Hoofdstuk 6: Lobbytactieken
6.4. Draaideureffect
Waar de lobbyisten van banken wellicht het grootste succes mee hebben gehad is het hebben van voor hen vriendelijke personen op belangrijke posities binnen de Europese toezichthouder, de ECB. Met Draghi in de Group of Thirty en een voormalige medewerker van Deutsche Bank als lid van de Raad van Beroep in de ECB hebben zij in ieder geval al twee personen op belangrijke posities zitten. De Raad en het EP hebben daarop besloten dat het verstandig is om een soort afkoelingsperiode in te stellen. De ECB stelde daarop een periode in van twee jaar waarin voormalige medewerkers van de ECB niet aan de slag mogen bij private banken.229 Andersom kunnen voormalig medewerkers van private banken zonder moeite een positie innemen bij de ECB. De verklaring van belangen die getekend moet worden is ook daadwerkelijk dat – een handtekening.230
Niet alleen in de ECB, maar ook vele andere voormalig medewerkers gaan na hun loopbaan bij de EU instituties aan de slag bij bedrijven met belangen in de EU of gaan te werk bij consultancy bureaus die zich richten op de EU. Het meest recente voorbeeld is Herman Van Rompuy die per 1 januari 2015 is overgestapt naar TomorrowLab dat zich richt op bedrijven in de EU. NGOs zoals CEO en ALTER-EU kunnen enkel proberen dit aan het licht te brengen zodat de EU instituties daar uiteindelijk wat mee gaan doen, zoals de ECB wel gedeeltelijk gedaan heeft.231
6.5. De toekomst
Als er binnen nu en 2023 nog een crisis komt, of een crisis na 2023, en de banken moeten weer gered worden met belastinggeld zal er ongetwijfeld weer een nieuwe behoefte zijn voor strengere regels waardoor de banken verantwoordelijk gehouden zullen worden voor hun acties. De banken zijn daarentegen nog steeds volop bezig om hun eigen positie te versterken in de wereld, dat ten koste gaat van de veiligheid van de bankensector voor consumenten. Immers, een consument heeft veel meer aan een bank dat verplicht is het spaargeld te scheiden van risicovolle investeringen en zo dus niet het geld van de consument kan verkwanselen. De banken zijn het daar echter niet mee eens en zijn dus ook bezig deze scheiding te voorkomen.232
De twee pijlers van de bankenunie zullen na enkele jaren in werking ook herzien worden of er zal minstens een consultatieronde komen over de functie van deze pijlers om deze vervolgens te herzien als de Commissie dit nodig acht. Dit kan al binnen enkele jaren gebeuren, wat ook te zien was bij de ESFS. De banken zullen ongetwijfeld meedoen met deze consultatie en zullen weer aanbevelingen doen die zullen leiden tot een betere positie voor hen. Daarnaast blijven de belangenvertegenwoordigers van de financiële sector vaste bezoekers bij de Commissie terwijl de
228
DW, ‘European Parliament approves banking union reforms’, http://www.dw.de/european-parliament- approves-banking-union-reforms/a-17568296, geraadpleegd op 23 januari 2015
229
Corporate Europe Observatory, ‘From Deutsche Bank to supervisor at the ECB’,
http://corporateeurope.org/economy-finance/2014/11/deutsche-bank-supervisor-ecb, geraadpleegd op 18 januari 2015
230 Ibidem 231
Corporate Europe Observatory, ‘RevolvingDoorWatch’, http://corporateeurope.org/revolvingdoorwatch, geraadpleegd op 23 januari 2015
232 Euractive, ‘EU may scrap plan to separate bank trading activities’, http://www.euractiv.com/sections/euro-
50 consument maar slecht vertegenwoordigd is. Bij een herziening of een nieuwe consultatieprocedure zullen de banken de stemmen van de consument wederom verdrukken.
