeeland mogelijk en economisch haalbaar is. Landelijke haalbaarheidsstudies naar deze methoden moeten dat uitwijzen. Beleidsmatig gezien staat de Provincie kritisch tegenover deze winningsvormen. Zo moet voldaan worden aan de volgende uitgangspunten: Geen optredende bodemdaling gezien de zeer
kwetsbare laaggelegen ligging van Zeeland, geen aardtrillingen, geen schadelijke effecten van de voor deze winningen benodigde chemicaliën op
bodemsysteem en leefmilieu (bodem-, grondwater- en oppervlaktewaterverontreiniging), geen gasemissies naar lucht en grondwater, geen landschappelijke verstoring door de bovengrondse voorzieningen en een
economische haalbaarheid.
Opslag CO2
Opslag van CO2 in steenkoollagen in de ondergrond van Zeeland is technisch mogelijk. Deze methode, die nog in ontwikkeling is, zou mogelijk gecombineerd kunnen
worden met coal-bed-methaan winning. De Provincie is van mening dat opslag van CO2 een maatregel is die als overgangsmaatregel binnen de energietransitie
verdedigbaar, maar niet duurzaam is. Omdat injectie in steenkoollagen veel energie kost en effecten moeilijk te voorspellen zijn, is de Provincie vanuit
duurzaamheidsoverwegingen geen voorstander van CO2 opslag in Zeeland.
Een andere ontwikkeling is de tijdelijke opslag van CO2 in de ondergrond bij kassengebieden. Door opslag van het in de winter ontstane CO2 overschot in de diepere ondergrond kan het tekort aan CO2 in de kassen in de zomer van daaruit worden aangevuld. Deze vorm van CO2 opslag draagt wel bij aan provinciale
duurzaamheidsdoelstellingen. Economische
haalbaarheid, voorkomen van negatieve milieueffecten en garanderen van de veiligheid zijn hierbij de
randvoorwaarden.
Geothermie
Winning van aardwarmte op kilometers diepte heeft potentie in het gebied ten noorden van de
Oosterschelde. In het zuidelijke deel is geothermie niet mogelijk, maar liggen er wel mogelijkheden voor ondiepe geothermie of restwarmte opslag. De Provincie staat positief tegenover het gebruik van deze duurzame vormen van energieproductie. Daarbij gelden de voorwaarden dat winningspunten en de invloedssfeer van de winning (de ruimteclaim) in de diepe ondergrond planologisch moet worden ingepast en vastgelegd. Ook moet de economische haalbaarheid vooraf goed te worden afgewogen. Geothermie vraagt om veel investeringen en kan alleen rendabel zijn bij een grote vraag aan energie/warmte. Verder zijn geothermische installaties met weinig/geen invloed op landschappelijke beeldkwaliteit vanuit dat perspectief niet gebonden aan bepaalde locaties.
Warmte-koude opslag
Toepassing van open en gesloten
bodemenergiesystemen (WKO) wordt gestimuleerd in Zeeland. Voor grondwaterbeschermingsgebieden geldt dat er geen bodemenergiesystemen worden toegestaan. Voor alle andere gebieden geldt dit verbod niet.
Aandachtspunten bij WKO zijn de kwaliteit bij aanleg, de kans op onderlinge beïnvloeding (rendementsverlies) van systemen die te dicht bij elkaar liggen en de balans tussen koude en warmte tijdens het gebruik. Indien relevant voor Zeeland, zal worden ingespeeld op uitkomsten van (lopende) onderzoeken op dit beleidsterrein.
Spoor 3: Aanpak bodemverontreiniging
De risico's op de zogenaamde spoedlocaties, die medio 2013 allemaal in beeld zijn, moeten uiterlijk 2015 zijn weggenomen. Dit kan door middel van saneren of het treffen van beheersmaatregelen. Hierbij geldt dat de kosten daarvoor in principe worden gedragen door de eigenaars en/of initiatiefnemers van/op de betreffende locaties. De Provincie kan deze sanerings- of beheersmaatregelen zo nodig en voor zo ver mogelijk mee financieren. Op Kaart 15 – Bodemverontreiniging
zijn spoedlocaties en de meeste overige locaties aangegeven.