51
Conclusie
De onderzoeksvraag van deze scriptie is in hoeverre heeft de bankenlobby de oprichting van de Europese bankenunie beïnvloed? Om deze vraag te beantwoorden, is er dieper ingegaan op wat lobbyen precies inhoudt, maar ook wat een actor een belangengroep maakt. Daarnaast is er voor de grootste en belangrijkste belanghebbenden een stakeholdersanalyse gemaakt waaruit naar voren kwam dat de vele partijen die de bankenindustrie kent op nationaal en Europees niveau goed vertegenwoordigd zijn. De belastingbetaler is via de nationale parlementen, de Raad en het
Europees Parlement ook goed vertegenwoordigd. De nationale regeringen, en daarmee op Europees niveau de Raad, hebben ook baat bij een niet al te hoge mate van regulering van de financiële sector. Met de trade-off theorie is dit spanningsveld geduid waarin de twee belangengroepen hun invloed uit oefenen op de wetgevende macht op nationaal en Europees niveau. Een lage mate van regulering betekent meer vrijheid voor banken en daarmee de kans dat zij gemakkelijker krediet uitgeven wat leidt tot economische groei. Echter dit kan ook betekenen dat deze sector heel veel risico’s aangaat en daardoor als het fout gaat de nationale regeringen moeten opdraaien voor hun redding.
Dit is ook wat er gebeurde met de financiële crisis van 2007-2008 en daardoor ontstond de noodzaak om nieuwe regels op te stellen zodat de bankensector zelf verantwoordelijk gehouden wordt voor de fouten die zij maken. De bankensector had echter geen behoefte aan nieuwe wetgeving en daarmee strengere regels. Zij waren dus voorstanders van de status quo en de
belastingbetalers waren de aanvallers op deze status quo. De belastingbetalers zijn echter niet goed georganiseerd op Europees niveau en maar op beperkte mate op nationaal niveau waar zij een voorkeur geven aan de gang naar de rechter om hun gelijk te halen waarbij de banken juist de wetgeving proberen te beïnvloeden. Dit zorgt er voor dat de burgers veel minder prominent bij de Europese instellingen op de agenda stonden dan de banken. Een andere reden hiervoor is dat de Europese instellingen behoefte hebben aan experts omdat zij de kennis niet in huis hebben om alles over de materie te weten. De banken hadden hierdoor een goede ingang bij voornamelijk de Commissie, maar ook bij het EP en in mindere mate de Raad.
In deze scriptie is er dieper ingegaan op de mate waarin deze instellingen gebruik gemaakt hebben van de expertise van de bankensector. Daarnaast is er gekeken naar de regels waar de instellingen, maar ook de geregistreerde lobbyisten, zich aan moeten houden om er zeker van te zijn dat geen sprake is van “dirty lobbying”. Verder is er dieper ingegaan op het transparantieregister. Dit register heeft vage regels en er is niemand die het register controleert. Hierdoor wordt er informatie ingevuld die ver van de waarheid kan liggen, iets wat deze scriptie ook tegenaan liep toen er gebruik gemaakt werd van het register als naslagwerk.
Uit de analyse van de lobbytacktieken, en van de venues die genomen kunnen worden om de wetgeving in de EU te beïnvloeden, blijkt dat de bankenlobby zich gericht heeft op de, voor het maken van wetgeving, drie belangrijkste instellingen van de EU: De Commissie, de Raad en het EP. De bankenlobbyisten waren vanaf stap één betrokken bij het formuleren van de
wetgevingsvoorstellen en hebben daarna bij de Raad en het EP nog aanpassingen getracht door te voeren door deze instellingen te adviseren. Het EP was echter voor strengere regels en bleef voet bij stuk houden. Een mogelijk gevolg hiervan kan zijn dat er wederom een agentschap is opgericht dat buiten de macht van het EP of de nationale parlementen ligt dat de banken moet controleren. Dit is ook de agency fever die in deze scriptie besproken is. Dit is goed voor de lobbyisten, omdat zij zich nu niet meer druk hoeven te maken om de parlementariërs, maar weer technocraten kunnen beïnvloeden. Een ander voordeel dat de lobbyisten hebben is dat er vooral voormalige
52 bankmedewerkers actief zijn op belangrijke posities in de ECB, die juist de banken moeten
controleren. Hier kan door de belastingbetaler weinig aan gedaan worden, doordat de ECB nauwelijks verantwoording hoeft af te leggen vanwege haar politieke onafhankelijkheid. Een heel groot succes van de bankenlobby is de grootte van het SRF. Dit Europese noodfonds is onvoldoende om ook maar één grote bank in de EU te redden van de ondergang. Daarbij komt nog dat dit fonds pas in 2023 gevuld zal zijn door de banken en in de tussentijd, en in de periode daarna, de belastingbetaler op zal moeten draaien als het fonds niet over voldoende kapitaal beschikt.
Iedere vijf of zes jaar worden wetten in de EU onderworpen aan een consultatieronde om die aan de hand van die uitkomst wellicht aan te passen. Gezien de hoeveelheid aan antwoorden op de consultatieronde voor het SRF zal er voor de consultatierondes in de toekomst ook wel veel antwoorden krijgen, waaronder veel van banken. Banken zijn immers nog steeds bezig om hun positie in de EU te verbeteren door de wetgeving van de Unie te beïnvloeden.
Om de hoofdvraag van deze scriptie te beantwoorden moet er wel vermeld worden dat lobbyen niet altijd transparant is en dat het moeilijk te bepalen is wat de doelstellingen waren van de wetgevers en of deze daadwerkelijk beïnvloed zijn door de lobbyisten. In deze scriptie is het echter wel duidelijker. Aangezien de financiële crisis de reden was voor de nieuwe wetgeving die leidt tot de bankenunie kan er wel gezegd worden dat de beleidsmakers strengere regels wilden om er voor te zorgen dat de banken in de toekomst zelf voor hun problemen zullen opdraaien. Dat de huidige bankenunie daar uit is gekomen laat zien dat de bankenunie deze wens van de
beleidsmakers niet vervult. In hoeverre heeft de bankenlobby dus de oprichting van de Europese bankenunie beïnvloed? In zeer sterke mate. In zo’n mate zelfs dat er gezegd kan worden dat er weinig over is gebleven van de originele plannen van de beleidsmakers.
Dit is geen positieve uitkomst voor de EU en werkt eurosceptici in de hand. Dit komt doordat de belastingbetaler hoogstwaarschijnlijk alsnog de rekening op zich moet gaan nemen in
toekomstige crises en er dus niet veel veranderd is. Het lijkt er hierdoor op dat de bankenunie en daarmee ook de EU meer een Unie is geworden voor de banken in plaats van voor de burgers. De Commissie zal de duurzaamheid van de EU in de gaten moeten houden, gezien de grote weerstand tegen het bonusbeleid van de banken die gered zijn door de belastingbetaler. Ook het belang van de EU wordt door de burger steeds meer in twijfel getrokken en dit soort ontwikkelingen zijn daar niet bevorderlijk voor. De Commissie zal er dus voor moeten zorgen dat de disbalans die is ontstaan tussen de belangen van de burgers en van de banken weer in evenwicht komt om ze de
53
Bibliografie
Artikelen en boeken
Albertazzi, Ugo, ‘Bank profitability and taxation’, Journal of Banking & Finance, nr. 11: (2010). Baumgartner, Frank R., ‘EU Lobbying: A view from the US’, Journal of European Public Policy, nr. 3: (2007).
Berkhout, Joost; Lowery, David, ‘Short-term volatility in the EU interest community’, Journal of
European Public Policy, nr: 18 (2010).
Beyers, Jan; Eising, Rainer; Maloney, William A., interest group politics in Europe: Lessons from EU
Studies and Comparative Politics, Oxon: Routledge 2010.