De overige ernstige gevallen met bodemverontreiniging (niet-spoedeisend) worden voor 2030 aangepakt door eigenaren op het moment van ruimtelijke of
maatschappelijke ontwikkelingen (o.a. verkoop of projectontwikkeling). De Provincie zet financiën in om de aanpak van dergelijke gevallen van
bodemverontreiniging te realiseren als daarmee knelpunten worden opgelost. Financiën kunnen ook worden ingezet om bodemverontreiniging te verwijderen waardoor ruimtelijke processen en duurzame benutting van de ondergrond worden gestimuleerd.
Wet bodembescherming. De Provincie beschouwt locaties waar in het verleden afval is gestort als potentiële gevallen van ernstige bodemverontreiniging. Bij grote saneringen ziet de Provincie toe op een juiste uitvoering. Toezicht vindt plaats met
controlebemonsteringen. De Provincie ziet ook toe op het tegengaan van illegale saneringen en depots.
In het kader van de bedrijvenregeling uit de Wet bodembescherming kunnen bedrijven op in gebruik zijnde verontreinigde bedrijfsterreinen in sommige gevallen bij de Provincie een subsidieverzoek indienen voor een bijdrage in de saneringskosten . Als een subsidie wordt toegezegd dan wordt de subsidie betaald uit een speciaal Rijksbudget. Een iets soepeler
subsidieregeling is de cofinancieringsregeling voor bedrijven, waarvoor het Bodemcentrum namens het Rijk als loket fungeert.
Er zijn ook locaties waarbij de mogelijkheid bestaat dat er sprake is van bodemverontreiniging of waar dit is geconstateerd, maar waarbij dit niet in een beschikking van de Provincie is vastgelegd. Dit zijn voornamelijk locaties die voortgekomen zijn uit het project Landsdekkend Beeld Bodemverontreiniging (2004). Verder onderzoek en eventueel sanering van die locaties zullen in principe worden opgepakt door eigenaren op moment van ruimtelijke of maatschappelijke
ontwikkelingen op de betreffende locaties.
Verontreinigingen die zijn ontstaan na 1987 vallen onder het zorgplichtartikel van de Wet bodembescherming en moeten zo spoedig mogelijk in het geheel worden verwijderd door eigenaar of veroorzaker.
Nazorg
Op verschillende locaties is in het verleden een sanering uitgevoerd en zijn nazorgverplichtingen vastgelegd. Dit kan bijvoorbeeld betrekking hebben op het in stand houden van een isolerende voorziening dan wel het uitvoeren van periodieke metingen. De Provincie ziet er op toe dat de nazorgverplichtingen worden nagekomen.
Verandering wettelijk kader bodem(sanerings)beleid na 2015
Voor het faciliteren van de beleidstransitie van sectoraal saneringsbeleid naar integraal ruimtelijk en economisch ontwikkelingsbeleid is de huidige Wet
bodembescherming, die zich voornamelijk richt op de inzet van saneringsinstrumentarium, ontoereikend. Er gaat aangesloten bij en gebruik gemaakt worden van
bestaande wet- en regelgevingsstructuren, zoals de Wet ruimtelijke ordening en de Wet Algemene Bepalingen Omgevingsrecht, mogelijk medio 2014 opgaand in de nieuwe Omgevingswet. De Wet bodembescherming in zijn huidige vorm kan dan worden ingetrokken.
Bijbehorende acties in hoofdstuk 5
Actie 1 - Inspelen op mogelijkheden, kansen en beperkingen van de Zeeuwse bodem
Actie 2 – Kansen voor diensten van diepe ondergrond benutten
Actie 3 – Beperken risico's gebruik van diepe ondergrond Actie 4 – Wegnemen onaanvaardbare risico's
bodemverontreiniging
Actie 5 – Preventie en aanpak overige risico's bodemverontreiniging
3.3.6.