Bouwen, Pieter; Mccown, Margaret, ‘Lobbying versus litigation: political and legal strategies of interest representation in the European Union’, Journal of European Public Policy, nr. 14 (2007). Campbell, Donald E.; Kelly, Jerry S., ‘Trade-off theory’, The American Economic Review, nr. 2: (1994). Chalmers, Adam W., ‘With a lot of help from their friends: Explaining the social logic of informational lobbying in the European Union, European Union Politics, nr. 4: (2013).
Coen, David, ‘Empirical and theoretical studies in EU lobbying’, Journal of European Public Policy, nr. 14 (2007).
Coen, David; Richardson, Jeremy, Lobbying the European Union: Institutions, Actors and Issues, Oxford: Oxford University Press 2009.
Curtin, Deirdre et al., Accountability and European Governance, London: Routledge (2012). De Larosière, Jacques, ‘The high-level group on financial supervision in the EU’, Brussels: 2009. Dür, Andreas; Mateo, Gemma, ‘Who lobbies the European Union? National interest groups in a multilevel polity’, Journal of European Public Policy, nr. 7: (2012).
Eising, Rainer, ‘Interest groups in EU policy-making’, Living Rev. Euro. Gov., nr. 4: (2008).
Elliott, Douglas J., ‘Key issues on European banking union: Trade-offs and some recommendations’,
Global economy & development, nr. 52: (2012).
Greenwood, Justin, Interest representation in the European Union, Hampshire: Palgrave Macmillan 2011.
Gros, Daniel, ‘Banking Union with a sovereign virus’, Intereconomics, nr. 2: (2013).
Howarth, David; QuaGlia, Lucia, ‘Banking Union as Holy Grail: Rebuilding the Single Market in Financial Services, Stabilizing Europe’s Banks and ‘Completing’ Economic and Monetary Union’
Journal of Common Market Studies, nr. 51: (2013).
54 Klüver, Heike, Loybbing in the European Union: Interest Groups, Lobbying Coalitions, and Policy
Change, Oxford: Oxford University Press.
Klüver, Heike,’Informational Lobbying in the European Union: The Effect of Organisational Characteristics’, West European Politics, nr. 35 (2012).
Laurie Buonanno, Neill Nugent, Policies and policy processes of the European Union, New York: Palgrave Macmillan 2013.
Levin, Carl; Coburn, Tom, Wall street and the financial crisis: Anatomy of a Financial Collapse, Washington: United States Senate 2011.
Mahoney, Christine; Beckstrand, Michael J., ‘Following the Money: European Union Funding of Civil Society Organizations’, Journal of Common Market Studies, nr. 6 (2011).
Markussen, Peter; Svendsen, Gert Tinggaard, ‘Industry lobbying and the political economy of GHG trade in the European Union’, Energy Policy, nr. 33 (2005).
Pralle, Sarah B., ‘Venue shopping, political strategy, and policy change: The internationalization of Canadian Forest Advocacy’, Journal of Public Policy, nr. 3 (2003).
Rasmussen, Anne, ‘Challenging the Commission’s right of initiative? Conditions for institutional change and stability’, West European Politics, nr. 2: (2007).
Teulings, Coen, Europa in crisis: Het Centraal Planbureau over schulden en de toekomst van de
eurozone, Amsterdam: Balans, 2011.
The Europa Publications EU Information Series, Lobbying in the European Union, London: Routledge 2005.
Van Schendelen, Rinus, The Art of Lobbying the EU: More Machiavelli in Brussels, Amsterdam: Amsterdam University Press 2013.
Vestergaard, Jakob; Retana, María, ‘Behind Smoke and Mirrors: On the alleged recapitalization of Europe’s banks’, DIIS Report, nr. 10: (2013).
Files
AFME, ‘history’, http://www.afme.eu/About/History.aspx, geraadpleegd op 16 januari 2015. AFME, ‘Mission’, http://www.afme.eu/About/Mission.aspx, geraadpleegd op 16 januari 2015. AFN, ‘Europese banken staan voor miljardenboetes’, http://www.nu.nl/beurs/3971662/europese-
banken-staan-miljardenboetes.html, geraadpleegd op 13 januari 2015.
Algemene rekenkamer, ‘Europees Stabiliteitsmechanisme’,
http://www.rekenkamer.nl/Publicaties/Dossiers/E/EU_governance_bij_bestrijding_economische_en _financiële_crisis/Financiële_stabiliteitsinstrumenten/Overzichten_financiële_instrumenten/Europe
55 ALTER-EU, ‘Balanced expert groups’, http://www.alter-eu.org/taxonomy/term/22, geraadpleegd op 18 januari 2015.
ALTER-EU, ‘Block the revolving door’, http://www.alter-eu.org/revolving-doors/, geraadpleegd op 18 januari 2015.
ALTER-EU, ‘European parliament freezes problematic Expert Groups budget for second time in four years’, http://www.alter-eu.org/blog-expert-groups-budget-freeze, geraadpleegd op 20 januari 2015.
ALTER-EU, ‘Juncker Commission breaks promise to create a mandatory lobby register, say transparency register’, http://www.alter-eu.org/press-releases/2014/12/16, geraadpleegd op 21 januari 2015.
Ardalan, Cyrus, ‘Transparantieregister: Barclays PLC’,
http://ec.europa.eu/transparencyregister/public/consultation/displaylobbyist.do?id=72390466359- 39, geraadpleegd op 15 januari 2015.
Balz, Burkhard, ‘For Members of the European parliament a relaiable source of information and a useful tool to underpin debate on policy issues affecting financial services’, http://www.epfsf.org/, geraadpleegd op 21 januari 2015.
Barclays,’ Annual report 2013: Building the ‘Go-To’ bank’.
Bertalot, Luca, ‘Transparantieregister: European Mortgage Federation – European Covered Bond Council,
http://ec.europa.eu/transparencyregister/public/consultation/displaylobbyist.do?id=24967486965- 09, geraadpleegd op 16 januari 2015.
BEUC, ‘Financial Information’, http://beuc.eu/about-beuc/financial-information, geraadpleegd op 17 januari 2015.
BEUC, ‘Our Members’, http://www.beuc.org/beuc-network/members, geraadpleegd op 17 januari 2015.
Beunderman, Mark, ‘De EU betaalt haar tegenstander’,
http://vorige.nrc.nl/europa/article1879435.ece/De_EU_betaalt_haar_eigen_tegenstander,
geraadpleegd op 15 oktober 2014. Blinder, Alan S., ‘Keynesian Economics’,
http://www.econlib.org/library/Enc/KeynesianEconomics.html geraadpleegd op 4 oktober 2014.
BNP Paribas, 2009 Registration Document and Annual Financial Report. Boudewijn, Rob, Gastcollege 31 oktober 2013.
CBS, ‘Bankenbelasting levert meer dan een half miljard euro op’, http://www.cbs.nl/nl-
NL/menu/themas/macro-economie/publicaties/dne/sectoren/archief/2013/2013-29-03-02-ne-
56 Comfort, Nicholas, ‘Deutsche Bank Said to Be Ordered by EU to Close $1.7 Billion Captial Gap’, http://www.bloomberg.com/news/2011-10-28/deutsche-bank-said-told-to-close-1-2-billion-euro-
capital-gap.html, geraadpleegd op 15 januari 2015.
Constâncio, Vitor, ‘Public Hearing on Financial Supervision in the EU’,
http://www.ecb.europa.eu/press/key/date/2013/html/sp130524.en.html, geraadpleegd op 22
januari 2015.
Corporate Europe Observatory, ‘A union for big banks’, http://corporateeurope.org/financial-
lobby/2014/01/union-big-banks, geraadpleegd op 30-09-2014.
Corporate Europe Observatory, ‘About CEO’, http://corporateeurope.org/about-ceo, geraadpleegd op 18 januari 2015.
Corporate Europe Observatory, ‘Barnier’s ban on meetings with lobbyists’,
http://corporateeurope.org/blog/barnier-ban-meetings-lobbyists, geraadpleegd op 23 januari 2015.
Corporate Europe Observatory, ‘From Deutsche Bank to supervisor at the ECB’,
http://corporateeurope.org/economy-finance/2014/11/deutsche-bank-supervisor-ecb,
geraadpleegd op 23 januari 2015.
Corporate Europe Observatory, ‘Regulating finance: a necessary but ‘up-Hill’ battle’,
http://corporateeurope.org/financial-lobby/2014/09/regulating-finance-necessary-hill-battle,
geraadpleegd op 23 januari 2015.
Corporate Europe Observatory, ‘RevolvingDoorWatch’,
http://corporateeurope.org/revolvingdoorwatch, geraadpleegd op 23 januari 2015.
Corporate Europe Observatory, ‘Robbing the “Robin Hood” tax: the European Central Bank Weighs in’, http://corporateeurope.org/financial-lobby/2013/07/robbing-robin-hood-tax-european-central-
bank-weighs, geraadpleegd op 21 januari 2015.
Crédit Agricole Group, ‘Update A01 of the 2013 Registration Document’.
Cross, Gerry, ‘Transparantieregister: Association for Financial Markets in Europe’,
http://ec.europa.eu/transparencyregister/public/consultation/displaylobbyist.do?id=65110063986- 76, geraadpleegd op 16 januari 2015.
Cross, Tony, ‘Why did Sarkozy lose the French presidential election?’,
http://www.english.rfi.fr/economy/20120506-why-did-sarkozy-lose-french-presidential-election,
geraadpleegd op 4 oktober 2014.
Das, Satyajit, ‘Why Leading Political Parties Lose Electoral Support’,
http://forbesindia.com/article/column/why-leading-political-parties-lose-electoral-
support/37880/1, geraadpleegd op 4 oktober 2014.
Dawtrey, Alex, ‘Transparantieregister: The Royal Bank of Scotland’,
http://ec.europa.eu/transparencyregister/public/consultation/displaylobbyist.do?id=483974815034 -52, geraadpleegd op 15 januari 2015.
57 De Clerck, Paul, ‘European Commission urged to break stranglehold of financial sector’,
http://www.alter-eu.org/fr/node/34, geraadpleegd op 23 januari 2015.
De Nederlandse Grondwet, ‘Economisch en Sociaal Comité: resolutiemechanisme hoeksteen bankenunie (en)’ ,http://www.denederlandsegrondwet.nl/9353000/1/j9vvihlf299q0sr/vjea5s6ujqzv
?ctx=vj05k11iqguz&s0e=vhdubxdwqrzw&start_tab0=100, geraadpleegd op 21 januari 2015.
De Raad van de Europese Unie, ‘Council agrees general approach on Single Resolution Mechanism’, Brussel: 2013.
De Raad van de Europese Unie, ‘Financial supervision: Council adopts legal texts establishing the European Systemic Risk Board and three new supervisory authorities’, Brussel: 2009.
De Raad van de Europese Unie, ‘Single Resolution Fund: Council agrees on bank contributions’, Brussel (2014).
Debating Europe, ‘Arguments for and against eurobonds’,
http://www.debatingeurope.eu/focus/arguments-for-against-eurobonds/, geraadpleegd op 16-12-
2014.
Deutsche Bank, ‘Building for the future: Annual Review 2013’. Die Welt, ‘Diese Fünf Verbände Sind Die Grössten Lobbyisten’,
http://img.welt.de/img/wirtschaft/crop132759091/9499731448-ci3x2l-w540/DWO-WI-Bru-ssel-
Lobbyhochburg-ff-Aufm.jpg, geraadpleegd op 19 november 2014.